Ο Μίκης Θεοδωράκης από τον Αλέκο Παπαδάτο |
Αναδημοσίευση από το "Books' Journal"
Είναι ένα από τα πρόσωπα που έπαιξαν ρόλο στα καλλιτεχνικά και τα πολιτικά γεγονότα πολλών δεκαετιών της νεότερης ελληνικής Ιστορίας. Ρηξικέλευθος μουσικός με λαϊκή εμβέλεια, αλλά όχι μόνο, πολιτικός της πράξης που πολλές φορές ενέπνευσε αλλά και συγκρούστηκε, ο Μίκης Θεοδωράκης, παρ’ όσα έχουν γραφτεί και συνεχίζουν να γράφονται γι’ αυτόν, παραμένει ακατάτακτος. Και μεγάλο μέρος του έργου του, αναξιοποίητο. Πόσοι κατανοούν τα βαθύτερα κίνητρα των λαϊκών ιδιωμάτων, που ανέδειξε μουσικά; Και πόσοι γνωρίζουν, για παράδειγμα, ότι παραχώρησε στη Μεγάλη Μουσική Βιβλιοθήκη της Ελλάδας «Λίλιαν Βουδούρη» το αρχείο του με ρητή παράκληση να αξιοποιηθεί και προβληθεί, κάτι που όπως ο ίδιος παρατηρεί δεν συνέβη; Μια συνομιλία μαζί του είναι πολύτιμη μαρτυρία προσωπικών στιγμών που τον διαμόρφωσαν αλλά, κυρίως, η ευκαιρία αναδίφησης στο σύμπαν της μουσικής του. [TBJ]
Ερευνώντας αρχεία της ιστορίας σε σκονισμένους φακέλους που μπορεί να περιέχουν κάτι σημαντικό, γνωρίζω την αίσθηση της οικειότητας με το παρελθόν και την ίδια στιγμή την αγωνία που γεννά η πρόσβαση στο ανοίκειο. Άλλες εποχές και άλλες σκέψεις, άλλες ελπίδες και άλλες προσδοκίες. Αυτή τη διάθεση δοκίμασα στο έπακρο τις φορές που συνομίλησα με τον Μίκη Θεοδωράκη. Από τη μια, η μεγάλη απόσταση για τα ανοίκεια, τα μακρινά που δεν βίωσα και προσπάθησα να κατανοήσω, και από την άλλη κάτι περισσότερο από εγγύτητα για όσα δεν χρειάζονται αποκωδικοποίηση.
Ασχολούμενος χρόνια με την έννοια της ουτοπίας, δοκίμασα έκπληξη όταν έπεσα πάνω στη φράση «εμψυχώνουσα αυταπάτη» από το βιβλίο του Mίκη Θεοδωράκη, Περί Τέχνης. Και έτσι άρχισα να ξετυλίγω το νήμα της προσήλωσής του στην ουτοπία και της εγκάρσιας σχέσης του έργου του με την ιστορία. Στο συγγραφικό του έργο αποτυπώνεται η έγνοια για την ιστορικότητα της εποχής του και ο κριτικός στοχασμός γύρω από τα τυφλά σημεία, τα κενά του ιστορικού χρόνου, τα οποία αντιμετώπισε κάνοντας πάλι μουσική, εξακολουθώντας να πιστεύει στην ουτοπία.
Η αποσύνδεση της μουσικής από την πολιτική, στην περίπτωση του Θεοδωράκη, αποτελεί κοινό τόπο της πρόσληψης του έργου του. Και έτσι παραγνωρίζεται η πολύτομη συγγραφική του δουλειά, χώρια το εν πολλοίς άγνωστο, μεγάλης έκτασης αρχείο του. Η σχέση, όμως, της μουσικής με την πολιτική είναι ένα ζήτημα που δεν παρακάμπτεται. Αυτό το ερώτημα θέλησα να ανοίξω στη συνέντευξη μαζί του, που ακολουθεί.