Α. Αλαβάνος: «Εκτός από τη δραχμή χρειάζεται και η ποίηση;»

Αναδημοσίευση από το "σχέδιο Β"

του Αλέκου Αλαβάνου

«Νεών ποίησιν» αναφέρει ο Θουκυδίδης (Γ, 2) εννοώντας την κατασκευή πλοίων, συγκεκριμένα από τους Λέσβιους όταν αποστάτησαν από την Αθηναϊκή Συμμαχία. «Έτερον δ’ εστί ποίησις και πράξις», γράφει ο Αριστοτέλης (Ηθικά Νικομάχεια, ΣΤ, 4,2), άλλο η δημιουργία κι άλλο η πρακτική, και στην «ποίησιν» ως παράδειγμα δίνει την «οικοδομικήν», αρχιτεκτονική θα λέγαμε σήμερα. Η ποίηση, λοιπόν, με την αρχική διευρυμένη σημασία της δημιουργίας, σε διάκριση με τη σημερινή εξειδικευμένη για τον λόγο με μέτρο ή ρίμα ή ελεύθερο συνειρμό.

Η δημιουργία, είναι μαζί με τη φτώχεια, την ανεργία και την εξάρτηση ένα από τα τέσσερα αδρά χαρακτηριστικά της εποχής της τρόικα. Αυτή όμως όχι με την παρουσία της, αλλά με την ολοκληρωτική απουσία της. Έρημο τοπίο, λειψυδρία, άγονος χώρος, στείρα ζωή, στέρηση από όνειρα. Παντού, σε όλα τα επίπεδα. Στην τάξη του σχολείου, στο χώρο εργασίας, στο τραπέζι του σπιτιού, στο δωμάτιο του νοσοκομείου, στο χώρο της δουλειάς. Σε μια εποχή παγκοσμίων αλλαγών σε εξέλιξη και ασύλληπτης τεχνολογικής επανάστασης η Ελλάδα μένει κλειστή σε ένα είδος διανοητικής απομόνωσης και σήψης, ένα βαλσαμωμένο αποκρουστικό πλάσμα, που άλλοτε είχε ζωή, μέσα σε γυάλα. Όλοι οι διεθνείς δείκτες για την ανάπτυξη, την έρευνα, την εκαπίδευση το επιβεβαιώνουν.

Η αποχώρηση λοιπόν από την Ευρωζώνη και τα συνοδευτικά μέτρα – αμφισβήτηση του χρέους, η ενεργή ζήτηση, βιομηχανικός ανασχεδιασμός, η δημοσιονομική αλλαγή, οι ελεγχόμενες τράπεζες – είναι απαραίτητες προϋποθέσεις για μια εναλλακτική πολιτική ανοικοδόμησης και ανασυγκρότησης. Δεν αρκούν όμως. Είναι το αμυντικό κυρίως κομμάτι ενός νέου προγράμματος.

Η επιθετική πλευρά μιας πολιτικής ανασυγκρότησης

Η εποχή που ζούμε ορίζεται από την ένταση των κρισιακών φαινομένων του παγκόσμιου καπιταλισμού, το χάσμα μεταξύ πλουσίων και φτωχών, τον προστατευτισμό, τον πολιτικό και στρατιωτικό τυχοδιωκτισμό. Από την άλλη, και παραδόξως, ορίζεται από μια ασύλληπτη επιστημονική επανάσταση στην πληροφορική, τις επικοινωνίες, την τεχνητή νοημοσύνη, τη ρομποτική, τη βιολογία. Υπάρχουν πλευρές όπου ο καπιταλισμός αξιοποιεί το τεχνικό θαύμα σε όφελός του, όπως με το Bitcoinγια το ξέπλυμα μαύρου χρήματος, υπάρχουν πλευρές όπου συνεργατικές προσπάθειες το αξιοποιούν σε όφελος της κοινωνίας, όπως η Wikipediaπου συνέτριψε τον επιχειρηματικό κολοσσό της EncyclopediaBritannica.

Αυτό ακριβώς, ένα ορυχείο με πολύτιμα μεταλλεύματα, αξίζει να αξιοποιήσουμε. Είναι το επιθετικό σκέλος ενός προγράμματος ανασυγκρότησης, επιθετικό με την έννοια αυτού που «σπάει τις ρίζες» κατά τον Αδαμάντιο Κοραή που δημιούργησε τον όρο «ριζο-σπαστικός», του καινοτόμου, του αντισυμβατικού, του ασυμφιλίωτου με τα παρακμιακά καθυστερημένα δεδομένα της χώρας μας, του δημιουργικού, του οραματικού. Ένα πρόγραμμα που απελευθερώνει όλες εκείνες τις προωθημένες δράσεις της εποχής μας σε όφελος της κοινωνίας και του τόπου, τις οποίες απαγορεύουν η λιτότητα, η δημοσιονομική απολυτοποίηση, η παρακμή. Ένα πρόγραμμα που έρχεται από το μέλλον που σε κάποιες χώρες είναι και παρόν. Επαναστατικό.

Αντιπαλότητα στο καπιταλιστικό κράτος

Τις τελευταίες δεκαετίες η αριστερά στην πλατιά λαϊκή συνείδηση ταυτιζόταν με την κοινωνική δικαιοσύνη. Η κεντροδεξιά με τον εκσυγχρονισμό. Μετά την εμπειρία των δύο τελευταίων ετών η αριστερά ταυτίζεται με το τίποτε ή έστω τον καιροσκοπισμό και την ιδιοτέλεια. Είναι στα χέρια μας να αποδείξουμε πως η αριστερά και εξακολουθεί να εμπνέεται από την αρχή της κοινωνικής ισότητας και είναι και η πρωτοπορία μιας πνευματικής επανάστασης.

Δεν είναι αδύνατο αυτό. Είναι δύσκολο. Και χρειάζεται να αλλάξουμε πολλά στη νοοτροπία μας.

Ας πάρουμε το θέμα του κράτους συνολικά. Η επίθεση της τρόικα προς τη δημόσια περιουσία έχει ως αποτέλεσμα εκ των πραγμάτων να λειτουργούμε ως υπερασπιστές του κρατικού πλούτου. Η ανάγκη επενδύσεων για την έξοδο από την ύφεση μας οδηγεί στην υποστήριξη του κύριου δυνατού επενδυτή, όπως έχει δείξει διεθνώς η πραγματικότητα σε αντίστοιχες υφεσιακές συνθήκες, του κράτους. Χωρίς να το θέλουμε κατά κάποιο τρόπο ερχόμαστε στη θέση του συμμάχου του καπιταλιστικού κράτους. Σα να νοσταλγούμε επιστροφή στην εποχή πριν τον Γιώργο Παπανδρέου και την τρόικα. Το κράτος αυτό στη συνείδηση της κοινωνίας εμφανίζεται, και είναι, εχθρικό, δυναστευτικό, απρόσιτο, αναίσθητο, διεφθαρμένο και καθυστερημένο. Πολύς κόσμος θεωρεί ότι υπερασπιζόμαστε τη γιγάντωση ενός τέρατος και συνδέει αυτή την άποψη με τη σιωπή που είχε η αριστερά σε καταστάσεις ευνοιοκρατίας συνδικαλιστών στο δημόσιο στο παρελθόν.

Οι αλλαγές στη δημόσια διοίκηση που αξίζει να στηρίξουμε πρέπει να είναι ασύγκριτα πιο ανατρεπτικές από αυτές που προωθεί η τρόικα, αλλά με αντίθετο πρόσημο. Αυτοί θέλουν συρρίκνωση και διάλυση, εμείς μετασχηματισμό και αποκέντρωση. Αυτοί θέλουν Ματ και φοροεισπράκτορες, εμείς νοσηλευτές και δάσκαλους. Ένα κράτος όχι φρούριο, αλλά όπου στους πόρους του θα διεισδύει η αυτοοργανωμένη κοινωνία είτε με τη δημοκρατία μέσα στις δομές του είτε με συμμετοχικές δραστηριότητες είτε με τη μορφή συλλογικών πρωτοβουλιών και κινημάτων (σύλλογοι γονέων, οικολογικοί και πολιστιστικοί σύλλογοι, εταιρίες προστασίας ασθενών, αυτοδιοικητικές συνελέυσεις) είτε με τον δημοκρατικά αυστηρό έλεγχό του.

Η συστολή του κράτους για μας έχει ένα «αναρχικό» χαρακτήρα, αντί να γίνεται υπέρ των μηχανισμών καταστολής ή των μεγαλοεπιχειρηματιών, θα γίνεται υπέρ της κοινότητας και του κοινού χώρου. Στη κατεύθυνση του στόχου που υπογραμμίζει ο AlainBadiou, σε μια διάλεξή του πριν δύο μήνες στο UniversityofCalifornia, LosAngeles, «δεν είναι αναγκαιότητα να υπάρχει ένα κράτος με τη μορφή μιας ξεχωρισμένης και εξοπλισμένης δύναμης».

Ο κεντρικός ρόλος της Παιδείας και της Έρευνας

Το ότι δεν το κάνουμε σήμερα αυτό, φαίνεται από μια σειρά πρόσφατα γεγονότα, στα οποία δεν υπάρχει τεκμηριωμένη, αισθητή και κατανοητά εναλλακτική ριζικά μεταρρυθμιστική πρόταση της αριστεράς. Ας θυμηθούμε τις τηλεοπτικές άδειες, την αγροτική πολιτική, τα συνταγματικά θέματα, την παιδεία.

Ας σκεφτούμε, για παράδειγμα το θέμα της παιδείας. Στη θέση της απομνημόνευσης, ένα σύστημα βασικών θεωρητικών και θετικών γνώσεων, αναλυτική και συνθετική ικανότητα, αγάπη της ελληνικής και μιας ξένης γλώσσας, στοιχεία που εξοπλίζουν με κριτική δυνατότητα, άνετη χρήση της διεθνούς βιβλιογραφίας, αυτοεκτίμηση. Στη θέση του άγριου ατομικισμού και ανταγωνιστικότητας που καλλιεργείται ιδιαίτερα στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση, εργασίες ομάδας, συλλογικά εγχειρήματα. Στη θέση της επαναληπτικότητας και της μιμητικότητας, η ευρηματικότητα, η καινοτομία, η πρωτοτυπία. Στη θέση της απαίτησης η έμπνευση. Στη θέση της ορθοδοξίας η παρουσίαση αντιμαχομένων απόψεων. Στη θέση του αυτιστικού σχολείου ή της σχολής που δουλεύει για τα προγράμματα των μεγάλων ιδιωτικών επιχειρήσεων, οργανική σύνδεση σχολείου με το παραγωγικό και κοινωνικό γίγνεσθαι – μια ομάδα φοιτητών αρχιτεκτόνων θα εμπνευσθούν πολλά από επί τόπου μελέτη και εργασίες με τα κτίσματα από ξερολιθιές των Κυκλάδων. Στη θέση της από καθέδρας διδασκαλίας, το εργαστήρι. Στη θέση των συντεχνιών στο πανεπιστήμιο, άνοιγμα σε πρωτοποριακούς δάσκαλους της ζωής – ένας ψημένος μάστορας μπορεί να μεταφέρει πολύτιμη τεχνογνωσία σε φοιτήτριες και φοιτητές μιας πολυτεχνικής σχολής. Στη θέση της αξιολόγησης – υποταγής στο κεφάλαιο, εκτίμηση από την κοινωνία διδασκόντων και διδασκομένων και ποιοτικά κριτήρια. Στη θέση των κλειστών φεούδων, επιδίωξη συνεργασίας με πρότυπα ιδρύματα του εξωτερικού. Στη θέση μόνο του κινητού, και υπολογιστής για κάθε διδασκόμενο ακόμα και της πιο φτωχής οικογένειας. Στη θέση ενός προγράμματος (δίκαιων) συνδικαλιστικών διεκδικήσεων των διδασκόντων από τη μεριά των συνδικαλιστικών οργανώσεων, ενσωμάτωσή του σε ένα συνολικό πλαίσιο για τα δικαιώματα, υποχρεώσεις, κριτήρια, διαρκή εκπαίδευση, πρότυπη διδασκαλία, διεθνή εμπειρία. Αντί για το ολοήμερο σχολείο, σχολείο που οι μαθητές θα θέλουν να περνούν όλη τη μέρα.

Το θέμα της εκπαίδευσης, της έρευνας, της τεχνολογίας είναι πρωτεύουσας σημασίας σε ένα ριζοσπαστικό εναλλακτικό πρόγραμμα. Αν δούμε τον σημερινό κόσμο θα παρατηρήσουμε ότι είναι κεντρικό σχετικά με τις επιτυχίες ή τις αποτυχίες κάθε εθνικής ή υπερεθνικής οικονομίας. Έχει ανοίξει μια μεγάλη συζήτηση σχετικά με το μέλλον της γιγαντιαίας γερμανικής αυτοκινητοβιομηχανίας των BMWκαι Volkswagen από τον ενδεχόμενο και επικείμενο ανταγωνισμό των αμερικανικών εταιριών Appleκαι Google με τα αυτοκίνητα χωρίς οδηγό. Ο ισχυρός βρετανικός κλάδος των πρακτορείων ταξιδιών όπως η Tui κλονίζεται από τη διαδικτυακή καινοτομία και την εξασφάλιση φθηνότερης φιλοξενίας από την Airbnb.

Τεχνολογία για την Κοινωνία και Απασχόληση

Ας σκεφτούμε το θέμα της μικρής επιχείρησης στην Ελλάδα. Η ισχνή παρουσία βαριάς βιομηχανίας και η διασπορά μικρών μονάδων, αναποτελεσματικών, καθυστερημένων, μη παραγωγικών, λιανικού εμπορίου κατά το πλείστον, αποτελεί μια μεγάλη αδυναμία της χώρας μας. Αυτή η διασπορά, η τάση προς την μικρή επιχείρηση, με εντελώς άλλους όρους, θα μπορούσε στις σημερινές συνθήκες να αξιοποιηθεί θετικά. Η επανάσταση στην πληροφορική και την τεχνική επιτρέπει την άνθιση επιχειρήσεων μικρού μεγέθους με ένα υποστηρικτικό μάλιστα τραπεζικό σύστημα, με καινοτομία, ευρηματικότητα και διεισδυτικότητα ακόμα και στις διεθνείς αγορές. Τεχνολογικές κατακτήσεις, όπως για παράδειγμα οι «3Dεκτυπωτές» όπως λέγονται, ή αλλιώς «προσθετική βιομηχανία», λόγω της ικανότητας να χρησιμοποιεί στρώμα στρώμα πλαστικά ή μέταλλα ή χαρτί και να χτίζει, δίνει τις δυνατότητες παραγωγής σε μικρή κλίμακα προϊόντων επώνυμων, με ιδιαίτερα χρηστικά, τεχνικά και αισθητικά χαρακτηριστικά. Η πληροφορική δίνει τη δυνατότητα για ψηφιακούς συνεταιρισμούς, οριζόντιες συνεργασίες, προωθημένες πρακτικές, για διαδραστικότητα και αμοιβαιότητα.

Έχουμε να απαντήσουμε στο ερώτημα «πώς μπορούμε να εξασφαλίσουμε απασχόληση σε μια θεόρατη μάζα ανέργων, ιδιαίτερα νέων;». Η πληροφορική και η επικοινωνία ιδιαίτερα δίνουν πρόσθετες δυνατότητες για δουλειά στο σπίτι, δουλειά τη νύχτα, δουλειά χωρίς δεσμευτικό ωράριο. Έχουμε μια θεόρατη μάζα ανέργων νέων, η ικανότητα για ένα ριζοσπαστικό πρόγραμμα να απαντήσει στο ερώτημα «πώς μπορούμε να αξιοποιήσουμε την επιστημονική επανάσταση για να εξασφαλίσουμε μαζική απασχόληση» είναι στρατηγικής σημασίας. Ειδικά για εκείνους που δεν θέλουν ή δεν μπορούν να έχουν πλήρη απασχόληση: είτε γιατί σπουδάζουν είτε γιατί απόκτησαν οικογένεια είτε γιατί μπορούν να εργασθούν τη νύχτα είτε γιατί χρειάζονται ένα συμπληρωματικό εισόδημα είτε γιατί επιθυμούν την αυτονομία τους. Εννοείται με δίκαιες αμοιβές και ασφαλιστική κάλυψη.

Πατρίδα στα πλαίσια του οικουμενισμού

Μέσα από μια τέτοια σκοπιά πρέπει να δούμε κι ένα άλλο μεγάλο θέμα. Οι εξελίξεις, ειδικά της τελευταίας δεκαετίας, έχουν οξύνει ένα είδος διηνεκούς δίπολου ανάμεσα στην έννοια πατρίδα και την έννοια διεθνικότητα. Πολλές φορές φτάνει στα άκρα ανάμεσα σε μια πατριδοκαπηλεία, που αποκτά απήχηση ανάμεσα σε λαϊκό κόσμο, κι ένα ευρωδογματισμό, που παρατηρείται στους ισχυρούς κύκλους. Δεν χρειάζεται να ταλαντευθούμε ποια θα είναι η επιλογή μας ανάμεσα σε πατριωτισμό και διεθνισμό, ούτε να επιλέξουμε μια μέση λύση, ούτε να αναζητήσουμε μια κεντρώα ισορροπία. Χρειάζεται να αναδειχθούμε πρωτοπόροι και στους δύο πόλους, αλλά με απόλυτα διαφορετικούς όρους προσδιορισμού. Απαλλαγή από την εξάρτηση και την υποταγή, ανάκτηση της αξιοπρέπειας και υπερηφάνειας διεθνώς.

Η ιστορία εδώ, ακόμα κι ο μύθος, μας βοηθάει. Παρά τη μόνιμη σχεδόν εξάρτηση της χώρας από την ανεξαρτησία μέχρι σήμερα και των ιδεολογικών ρευμάτων που την διασχίζανε, όλες οι μεγάλες στιγμές αυτού του τόπου και των πολιτισμών του σχετίζονται με τις σχέσεις του με τον έξω κόσμο. Ο Κάδμος έφτασε στην Θήβα από την Φοινίκη. Η Μίλητος γέννησε τη φιλοσοφία γιατί ήταν meetingpoint με την Ανατολή. Οι αποικίες ήταν ένα δίκτυο εμπορικών και πνευματικών και πολιτισμικών αλλαγών σε όλη τη Μεσόγειο. Δεκάδες αιώνες μέσα σε πολυεθνικές αυτοκρατορίες των Ρωμαίων, των Βυζαντινών, των Οθωμανών. Ο ευρωπαϊκός διαφωτισμός και η γαλλική επανάσταση ενέπνευσαν τον Ρήγα Φεραίο. Το ΕΑΜ είναι η πατριωτική έκφραση του διεθνούς αγώνα των λαών ενάντια στον φασισμό και τον ναζισμό.

Η «πατρίδα» δεν θα κατακτηθεί μέσα σε ένα στεγανοποιημένο χώρο περίκλειστο από τα σύνορά μας, αποστειρωμένο από κάθε διεθνές μικρόβιο. Αυτό μπορεί γίνει μέσα σε ένα παγκόσμιο και ευρωπαϊκό πλαίσιο, από μια πλευρά άγριο, τελματώδες, με ναρκοπέδια αλλά και μεγάλες ευκαιρίες. Για να χρησιμοποιήσουμε την ίδια διάλεξη του Badiou, στόχος είναι «ο συγκεκριμενοποιημένος οικουμενισμός απέναντι στις κλειστές ταυτότητες».

Όπως αναφέρθηκε πριν για το κράτος ότι είμαστε πιο ανατρεπτικοί από την τρόικα αλλά αλλιώς, έτσι εδώ είμαστε πιο διεθνικοί και πιο συνεργάσιμοι με θετικές δυνάμεις στην Ευρώπη αλλά αλλιώς, στη βάση της ισοτιμίας, του αμοιβαίου οφέλους, της αλληλεγγύης και του αλληλοσεβασμού.

Ένα από τα βασικά σημεία που θα κρίνουν το οικονομικό μέλλον της χώρας είναι η ικανότητά της να αποκτήσει μια ενεργή θέση, ανάλογη φυσικά με τα μέτρα μας, μέσα στην πιο προωθημένη διεθνή συνεργασία. Στη δεκάδα των πιο αναπτυγμένων τεχνολογικά χωρών του κόσμου συμπεριλαμβάνονται χώρες μικρού μεγέθους όπως η Φιλανδία, η Σουηδία, το Ισραήλ.

Μπορεί να αλλάξει ο δρόμος της πνευματικής καθίζησης σε αυτό τον τόπο. Μπορεί να είναι η αριστερά που θα κάνει την πρόταση. Υπάρχουν ευνοϊκοί παράγοντες. Η οικογένεια με παιδοκεντρικά χαρακτηριστικά, ιδιαίτερα σε σχέση με την εκπαίδευση ακόμα και σε μια εποχή μαζικής ανεργίας των πτυχιούχων. Η συμβολή εκπατρισμένων στο εξωτερικό Ελλήνων, ιδιαίτερα νέων, στα γράμματα, τις επιστήμες. Οι μικροί διάχυτοι πυρήνες δημιουργίας και ανησυχίας. Ακόμη και μια παιδαγωγική σχέση, σε διάκριση από τη σημερινή συμπλεγματική, που μπορούμε να αποκτήσουμε με την εύφορη ακόμα πολιτιστική κληρονομιά αυτού του τόπου.

Το Μέτωπο ως Διάλογος και Εργαστήρι

Ζούμε σε μια εποχή όπου δημαγωγικές δυνάμεις αναδεικνύονται ή διεκδικούν την εξουσία με δύο τρία απλουστευτικά συνθήματα. Buy American and hire American, o Trump. AunomduPeuple, ηMarinelePen. Είναι αναγκαίο και χρειάζεται μεγάλη ικανότητα για μια πολιτική δύναμη να συμπυκνώνει με ελάχιστες απλές λέξεις το πρόγραμμά της.

Γιατί να μην περιορισθούμε μόνο σε αυτό, με τα τρία συνθήματα που χωρούν άνετα σε μια αφίσα, χωρίς αναζητήσεις, λεπτομέρειες και πολυτέλειες; Τη στιγμή μάλιστα που η δυσφορία έναντι στο ευρώ πλησιάζει να γίνει πλειοψηφικό ρεύμα;

Διότι δεν μπορεί να είναι δημαγωγικός ο χαρακτήρας της αριστεράς. Διότι η αριστερά αγωνιά για την ανασυγκρότηση του τόπου και όχι για μια κοινοβουλευτική κλοπή της τυπικής εξουσίας. Διότι η ευφυής κωδικοποίηση είναι εξαιρετικά χρήσιμη και για μας, αλλά εφόσον εκφράζει ένα επεξεργασμένο πρόγραμμα. Και κυρίως διότι η πολιτική δύναμη που θα ανοίξει ένα παράθυρο προς το φως στο τείχος της απελπισίας μιας ανήσυχης παγκοσμιοποιημένης γενιάς, που μαθαίνει στα ηλεκτρονικά μέσα πριν μάθει την αλφαβήτα, είναι εκείνη που θα έχει τον τελευταίο λόγο.

Η ύπαρξη ενός εναλλακτικού προγράμματος μετασχηματισμών είναι αναγκαία και για άλλο λόγο. Σήμερα οι δημόσιες υπηρεσίες δεν έχουν φτάσει στην καθολική κατάρρευση κι αυτό οφείλεται στην ανιδιοτελή θετική προσφορά όχι όλων, αλλά ενός σημαντικού τμήματος των εργαζομένων. Η εγκατάλειψη όμως των δημοσίων υπηρεσιών γεννά συνεχώς και απλώνει ένα κλίμα νοσηρότητας, παρακμής, γκρίνιας, εχθροτήτων, αδιαφορίας και κυνισμού.

Ένα πρόγραμμα μεταρρυθμίσεων μπορεί να φέρει έναν αέρα από μέλλον σε ένα αναερόβιο και μικροβιακό περιβάλλον. Είναι πολύ ενδιαφέρουσα εδώ η εμπειρία από τη δημιουργία του ΕΣΥ, μια από τις θετικές αλλά ανολοκλήρωτες και προδομένες αλλαγές του τότε ΠΑΣΟΚ. Νέοι γιατροί και νοσηλευτές εισόρμησαν σε ένα ξεχαρβαλωμένο σύστημα, με υψηλή αυτοεκτίμηση λόγω της μισθολογικής αύξησης, με την αίσθηση των οικοδόμων μιας νέας υπηρεσίας υγείας με αποασυλοποίηση, με νοσοκομειακή αποκέντρωση, με πρωτοβάθμια περίθαλψη, με πόρους για οργάνωση διεθνών συνεργασιών, με επιστημονικά σεμινάρια και εκπαιδευτικές άδειες.

Η συνάντηση και οι συζητήσεις (που έχουν καταντήσει ατελείωτες) ανάμεσα σε οργανώσεις είναι χρήσιμες και αναγκαίες, όταν δώσουν επιτέλους καρπούς, για την κοινοβουλευτική εκπροσώπηση της άποψης για ελευθερία από την Ευρωζώνη. Είναι πολύ μεγαλύτερη η ευρύτητα, το βάθος, η προσπάθεια που απαιτείται για ένα μέτωπο ανασυγκρότησης της πατρίδας μας και αναπτέρωσης των λαού μας.

Η αριστερά από μόνη της δεν αρκεί, μπορεί όμως να πυροδοτήσει και να δικτυώσει ένα τέτοιο εγχείρημα. Όπως είναι απαραίτητα τα πιο επαναστατικά στοιχεία από τον χώρο της εργασίας, τα πιο αυθεντικά στοιχεία των κινημάτων, είναι απαραίτητες οι πιο αξιόλογες πρωτοβουλιακές δυνάμεις του τόπου, ανεξάρτητα από τις γραμματικές τους γνώσεις.

Μια ευρύτερη κοινωνικοπολιτική συνάντηση, που δεν διστάζει να συμπεριλάβει τρελούς επιστήμονες, ασυμβίβαστους νέους, ανήσυχα πνεύματα, ανορθόδοξους θεωρητικούς, μανιακούς της πληροφορικής και της βιολογίας, πειραματικούς καλλιτέχνες, καταραμένους ποιητές. Μια συνεννόηση που μπορεί να βγάλει από τη μοναχικότητα πολυάριθμες μικρές συλλογικότητες αναζητήσεων και συζητήσεων σε επιστημονικούς χώρους, κύκλους φοιτητών, παρέες έμπειρων συνταξιούχων, ακόμα και νέων επιχειρηματιών.

Περίπλοκο και δύσκολο; Όχι, περιπετειώδες και δημιουργικό. Μέτωπο, εκτός από αλληλεγγύη και πάλη, είναι διάλογος. Είναι φαντασία. Είναι εργαστήρι. Μια διαδικασία που ο Αριστοτέλης θα ονόμαζε «ποιητική».-