Δεν μπορείς πια να απαντήσεις στο πρόβλημα του κακού μόνο με τη βοήθεια της Χάνα Άρεντ

Αναδημοσίευση από την στήλη «Ιδέες και Απόψεις» του ΑΠΕ- ΜΠΕ

της Άγκνες Χέλερ *

Ο ισλαμισμός είναι ο σύγχρονος ναζισμός και πρέπει να καταπολεμηθεί με τον ίδιο τρόπο. Όλες οι κυβερνήσεις πρέπει να ενωθούν μπροστά στον κοινό σκοπό. Χωρίς να παραγνωρίζουν την πραγματικότητα: Ο Άσαντ είναι ασφαλώς ένας φρικτός δικτάτορας, αλλά για να πολεμήσω αυτούς τους τρομοκράτες θα δεχόμουν κι αυτόν στις τάξεις μου. Ο Ομπάμα μίλησε για επίθεση «στον πολιτισμένο κόσμο»: Με τον τρόπο αυτό περιλαμβάνει και τη Ρωσία, που δεν είναι μια φιλελεύθερη δημοκρατία. Πρέπει όμως να ενταχθεί κι εκείνη στον πόλεμο κατά της τρομοκρατίας. Κι έχει δίκιο, παρόλο που απεχθάνομαι την κυβέρνηση του Πούτιν, όπως άλλωστε απεχθάνομαι και τη δική μου κυβέρνηση, του Βίκτορ Όρμπαν. Απέναντι στον Χίτλερ, όμως, ο Τσόρτσιλ και ο Ρούσβελτ συμμάχησαν με τον Στάλιν, κι ας ήταν τα γκούλαγκ γεμάτα.

Ο πόλεμος κατά της τρομοκρατίας δεν είναι ένας πόλεμος πολιτισμών, ένας «culture war». Όμως η τρομοκρατία είναι ένας πολιτισμός. Μια ιδεολογία, ένας τρόπος ζωής, ένα σύνολο πεποιθήσεων και υποχρεώσεων. Δεν είναι μόνο πράξεις βίας. Για τους τρομοκράτες, η ιδεολογία τους ταυτίζεται με την «αρετή», καθώς σκοτώνουν τους «σταυροφόρους», τον απόλυτο εχθρό - πρόκειται για ένα καθαρά ολοκληρωτικό φαινόμενο. Υπάρχουν όμως και καινούργια στοιχεία. Για παράδειγμα, το Ισλαμικό Κράτος δεν αντιπροσωπεύει κάποια εθνικότητα ούτε είναι ένα κανονικό Κράτος, παρόλο που θέλει να ονομάζεται έτσι: Πρόκειται για μια ορδή φονταμενταλιστών που μισούν τον υπόλοιπο κόσμο.

Ο ισλαμισμός δεν ταυτίζεται με το ισλάμ, όπως ο λενινισμός δεν ήταν η σκέψη του Μαρξ και ο ναζισμός δεν ήταν ο Βάγκνερ ή ο Νίτσε. Στον 20ο αιώνα, στη βάση των ολοκληρωτισμών ήταν κοσμικές ιδεολογίες, είναι η πρώτη φορά που φορέας ενός ολοκληρωτισμού είναι ένας θρησκευτικός φονταμενταλισμός. Ο φονταμενταλισμός αυτός στηρίζεται στο ισλάμ, χρησιμοποιεί το ισλάμ ως όπλο. Μα οι ιδεολογίες είναι όπλα. Οι μεγαλύτεροι εχθροί αυτού του φονταμενταλισμού, πιο μεγάλοι κι από τους εβραίους ή τους χριστιανούς, είναι οι φιλελεύθερες δημοκρατίες και τα ανθρώπινα δικαιώματα.

Συμφωνώ με τον Αντρέ Γκλικσμάν, που στο βιβλίο του «Ο Ντοστογιέφσκι στο Μανχάταν» υποστηρίζει ότι η σύγχρονη τρομοκρατία αποτελεί την εκπλήρωση του μηδενισμού. Βρισκόμαστε πράγματι στο στρατόπεδο του ριζοσπαστικού μηδενισμού: Οι δολοφονίες αποτελούν αυτοσκοπό. Η απόλυτη πίστη συναντά τον μηδενισμό. Νομίζει κανείς πως αυτά τα δύο είναι αντίθετα, πως είναι δύο άκρα, αλλά με κάποιον τρόπο ενώνονται.

Δεν έχουμε άλλη λύση από το να πολεμήσουμε το Ισλαμικό Κράτος. Είναι ένα μάθημα που μας διδάσκει η Ιστορία. Στους ανθρώπους αρέσει να είναι με το μέρος των ισχυρών, των νικητών, αυτών που «λύνουν τα προβλήματα». Η εικόνα της ισχύος είναι ένας παράγων μαγνητικής έλξης. Αν καταπολεμηθούν οι ισλαμιστές, αν χάσουν τη δύναμή τους, θα ξεθωριάσει και η εικόνα που έχουν. Το κακό είναι μια μάστιγα. Και είναι μεταδοτικό.

Οι φοιτητές μου ανήκουν σε μια γενιά αδύναμων φιλοσόφων. Η δική μου γενιά δοκιμάστηκε από πολλά πράγματα: Το Ολοκαύτωμα, στη συνέχεια τις δικτατορίες. Για να θέσεις πρωτότυπα φιλοσοφικά ερωτήματα, πρέπει να έχεις τόσο κοινωνικές όσο και ιστορικές εμπειρίες. Η φρίκη της τρομοκρατίας, τα διλήμματα που θέτει, μπορεί να προκαλέσει μια καινούργια φιλοσοφική σκέψη. Δεν μπορείς πια να απαντήσεις στο πρόβλημα του κακού μόνο με τη βοήθεια της Χάνα Άρεντ.

(Πηγή: La Repubblica)

* Η Άγκνες Χέλερ, 87 ετών σήμερα, αγαπημένη μαθήτρια του Λούκατς, είναι η πιο γνωστή φιλόσοφος της Ουγγαρίας και μια από τις σημαντικότερες διανοούμενες του 20ου αιώνα.