Ο Ερντογάν, ο Τραμπ και ο κ. Παυλόπουλος

Αναδημοσίευση από την "εφημερίδα των συντακτών"

του Τάσου Κωστόπουλου

Τώρα που η επεισοδιακή επίσκεψη Ερντογάν ανήκει πια στην ιστορία μαζί με τις συναισθηματικές εξάρσεις που τη συνόδευσαν, η χρονική απόσταση επιτρέπει -και η ανάγκη εξαγωγής ψύχραιμων συμπερασμάτων επιβάλλει- κάποιες στοιχειώδεις επισημάνσεις:

● Η επίσκεψη υπονομεύτηκε ευθύς εξαρχής από τη δισέλιδη συνέντευξη Ερντογάν που δημοσιεύτηκε στην «Καθημερινή» την προηγουμένη. Η προσεκτική ανάγνωση της τελευταίας πιστοποιεί την εσκεμμένη πρόταξη από την εφημερίδα όσων στοιχείων της μπορούσαν να εκληφθούν ως πρόκληση – με πρώτη και καλύτερη την υπενθύμιση της παλιότερης (και τωρινής) θέσης του Τούρκου προέδρου για «αναθεώρηση» και «επικαιροποίηση» της πολυμερούς Συνθήκης της Λωζάννης, που αφορά όχι δύο αλλά δεκάδες χώρες.

Στα ψιλά πέρασαν αντίθετα κάποια άλλα σημεία της, όπως η κατηγορηματική απάντησή του, σε σχετική ερώτηση του κ. Παπαχελά, πως ένας ελληνοτουρκικός πόλεμος είναι αδιανόητος και δεν θα ’πρεπε καν να συζητιέται.

Κατά τα άλλα, το περιεχόμενο της συνέντευξης αποκάλυψε το (εξαιρετικά χαμηλό) επίπεδο πρόσληψης των επιμέρους ελληνοτουρκικών διαφορών από τον Τούρκο πρόεδρο – γεγονός που εξηγεί και την περίφημη σκηνή με τα χαρτάκια στο προεδρικό μέγαρο.

Την εικόνα ολοκληρώνει το πρωτοσέλιδο άρθρο του ίδιου φύλλου της «Καθημερινής», που υπενθυμίζει ότι σε στιγμές ελληνοτουρκικής έντασης, οι ΗΠΑ κι όχι η Ε.Ε. ήταν αυτές που διασφάλισαν την ειρήνη ανάμεσα στις δύο χώρες.

● Η «δυναμική» στάση του Προέδρου της Δημοκρατίας, θεσμικά άκρως προβληματική στον βαθμό που προηγήθηκε των συνομιλιών ουσίας με τον καθ’ ύλην αρμόδιο πρωθυπουργό, είχε προαναγγελθεί με μαύρα γράμματα μια ολόκληρη εβδομάδα πριν από την επίμαχη συνέντευξη Ερντογάν, στο κύριο άρθρο του Θέμου Αναστασιάδη της Κυριακής 3/12.

Με τους πιο ακραίους μάλιστα -σχεδόν γελοιογραφικούς- όρους: ενώ ο Αλέξης Τσίπρας τριγυρισμένος από «Συριζοχανουμάκια» ετοιμάζεται να ξεπουλήσει τα εθνικά δίκαια ανοίγοντας τον δρόμο της παραπομπής του στο Ειδικό Δικαστήριο για «προπαρασκευαστικές πράξεις εσχάτης προδοσίας», διαβάζουμε, ο Προκόπης Παυλόπουλος «που τύποις πρέπει να υποδεχθεί ως ομόλογό του έναν δικτάτορα, προφυλάσσει και την Ελλάδα και το κύρος του αξιώματος από τις βαρύτατες επιπτώσεις που μπορεί να υπάρξουν από την επίσκεψη Ερντογάν».

Παρόμοιες υποδείξεις διατυπώθηκαν τις επόμενες μέρες ακόμη και από φιλοκυβερνητικές εφημερίδες (π.χ. «Εθνος», 7/12), υπαγορεύοντας ουσιαστικά στον (θεσμικά ανεύθυνο) ανώτατο άρχοντα τον ρόλο που «όφειλε» να διαδραματίσει. Κατόπιν εορτής, το σενάριο του Θέμου Αναστασιάδη θα αναδιατυπωθεί δε στο διαδίκτυο από συνεργάτες του, όπως ο παλαίμαχος Σταύρος Λυγερός: «Στον ρυθμό Παυλόπουλου χόρεψαν Τσίπρας-Ερντογάν».

● Με δεδομένο το βαρύ κλίμα που είχε ήδη δημιουργηθεί, ανεξήγητη παραμένει η ανυπόκριτη χαρά (στα όρια του ενθουσιασμού) του υπουργού Εξωτερικών που κατέγραψαν οι τηλεοπτικές κάμερες στο αεροδρόμιο.

● Η συγκυρία της επίσκεψης, με την αναγνώριση την προηγούμενη μέρα από τις ΗΠΑ της Ιερουσαλήμ ως πρωτεύουσας του Ισραήλ, υπήρξε καταλυτική για τις διαθέσεις του Ερντογάν. Για έναν ισλαμιστή που αισθάνεται ως πραγματικός ή δυνητικός ηγέτης όχι απλά του τουρκικού έθνους αλλά της μουσουλμανικής υπερεθνικής κοινότητας, που έχει πάει φυλακή για τις ιδέες του αυτές και διακατέχεται από τα σχετικά στερεότυπα για τους Εβραιοχριστιανούς «Αλλους», το πλήγμα ήταν εξαιρετικά βαρύ – και εξηγεί την οφθαλμοφανή δυσθυμία του Ερντογάν, πολύ πριν από την αντιπαράθεσή του on camera με τον κ. Παυλόπουλο.

Το διαπιστώνουμε από την έκταση που οι τουρκικές εφημερίδες έδωσαν στα δύο γεγονότα, με την επίσκεψη στην Ελλάδα να εξαφανίζεται κυριολεκτικά μπροστά στην εβραιοχριστιανική «αρπαγή» της ιερής πόλης, αλλά και από τις κραυγές βουλευτών του ΑΚΡ, πως η καλύτερη «απάντηση» στην πρόκληση του Τραμπ θα είναι η εκ νέου μετατροπή της Αγια-Σοφιάς σε τζαμί.

Οσο για τη δική μας θέση σ’ αυτή την κοσμοαντίληψη, αποκαλυπτική είναι η «ανάλυση» ενός καθηγητή διεθνών σχέσεων -και πρύτανη του Πανεπιστημίου Γενί Γιουζίλ- στον ιστότοπο της κυβερνητικής «Σαμπάχ» (7/12): «Για τη Δύση, η Ελλάδα έχει ιστορική και θρησκευτική αποστολή. Λειτουργεί επίσης ως μαξιλάρι για τη Δύση. Ως τέτοια, δεν είναι σε θέση να ενεργήσει με τρόπο που να εξυπηρετεί μόνο τα δικά της εθνικά συμφέροντα όσον αφορά τη Συνθήκη της Λωζάννης».

● Τελικό αποτέλεσμα της επίσκεψης, στο πεδίο τουλάχιστον των επίσημων δηλώσεων, υπήρξε η (αδιανόητη για προηγούμενα χρόνια) πανηγυρική αποδοχή από τον επισκέπτη κάποιων κομβικών ελληνικών θέσεων, όπως το εθνοτικά «τρισυπόστατο» της μειονότητας στη Θράκη, που μέχρι πρότινος αποτελούσε κόκκινο πανί για τον τουρκικό εθνικισμό.

● Οσον αφορά, τέλος, το μείζον ζήτημα των ημερών, την πρόταση «επικαιροποίησης» της Συνθήκης της Λωζάννης, καλό είναι να έχουμε υπόψη μας μερικά πράγματα (εκτός από το πρακτικά απραγματοποίητο της αναθεώρησης μιας συνθήκης που υπογράφηκε από έντεκα κράτη με εντελώς διαφορετικά σήμερα συμφέροντα): Κατ’ αρχάς, πως η όλη (πολύ κακή) ιδέα δεν αφορά τα ελληνοτουρκικά, αλλά το μεσανατολικό: τις πετρελαιοπηγές της Μοσούλης και του Κιρκούκ, που ως πεδία μάχης συνιστούν πραγματικό διακύβευμα.

Κυρίως, όμως, το πραγματικό γεγονός ότι μια κάποια εκδοχή «επικαιροποίησής» της στα ελληνοτουρκικά αποτελεί από καιρό αίτημα και της ελληνικής πλευράς.

Η κατάργηση της σαρίας στην ελληνική Θράκη, π.χ. ως θεσμική προϋπόθεση της εκλογής των μουφτήδων, ισοδυναμεί με δραστική «επανερμηνεία» του άρθρου 45 της Συνθήκης.

Ορισμένες άλλες διατάξεις, όπως η ρητή πρόβλεψη αποστρατιωτικοποίησης των νησιών του Αιγαίου και των ελληνοτουρκικών συνόρων στον Εβρο, έχουν ήδη αναθεωρηθεί στην πράξη μονομερώς από το ελληνικό κράτος, δίχως να προκληθεί κάποια ιδιαίτερη φασαρία. Προς τι τόση κινδυνολογία, λοιπόν;