Ο εθνικισμός ως το νέο μαύρο

Ο σύριζας βρισκόταν στη σωστή θέση για να εκμεταλλευτεί πολιτικά αυτή τη δυσαρέσκεια προτείνοντας ένα νέο κοινωνικό συμβόλαιο για το μέλλον. Και το έκανε χρησιμοποιώντας τα ίδια καλά υλικά του σοσιαλισμού, πασπαλισμένα με αρκετές δόσεις καταναλωτικής ευμάριας (άλλωστε ο σοσιαλισμός ως άλλο τζίνι μπορεί να πάρει ό,τι μορφή τραβάει ο νους σου).Δεν είναι τυχαίο πως την ίδια στιγμή, ένα άλλο εξίσου μικρό κομμάτι της αριστεράς που πρότεινε μια λύση με αίμα, δάκρυα κι ιδρώτα εδραιωμένο στον εθνικισμό (κι ελάχιστο σοσιαλισμό κάπου στο βάθος είναι η αλήθεια), καταδικάστηκε στην αφάνεια.Αλλά ο σύριζα, όπως και τα υπόλοιπα κομμάτια της σοσιαλίζουσας αριστεράς στην ευρώπη, στην ουσία δεν έχουν καμία αφήγηση να προτείνουν για τον κόσμο, πέρα από μια επιστροφή στον παράδεισο της χρυσής 30ετίας (1945-1975).

Αναδημοσίευση από το «Techie Chan»

Το κίνημα του εθνικισμού λίγο πολύ άρχισε να δείχνει τις δυνατότητές του κατά τη διάρκεια του δεύτερου τριαντακονταετούς πολέμου της νεοτερικότητας που ξεκινά με τη γαλλική επανάσταση. Εκεί ακριβώς βλέπουμε για πρώτη φορά τους στρατούς των ξεβράκωτων, όχι μόνο να στέκονται στα ίσα απέναντι στους μισθοφόρους αντιπάλους τους, αλλά να τους σαρώνουν στο διάβα τους.

Η φαντασίωση του ανήκειν σε ένα έθνος ήταν η κινητήριος δύναμη της δύσης έκτοτε. Όχι μόνο γιατί δημιουργούσε ένα παθιασμένο, πολυάριθμο και εντυπωσιακά φθηνό στρατό, αλλά και γιατί πρόσφερε μια συγκολλητική ουσία για εκατομμύρια ανθρώπους· έναν λόγο για να υπάρχουν, που υπερέβαινε την απλή θνητή ζωή τους.

Στον εθνικισμό οφείλεται λίγο πολύ και η επικράτηση της ευρώπης στον υπόλοιπο κόσμο που εξαπλώθηκε ραγδαία μετά το τέλος των ναπολεόντειων πολέμων, και στον εθνικισμό (των κατεκτημένων αυτή τη φορά), οφείλεται και η υποχώρηση της ευρώπης από τον υπόλοιπο κόσμο εκεί στα μέσα του 20ου αιώνα. Στο ενδιάμεσο συνέβη ο τρίτος τριαντακονταετής πόλεμος στην ευρώπη, που οι περισσότερες τον ξέρουμε με το όνομα Α και Β παγκόσμιος πόλεμος.

Όπως κάθε τριαντακονταετής πόλεμος άφησε ανεξίτηλα τα σημάδια του και μαζί με τα εκατομμύρια θύματα, σήμαινε και την αρχή του τέλους του εθνικισμού. Το 1914 οι περισσότεροι λαοί της ευρώπης σύσσωμοι κατατάχθηκαν εθελουσίως να πεθάνουν για την πατρίδα. Δεν είναι τυχαίο πως στο πρώτο ημίχρονο ξεκληρίστηκε το 1/5 των (άρρενων πάντα) απογόνων της βρετανικής αριστοκρατίας. Την άνοιξη του 1917 ο γαλλικός στρατός έπαψε να πολεμά, μια παράδοση που θα κουβαλήσει μαζί του και στο δεύτερο ημίχρονο του πολέμου, όπου παραδόθηκε στους γερμανούς σε λίγο λιγότερο από ένα μήνα. Στην ουσία του ο τρίτος τριαντακονταετής πόλεμος έκανε τη γενέτηρά του εθνικισμού να πάψει να πιστεύει σε αυτόν.

Δεν πρόκειται άλλωστε για κάτι μοναδικό. Ο πρώτος τριαντακονταετής (που τελείωσε με τη συνθήκη της βεστφαλίας το 1648), είχε μια εξίσου σημαντική απώλεια. Την πίστη στη μοναδική αληθινή θρησκεία (άλλη μια υπερβατική συγκολλητική ουσία).

edg

Κάπως έτσι ο εθνικισμός άρχισε να υποχωρεί το 1945 από την ευρώπη, αλλά εδραιώθηκε ως το βασικό όπλο των αποικιών κατά του κέντρου. Ένας από τους πρώτους διδάξαντες σε αυτό δεν ήταν άλλος από τον κεμάλ ατατούρκ που διεξήγαγε τον πετυχημένο πόλεμο της τουρκικής ανεξαρτησίας (κουρτουλους σαβασε 1920-23) που όλοι μάθαμε στο σχολείο ως η μικρασιατική εκστρατεία.

Πέρα από την τουρκία που έφυγε νωρίς από την αποικιακή επιρροή, μέχρι το 1965 οι περισσότερες αποικίες της ευρώπης αποκτούν την ανεξαρτησία τους χρησιμοποιώντας ως κύριο όπλο τον εθνικισμό. Κι αυτό δείχνει λίγο πολύ και την πτώση της ιδέας στην ευρώπη, όπου όλο και λιγότεροι (αγγλο-γάλλοι κυρίως) είναι διατεθειμένοι να πάνε να πεθάνουν σε μια μακρινή γωνιά του πλανήτη για την πατρίδα. Στην ελλάδα αυτή η τομή ήρθε λίγο αργότερα το 1974 και επιβεβαιώθηκε πέρα από πάση αμφιβολία το 1987 και το 1993.

Την ίδια εποχή λίγο πολύ ξεκινά και η ιδέα της ηνωμένης ευρώπης που ναι μεν χρησιμοποιείται από τις ήπα για τις ανάγκες του ψυχρού πολέμου, αλλά βασίζεται σε μια υπαρκτή επιθυμία για το ξεπέρασμα του εθνικισμού που τόσο είχε τραυματίσει τις ευρωπαϊκές κοινωνίες μερικά χρόνια πριν.

Η ενωμένη ευρώπη πέρα από μια ιδέα για το τέλος του πολέμου, ήταν και μια ιδέα για το τέλος του εθνικισμού. Τα εθνικά κράτη, έτσι όπως τα διαμόρφωσε η βίαιη κοπτοραπτική του εθνικισμού επί 200 χρόνια, θα έπαυαν να έχουν τη πρωτεύουσα σημασία, προσφέροντας αυτή την κυριαρχία τους σε ένα υπερεθνικό σώμα το οποίο θα γινόταν και το πεδίο της πολιτικής αντιπαράθεσης.

Το πόσο κακά, στραβά κι ανάποδα εξελίχθηκε αυτό το αντιδημοκρατικό σώμα που ονομάζουμε βρυξέλλα το είδαμε πολύ καλά στις επόμενες δεκαετίες. Οι οποίες συνέπεσαν με δύο άλλα σημαντικά γεγονότα. Από τη μία την αδυναμία του καπιταλισμού να αναπτυχθεί (και άρα να επιβιώσει) από το 1970 και μετά, και από την άλλη την πλήρη κατάρρευση του δεύτερου κόσμου των σοβιετιών το 1990.

Το πρώτο γεγονός οδήγησε στην δημοκρατικότατη επανάσταση των ελίτ που τόσο συχνά έχετε διαβάσει σε αυτό το μπλογκ (πχ εδώ). Το δεύτερο εδραίωσε την ΤΙΝΑ αφήγηση, το τέλος της ιστορίας και άλλα ωραία παραμύθια. Αυτά τα δύο μαζί, οδήγησαν σε μια άλλη κίνηση που προτάθηκε ως λύση στο πρόβλημα του 1970. Την παγκοσμιοποίηση.

Το σύστημα αυτό κατάφερε να κρατήσει στην εξουσία την δημοκρατικά εκλεγμένη επανάσταση των ελιτ, λίγο πολύ μέχρι το 2008. Διότι τότε η φούσκα έσκασε και μαζί της η συμμαχία των ελιτ που δημιουργούσε δημοκρατικές πλειοψηφίες.

Ας μη παρεξηγηθούμε, σημάδια για το σπάσιμο αυτής της συμμαχίας είχαμε πολλά, η γένοβα, το γαλλικό όχι στο ευρωσύνταγμα κλπ κλπ, αλλά κανένα από αυτά δεν ήταν αρκετά ισχυρό για να δημιουργήσει τις αναταράξεις που είδαμε μετά το 2008. Τότε δηλαδή όπου τα λιγότερο ισχυρά κομμάτια των φαντασιακών ελίτ άρχισαν να βρίσκονται στη λάθος πλευρά της μοιρασιάς.

Η ελλάδα είναι μια πολύ χαρακτηριστική περίπτωση αυτής της μεταστροφής ακριβώς επειδή η ανάδυση και η καταστροφή αυτών των φαντασιακών ελιτ έγινε σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα. Σε αντίθεση με τους περισσότερους δυτικοευρωπαίους που είχαν ήδη δρέψει τους καρπούς του καταναλωτισμού και της leisure class από το 1970, οι ελληνικές φαντασιακές ελιτ αναδύθηκαν μόλις στο τέλος του 1980. Και η πτώση στην ελλάδα μετά το 2009 ήταν η πιο δραματική.

Άρα από το 2008 βιώνουμε μια διάσπαση στους κόλπους της κυβερνώσας κοινωνικής συμμαχίας, ακριβώς διότι όλο και περισσότεροι ψηφοφόροι βλέπουν τους εαυτούς τους εκτός της κοινωνικής συμφωνίας. Εντελώς αναμενόμενο καθώς η κρατούσα αφήγηση αυτής της κοινωνικής συμμαχίας δεν ήταν άλλη από την επιβίωση του ισχυρότερου, αλλά εξίσου αναμενόμενη ήταν και η αντίδραση των πρώην νικητών και νυν ηττημένων αυτής της μάχης που προσπαθούν να βρουν μια νέα κοινωνική συμμαχία.

Η σωστή πλευρά της ιστορίας

Όταν έλεγα στους συριζαίους γνωστούς μου το 2009-10 ότι είναι η σειρά τους να κυβερνήσουν, δεν προσπαθούσα ούτε να τους γλύψω, ούτε υπολόγιζα στις εξαιρετικές τους ικανότητές. Απλά ήταν εμφανές ότι μετά την εγκατάλειψη από το πασοκ της κοινωνικής συμμαχίας που το κρατούσε 40 χρόνια στην εξουσία, ο σύριζα βρίσκονταν στη σωστή πλευρά της ιστορίας και ό,τι συνέβαινε από εκεί και πέρα θα ήταν υπέρ τους.

Θα πρέπει να ήσουν εξαιρετικά τυφλός για να μην μπορείς να δεις ότι όλες αυτές οι φαντασιακές ελιτ θα αντιδρούσαν όταν θα βρίσκονταν στην πλευρά των χαμένων. Φυσικά οι ίδιες -σαν άλλοι απατημένοι σύζυγοι- το πήραν χαμπάρι πιο αργά και σταδιακά, αλλά κάπως έτσι κι εμείς οι προφήτες κερδίζουμε το δάφνινο στεφάνι της δόξας και τα ουρί του παραδείσου.

Ο σύριζας βρισκόταν στη σωστή θέση για να εκμεταλλευτεί πολιτικά αυτή τη δυσαρέσκεια προτείνοντας ένα νέο κοινωνικό συμβόλαιο για το μέλλον. Και το έκανε χρησιμοποιώντας τα ίδια καλά υλικά του σοσιαλισμού, πασπαλισμένα με αρκετές δόσεις καταναλωτικής ευμάριας (άλλωστε ο σοσιαλισμός ως άλλο τζίνι μπορεί να πάρει ό,τι μορφή τραβάει ο νους σου).

Δεν είναι τυχαίο πως την ίδια στιγμή, ένα άλλο εξίσου μικρό κομμάτι της αριστεράς που πρότεινε μια λύση με αίμα, δάκρυα κι ιδρώτα εδραιωμένο στον εθνικισμό (κι ελάχιστο σοσιαλισμό κάπου στο βάθος είναι η αλήθεια), καταδικάστηκε στην αφάνεια.

Αλλά ο σύριζα, όπως και τα υπόλοιπα κομμάτια της σοσιαλίζουσας αριστεράς στην ευρώπη, στην ουσία δεν έχουν καμία αφήγηση να προτείνουν για τον κόσμο, πέρα από μια επιστροφή στον παράδεισο της χρυσής 30ετίας (1945-1975). Μια επιστροφή που είναι αδύνατη από το 1970 και μετά, καθώς ο παράδεισος αυτός κατέρρευσε μόνος του, πολύ πριν (συγκεκριμένα μια δεκαετία πιο πριν) η επανάσταση των ελιτ λάβει χώρα εναντίον αυτής της κατάρρευσης. *

*οι κευνσιανοί εδώ κάνουν έναν πολύ βολικό αναχρονισμό. Θεωρούν την άνοδο του νεοφιλελευθερισμού ως την αιτία για την πτώση τους από τους ακαδημαικούς παραδείσους. Στην ουσία δεν θέλουν να παραδεχθούν την πιο σκληρή εκδοχή της πραγματικότητας, όπου οι ίδιοι κατέρρευσαν εντελώς μονάχοι τους και βρισκόμενοι στο ψηλότερο βάθρο της οικονομικής βαλχάλας και ότι οι νεοφιλελεύθεροι εμφανίστηκαν ως απάντηση σε αυτή την κατάρρευση.

Και καθώς αυτή η αφήγηση της χρυσής τριαντακονταετίας πηγαίνει χεράκι χεράκι με την ταυτόχρονη υπέρβαση του εθνικισμού, στην ουσία δεν έχουν καν τρόπο να υπερβούν τους μηχανισμούς (της παγκοσμιοποίησης) που οι περισσότεροι σήμερα αναγνωρίζουν ως πηγή του κακού της επανάστασης των ελιτ.

Το πόσο ρηχό ήταν το όνειρο αυτό, φάνηκε από την πλήρη κωλοτούμπα του σύριζα σε 6 μόλις μήνες εξουσίας, που αυτή τη στιγμή έχει γίνει το πιο καλό τσιράκι των βρυξελλών (προσποιούνται ότι τους αρέσει, κατά βάθος ετοιμάζουν την επανάσταση).

Και οι συνέπειες αυτής της κωλοτούμπας είναι πια εμφανείς και στην ισπανία, όπου οι ποδέμος (ένα copy-paste του σύριζα) δεν κατάφεραν να γίνουν καν δεύτερο κόμμα· σε σημείο μάλιστα που στις επαναληπτικές εκλογές του ιούνη άρχισαν να μειώνουν τα ποσοστά τους.

Η πιο νέα σωστή πλευρά της ιστορίας

Αν όμως η ευρω-αριστερά έδειξε την αδυναμία της, αυτό δεν σημαίνει και το τέλος της ιστορίας. Μια νέα δύναμη αναδύθηκε, η οποία αυτή τη στιγμή βρίσκεται στο επίκεντρο της σωστής πλευράς του ανέμου της ιστορίας.

Ο νέος εθνικισμός καλεί τον κόσμο να αντισταθεί στην παγκοσμιοποίηση που τον κατέστρεψε, ορίζοντας ξανά το έθνος ως την κεντρική συγκολλητική ουσία. Σε αυτό το μείγμα φυσικά προστίθενται και οι νέοι εβραίοι, που δεν είναι άλλους από τους μετανάστες (ειδικά αν είναι μουσουλμάνοι), ως νέος αποδιοπομπαίος τράγος. Διότι το “εμείς” χρειάζεται έναν “άλλο” για να ορισθεί.

Φυσικά δεν υπάρχει κανένας λόγος για αυτή τη νέα δεξιά να είναι αντισημιτική. Ο νετανιάχου είναι φίλος μας και ανήκει στη σωστή πλευρά της ιστορίας, όχι μόνο γιατί μάχεται κατά των νέων βαρβάρων (μουσουλμάνων), αλλά και γιατί ο ίδιος αντιπροσωπεύει εδώ και παραπάνω από μια δεκαετία την επιστροφή του εθνικισμού στη χώρα του και μάλιστα σε μία από τις πιο σκληρές μορφές της, δηλαδή το απαρτχάιντ (όπου ο άλλος θεωρείται και επίσημα μη μέλος της κοινωνίας).

Αυτή η νέα δεξιά, πρωτεργάτης της οποίας ήταν ο αυστριακός χάιντερ, μάχεται το ίδιο σκληρά με την αριστερά για τα δικαιώματα, δεν έχει πρόβλημα να έχει αδερφές και λεσβίες στις τάξεις της (εντάξει ζορίζεται λίγο αλλά προσπαθεί) και γενικά έχει μπλοκάρει τόσο τους „φυσικούς της αντιπάλους“ όπου στη βρετανία πολλές αριστερο-αναρχικές φράξιες βγήκαν να διαδηλώσουν υπέρ του remain.

Ειδικά στον τομέα των „δικαιωμάτων“ το πανηγύρι είναι έκδηλο. Αυτό ξεκινά από την πλήρη ιδεολογική κενότητα του „κινήματος υπέρ των δικαιωμάτων“. Κάθε κατασκευασμένη ή μη υποκατηγορία ευκαιριακών ή μη ταυτοτήτων μπορεί να διεκδικήσει „δικαιώματα“, και μετά να δημιουργήσει το ακριβώς αντίθετό της που διεκδικεί τα ίδια „δικαιώματα“, μέχρι το τελικό στάδιο όπου η ταυτότητα θα ορίζει έναν άνθρωπο ή μια παρέα. Σε αυτό το εντελώς κενό περιεχομένου παιχνίδι που ήταν κάποτε προπύργιο της αριστεράς, η νέα εθνικιστική δεξιά έχει κάνει πάρτυ, με αποκορύφωμα την προστασία των δικαιωμάτων των γυναικών που απειλούνται από μαυριδερούς μετανάστες.

Δεν υπάρχει πιο απτό παράδειγμα αυτής της μεταστροφής από την κόρη λεπέν. Το εθνικό μέτωπο που έφτιαξε ο μπαμπάς της, ήταν μια καλά υπολογισμένη κίνηση των σοσιαλιστών του μιτεράν να διασπάσουν την γκωλική δεξιά και μέχρι να αναλάβει η κόρη, παρέμενε ένα παραδοσιακό, αντισημιτικό, οι-κυβερνήσεις-πρόδοσαν-το-έθνος, κόμμα. Με λίγα λόγια ελαφρά αδιάφορο στη σημερινή συζήτηση. Η κόρη λεπεν, έκανε στην άκρη τον μπαμπά και την παλαιά φρουρά και τοποθέτησε εαυτόν στο κέντρο της γκωλικής δεξιάς, την ίδια στιγμή που η επίσημη γκωλική δεξιά είχε ήδη παραδώσει τα κλειδιά της nation στη γερμανία και τις ηπα. Καλεί στην έξοδο της γαλλίας από την ΕΕ και τις υπερεθνικές δομές που ευθύνονται για όλα τα κακά.

Αν δούμε τι προτείνει την ίδια στιγμή ο αριστερός μελανσόν, θα πέσουμε από την καρέκλα από τα γέλια. Έχοντας κολλήσει τη βελόνα στο παλιό σύνθημα „μια άλλη ευρώπη είναι εφικτή“ κάνει μερικά photo opps με τον βαρουφάκη για να δείξει ότι είναι κι αυτός ένας από τους επικριτές της ευρωζώνης 🙂

Με λίγα λόγια αυτή τη στιγμή η δεξιά στρογγυλοκάθεται στην σωστή πλευρά της ιστορίας και το μόνο που μένει να δούμε είναι πως θα τα καταφέρει όταν έρθει στα πράγματα. Ήδη το brexit είναι η πρώτη της νίκη και το μόνο που μένει να δούμε είναι αν οι tories θα καταφέρουν να πιάσουν το μήνυμα και να της δώσουν το δικό τους περιεχόμενο, ή θα προδόσουν τις αρχές της και θα υποχωρήσουν όπως υποχώρησε το άλλο παραδοσιακό κόμμα στη βρετανία (οι φιλελεύθεροι) υπό το βάρος της δικής τους προδοσίας προς τους ψηφοφόρους.

Τα στρατιωτάκια

Αν δούμε λίγο τι προτείνει αυτή η νέα δεξιά που αναδύεται, θα καταφέρουμε να βγάλουμε και μερικά συμπεράσματα για το πως θα τα πάει αν προσπαθήσει να εφαρμόσει το πρόγραμμά της στη νέα κοινωνική συμμαχία που προτείνει.

Φυσικά υπάρχει η εξαιρετική πιθανότητα να γίνουν κι αυτοί συριζαίοι, χρησιμοποιώντας τη νέα πολιτική τους δύναμη για να διαπραγματευτούν μια συμμαχία με τις υπάρχουσες ελίτ. Τα αποτελέσματα όμως μιας τέτοιας προσπάθειας είναι εμφανή και αρκετά προβλέψιμα για να χρειαστεί να τα περιγράψουμε.

Βασικό κομμάτι της ρητορείας αυτής της νέας δεξιάς, είναι η αναστροφή της παγκοσμιοποίησης. Ξεχάστε τα TTIP, ξεχάστε τη βρυξέλλα και τα άλλα υπερεθνικά όργανα και μαζί ξεχάστε και τους μετανάστες που όλοι αυτοί μας φέρνουν. Το έθνος θα πρέπει να αναλάβει ξανά να υπερασπιστεί την εθνική του κυριαρχία και τα εθνικά του συμφέροντα.

Όλοι μπορούμε να καταλάβουμε ότι οι μετανάστες δεν ευθύνονται για τα οικονομικά δεινά των ντόπιων. Είναι απλά ένας βολικός „άλλος“ πέρα από το σώμα του έθνους. Αν κάποιοι „ξένοι“ ευθύνονται για την ανεργία, αυτοί είναι οι „άλλοι“ που προτίμησαν να μείνουν στις χώρες τους (κατά το γνωστό δεξιό σύνθημα) και να δουλέψουν εκεί, όπως φυσικά και οι υπερεθνικές εταιρίες που παίρνουν το αποτέλεσμα της εργασίας τους και το εισάγουν στη δύση. Αυτοί που ήρθαν στη δύση, είναι περισσότερο το αποτέλεσμα των νεο-αποικιακών περιπετειών των ευρω-αμερικάνων, καθώς στη μεγάλη τους πλειοψηφία προέρχονται από χώρες όπου οι ευρω-αμερικάνοι μπούκαραν τα τελευταία 15χρόνια.

Άρα πέρα ίσως από μια αίσθηση ότι το κράτος νοιάζεται πρώτα για τα μέλη του έθνους, ο περιορισμός και η καταπίεση των μεταναστών δεν θα φέρουν και πολύ απτά υλικά αποτελέσματα.

Είναι όμως το δεύτερο σημείο της ρητορείας της δεξιάς που έχει τη δυνατότητα να αλλάξει το παιχνίδι. Η έξοδος από την άνευ όρων παράδοση στο καπιταλιστικό κοσμο-σύστημα, όπως γίνεται πραγματικότητα από το πρόγραμμα εξόδου από την ΕΕ, είναι φτιαγμένη ακριβώς από τα υλικά εκείνα που μπορούν να ανατρέψουν την κρίση. Όπως όμως και με το σύριζα, η πρόταση είναι κομμένη στη μέση. Η έξοδος δεν εξασφαλίζει την αλλαγή του παιχνιδιού. Άρα μας λείπει η συνέχεια τη πρόταση και εκεί είναι το κρίσιμο ερώτημα. Ας το εξετάσουμε όμως.

Η έξοδος μιας μεσαίας χώρας (τύπου ιταλίας) από το καπιταλιστικό κοσμο-σύστημα όπως αυτό εκφράζεται μέσω της ΕΕ, μπορεί να προσφέρει στο εθνικό κράτος τη δυνατότητα να ανακτήσει την κυριαρχία του στο εσωτερικό και έτσι να διευθετήσει ζητήματα (όπως η ανεργία) που η προηγούμενη πολιτική ελίτ έδειχνε εντελώς απρόθυμη να διαχειριστεί (ακριβώς γιατί ήταν ταμένη στο καπιταλιστικό κοσμο-σύστημα).

Εδώ δεν μιλάμε για τίποτα καινούργιο πέρα από τις βασικές αρχές που επέτρεψαν, στην εσσδ και την ναζιστική γερμανία να λάμψουν, όταν αποφάσισαν να αποκοπούν από τα δεσμά του τότε κοσμο-συστήματος. Φυσικά αυτό δεν θα λύσει το πρόβλημα του overcapacity στον καπιταλισμό, αλλά μπορεί σχετικά εύκολα να το λύσει τοπικά, αν η παραγωγή οργανωθεί με το κλασικό μουσολινικό φασιστικό μοντέλο (που δεν διαφέρει και πολύ από το αμερικάνικο κατά τη διάρκεια του πολέμου). Με λίγα λόγια, το κράτος αναλαμβάνει την αυστηρή οργάνωση της παραγωγής στο μακρο-επίπεδο, αφήνοντας τους μικρότερους παίκτες να ανακαλύψουν τον τρόπο με τον οποίο θα επιτευχθούν αυτοί οι στόχοι· άρα αποφεύγοντας την κατηγορία της κουμουνιστικού τύπου διευθυνόμενης οικονομίας.

Ένα τέτοιο πρόγραμμα μπορεί σχετικά εύκολα να εξαλείψει και την ανεργία και το overcapacity στο εσωτερικό, ακριβώς επειδή η εσωτερική αγορά θα διευθύνεται κεντρικά κι όχι μόνο από τις τιμές. Με λίγα λόγια ο στόχος δεν θα είναι η μεγιστοποίηση του κέρδους, αλλά η μεγιστοποίηση του προϊόντος που το κράτος ορίζει.

Τα πρόβλημα που αυτό το μοντέλο έχει είναι γνωστά, αλλά μέχρι να εμφανιστούν, η κάθε λεπέν μπορεί να πανηγυρίζει για τη νεα κοινωνική συμμαχία την ίδια στιγμή που αυτοί που δεν το ακολουθούν θα ξεσκίζουν και τα τελευταία απομεινάρια των δικών τους κοινωνικών συμμαχιών.

Φυσικά το ερώτημα είναι κατά πόσο αυτή η νέα δεξιά είναι ικανή να φανταστεί κάτι τόσο „ριζοσπαστικό“. Πχ η βρετανική τιούτη θα έχει αρκετές δυσκολίες καθώς η βρετανία αποτελεί εδώ και τουλάχιστον 2 αιώνες τον πυρήνα αυτού του κοσμοπολίτικου καπιταλισμού. Μου φαίνεται πιο πιθανό η βρετανία να προσπαθήσει να φάει από τις παγκόσμιες ελιτ που θα ψάχνουν να ξεφύγουν από τα νέα εθνικά προγράμματα (αν αυτά εφαρμοστούν) παρά να εφαρμόσει η ίδια ένα.

Μια άλλη χώρα που αποτελεί προπομπό αυτού του κινήματος πέρα από το απαρτχάιντ του ισραήλ (που είναι και σχετικά δύσκολο να αναπαραχθεί), είναι η ρωσία. Δεν είναι τυχαίο πως πολλοί από τους οπαδούς αυτής της νέας εθνικιστικής δεξιάς είναι και οπαδοί του πούτιν. Όχι μόνο γιατί αυτός μαρκετινίστικα έχει γίνει ο νέος σταυροφόρος κατά του ισλαμισμού (την ίδια στιγμή που γάλλοι, βρετανοί και αμερικάνοι έχουν πολύ πολύ κοντινές επαφές με τα τζιχάντια), αλλά και γιατί αποτελεί ένα από τα πιο παλιά παραδείγματα εθνικής στροφής στον μετά το 1970 κόσμο.

Οι ρώσοι και ο πουτινισμός

Ο πούτιν είναι ο εκπρόσωπος εκείνης της γενιάς ρώσων που είδαν την κοσμοπολίτικη άβυσο εμπρός στα μάτια τους, στο πρόσωπο και την πολιτική του γέλτσιν. Αν κάτι κατάλαβαν αυτοί οι άνθρωποι στα μέσα της δεκαετίας του 90 ήταν πως το τέλος του ψυχρού πολέμου αφορούσε μόνο τους ίδιους. Οι αμερικάνοι τον συνέχιζαν σαν να μην τελείωσε ποτέ. Η τσετσενία ήταν ένα copy paste του πολέμου στο αφγανιστάν, με τη cia τους σααουδάραβες, τους μουτζαχεντίν και όλους τους άλλους παίκτες εκείνου του πολέμου. Μόνο που αυτή τη φορά ο πόλεμος διεξαγόταν στο εσωτερικό της ρωσίας.

Η καταστροφή του ρωσικού στρατού στον πρώτο πόλεμο της τσετσενίας, έδωσε σε αυτούς τους τύπους να καταλάβουν πως χρειαζόταν ένα νέο είδος διακυβέρνησης· νέο σε σχέση με το κλασικό καταστροφικό μοντέλο του IMF που χρησιμοποιούνταν ως συνταγή σε όλες τις χώρες της ανατολικής ευρώπης και υποσχόταν στην τοπική ελίτ μόνο το ρόλο ενός ντόπιου κομπραδόρου.

Οι πουτινικοί λοιπόν, κατάφεραν να βάλουν στην κορυφή της ρωσίας έναν άχρωμο, αδιάφορο και με όλες τις αρχικές ενδείξεις εύκολα διαχειρίσιμο γαφειοκράτη, που στα επόμενα 15 χρόνια θα γινόταν ο εκπρόσωπός τους, που θα άλλαζε τελείως τη ρωσία και τη θέση της στον κόσμο.

Βασικό εργαλείο του ήταν ο εθνικισμός που από την αρχή πήρε τη μορφή της ανάσχεσης της αμερικάνικης κατάκτησης. Δεν ήταν τυχαίο που μία από τις πρώτες ενέργειες του πούτιν ήταν να ξεκινήσει τον δεύτερο πόλεμο της τσετσενίας. Χρησιμοποιώντας μερικές εντελώς ύποπτες βομβιστικές ενέργειες υποτιθέμενων τσετσένων στη μόσχα, ο ρώσικος στρατός ισοπέδωσε κυριολεκτικά κάθε αντίσταση στην τσετσενία, σταματώντας την ίδια στιγμή την περαιτέρω διάλυση της ρωσίας.

Από τότε προέβει σε μια σειρά από οικονομικές ενέργειες που στόχο είχαν να δώσουν την οικονομική ισχύ σε ολιγάρχες που θα συμφωνούσαν με το νέο εθνικό σχέδιο και δεν θα συμμαχούσαν με τους αμερικάνους. Όχι ακριβώς τίποτα σοσιαλιστικό, αλλά αρκετό έτσι ώστε -μαζί με την σχεδόν δεκαετή αύξηση της τιμής του πετρελαίου- να προσφέρει μια νέα κοινωνική συμμαχία τσαβικών διαστάσεων.

Οι αμερικάνοι από τότε χρησιμοποίησαν τις πολύχρωμες επαναστάσεις προκειμένου να εγκαταστήσουν καθεστώτα εχθρικά προς τους ρώσους στις νέες μετα-σοβιετικές δημοκρατίες και προσπάθησαν τουλάχιστον μία ακόμα φορά (με τον πόλεμο της γεωργίας) να αποδείξουν πως ο ρωσικός στρατός δεν μπορεί να υπερασπιστεί τα σύνορά του.

Το ρωσικό μοντέλο του νέου εθνικισμού δυστυχώς, μας προσφέρει ορισμένες μόλις συγκρίσεις με το νέο ευρωπαϊκό. Ο πούτιν είχε την ευτυχία να έχει απέναντί του την μοναδική ηγεμονεύουσα υπερδύναμη που προσπαθούσε (και προσπαθεί) με κάθε τρόπο να διαλύσει τη μόνη πυρηνική δύναμη που είναι ικανή να την απειλήσει. Αυτή η έκδηλη και ξεκάθαρη επιθετικότητα, του επέτρεψε να ορίσει εαυτόν, ως τον μοναδικό που μπορεί να υπερασπιστεί τη ρωσία· κι όχι αποτυχημένα, καθώς τόσο ο δεύτερος πόλεμος στην τσετσενία, όσο και ο πόλεμος της γεωργίας, έδειξαν ότι μπορεί να κινητοποιήσει τις δυνάμεις του με τέτοιο τρόπο που να υπερασπιστεί το ρωσικό έδαφος. Το ίδιο συνέβη εξίσου, τόσο στον εμφύλιο της ουκρανίας (εν μέρη καθώς τελικά η ρωσία έχασε το μεγαλύτερο μέρος της ουκρανίας από την επιρροή της), όσο και με την περίφημη αντιπυραυλική ασπίδα των αμερικανών που αποτελεί ευθεία αμφισβήτηση της πυρηνικής ισότητας.

Με λίγα λόγια ο πούτιν απευθύνθηκε στο εκλογικό κοινό του χρησιμοποιώντας δύο επιχειρήματα. Ψηφίστε με για να ξεφύγουμε από τα δίχτυα του failed state και της μόνιμης αμερικάνικης επιθετικότητας. Τα οικονομικά ωφέλη που αυτή η πολιτική έφερε ήταν δευτερεύοντα και αρκετά περιστασιακά. Από τη μία η υψηλή τιμή του πετρελαίου και από την άλλη ολιγάρχες που ήταν διατεθειμένοι να κρατήσουν τα λεφτά και την επιρροή τους στη ρωσία αντί να τα κάνουν βίλες και ποδοσφαιρικές ομάδες στο λονδίνο.

Αυτές οι υποτονικές αλλαγές, παρότι δεν έχουν καμία σύγκριση με το οικονομικό μοντέλο του μεσοπολέμου, πρόσφεραν ορισμένα πλεονεκτήματα σε σχέση με το μοντέλο IMF. Τόσο στη μετατόπιση του οικονομικού βάρους και προς την ανατολή (κίνα), όσο και στην αντιμετώπιση του εμπάργκο που επέβαλαν οι ευρωπαίοι με αφορμή την κατάληψη της κριμαίας.

Copy paste στην υπόλοιπη ευρώπη

Η εμπειρία της ρωσίας είναι δύσκολο να μεταφερθεί στην ευρώπη αυτούσια. Είναι δύσκολο αλλά όχι απίθανο να φανταστούμε έναν ισχυρό παίκτη σαν την ΕΕ να προσπαθεί να διαλύσει μια χώρα σαν την ιταλία. Η ΕΕ δεν έχει ούτε την πολιτική, ούτε τη στρατιωτική ισχύ να δημιουργήσει τόσο εύκολα προβλήματα σε μια χώρα χωρίς να διακινδυνέψει την συνοχή του ίδιου του πυρήνα της.

Είναι προφανής η μαλακία του ισπανού υπουργού εξωτερικών να ζητά συνδιαχείρηση από τους βρετανούς ενός βράχου στο γιβραλτάρ, την ίδια στιγμή που το 1/3 του βασιλείου της ισπανίας θα έβλεπε την αυτονομία του γιβραλτάρ ως προ-άγγελο της δικής τους αυτονομίας. Το ίδιο ισχύει με τη β.ιταλία και ας πούμε τη βαυαρία στη γερμανία.

Ένα από τα βασικά πλεονεκτήματα των αμερικάνων, ήταν πως τα προβλήματα που δημιουργούσαν στους ρώσους ήταν στην άλλη άκρη του πλανήτη. Η ευρώπη είναι ένα απελπιστικά μικρό μέρος και η απόσταση από το μιλάνο μέχρι το μόναχο πολύ μικρή. Αυτό φυσικά δεν σημαίνει ότι κάποιες ελίτ με υβριστικά αυτοκτονικές τάσεις, δεν μπορούν να δοκιμάσουν τη συνταγή, όπως έκαναν οι γερμανοί με την γιουκοσλαβία για παράδειγμα.

Άρα το νέο αποσχισθέν κράτος μπορεί να μην είναι τόσο τυχερό ώστε να απειληθεί η εθνική του κυριαρχία και άρα να βασίσει τη νέα συμμαχία με το πόπολο σε αυτή την απειλή. Ταυτόχρονα, καθώς η εθνική ιδέα είναι σαφώς αποδυναμωμένη, μια απειλή απόσχισης μπορεί να μην εκληφθεί ως εθνική προδοσία από το υπόλοιπο σώμα του έθνους. Με τον ίδιο τρόπο που δύσκολα μπορούμε να δούμε τους άγγλους να κατευθύνονται προς την σκωτία με την ίδια πολεμική ετοιμότητα που το έκαναν το 1700, σε περίπτωση που η βρυξέλλα παίξει αυτό το χαρτί.

Συμπερασματικά (αχ αυτές οι πανελλήνιες) μπορούμε να πούμε πως η απειλή της εθνικής κυριαρχίας ενός νεο-αποσχιθέντως κράτους είναι ένα δίκοπο μαχαίρι τόσο για το ίδιο όσο και για τους αντιπάλους του. Από τη μία μπορεί να λειτουργήσει ενωτικά, αλλά αυτό δεν είναι πια τόσο δεδομένο και άρα μπορεί πράγματι να το διαλύσει. Από την μεριά των αντιπάλων του, μπορεί να επιτύχουν την τιμωρία του κράτους που θα βγεί εκτός του κοσμο-συστήματος, αλλά μπορεί τελικά να δημιουργήσουν προβλήματα στο ίδιο το αδύναμο εσωτερικό τους.

Αν λοιπόν μπορούμε να πούμε ότι κάτι χρειάζεται ένα νεο-αποσχισθέν κράτος, αυτό είναι κοινωνική συνοχή πέρα και πάνω απόλα. Τόσο για να πετύχει το νέο εθνικό οικονομικό του πλάνο, όσο και για να συγκρατήσει τις αποσχιστικές τάσεις που τόσα χρόνια δημιουργούνται.

Με λίγα λόγια η πολιτική ελίτ θα πρέπει να διαπραγματευτεί με τους ψηφοφόρους της και να τους προσφέρει μια συμφωνία που δεν μπορούν να αρνηθούν, με λίγα λόγια μια συμφωνία καλύτερη από αυτή που τους προσφέρει το υπόλοιπο κοσμο-σύστημα από το οποίο θα θελήσουν (εν μέρη) να αποσχιστούν.

Εδώ νομίζω βρίσκεται και το κλειδί της επιτυχίας ή όχι της νέας δεξιάς στην ευρώπη (όπως άλλωστε ήταν και το κλειδί για τους συριζο-ποδέμος). Διότι είναι σαφώς δύσκολο να κινητοποίησουν τον κόσμο να πεθάνει για την πατρίδα πια. Αν δεν το έχει καταφέρει ο νετανιάχου μετά από 15 χρόνια απαρτχάϊντ, τρομοκρατίας και πλήρους απαξίωσης του άλλου στην ισραηλινή κοινωνία, τότε δυσκολεύομαι να φανταστώ να τα καταφέρνει ένας ιταλός ή ένας γάλλος πολιτικός του φίλος.

Ακόμα και η ρωσία των πουτινικών σε αυτό τον αγώνα βρίσκεται αρκετά πίσω, καθώς παρότι έχει συμμετάσχει σε μερικούς πολέμους, αυτό το έχει κάνει με τρόπο που να προστατεύει το στρατιωτικό προσωπικό· τόσο ώστε τουλάχιστον να είναι σχετικά απίθανο να χρειαστεί να θυσιαστεί για την πατρίδα. Η συμμετοχή των ρώσων στη συρία είναι εντελώς σχεδιασμένη πάνω σε αυτές τις αρχές και αντίστοιχη με τις „εκδρομές“ του ισραηλινού στρατού στη γάζα. Παρότι η τελευταία εκδρομή στη γάζα έδειξε ότι μάλλον θα δυσκολευτούν να επαναλάβουν το τακτικό „ξεχορτάριασμα“.

Το κάρο και το άλογο

Γι’ αυτό το λόγο είναι σημαντικό όταν βλέπουμε τον εθνικισμό ως το νέο μαύρο να μην βάζουμε το κάρο εμπρός από το άλογο. Με λίγα λόγια αν οι δεξιοί προσφέρουν μια νέα κοινωνική συμμαχία, τότε είναι πιθανό σε μερικά χρόνια να δούμε τον κόσμο να πεθαίνει ξανά για την πατρίδα. Σίγουρα όχι με την ίδια ζέση του 1914, αλλά αρκετά παραπάνω από τις υπόλοιπες χώρες που θα βρίσκονται εντελώς προσηλωμένες στο κοσμο-σύστημα. Όμως αυτό δεν ονομάζεται επιστροφή του εθνικισμού, γιατί είναι σαν να βάζουμε το κάρο εμπρός από το άλογο.

„Επιστροφή του εθνικισμού“ θα μπορούσε να ονομαστεί αυτό που έκαναν οι σέρβοι και ο μιλόσεβιτς απαντώντας στο διαμελισμό της χώρας τους (την ίδια στιγμή που η ανεπτυγμένη γιουκοσλαβική πολεμική βιομηχανία πωλούσε όπλα σε όλους τους ενδιαφερόμενους. Θα ίσχυε το ίδιο σε περίπτωση που δούμε πχ τους ιταλούς να βαδίζουν εναντίων των λομβαρδών που αποσχίστηκαν, χωρίς να υπάρχει κάποια άλλη απτή κοινωνική συμμαχία, παρά κυρίως η φαντασιακή του έθνους. Και μια τέτοια φαντασιακή αναβίωση, νομίζω στο ορατό μέλλον δεν είναι τόσο πιθανή.

Ποπ κορν με γεύση κάρβουνο

Πάρτε λοιπόν το ποπκόρν σας και απολαύστε τα καινούργια επεισόδια όπου η προάσπιση των εθνικών συμφερόντων θα γίνει το νέο μαύρο. Το πόσο καλά θα τα πάει, ή απλά θα αποτελέσει ένα ακόμα κενό yes we can, είναι στα χέρια των παικτών που θα το διαχειριστούν. Του τράμπ, της λεπέν, του σαρκοζύ και των άλλων παιδιών που θα εμφανιστούν στο προσκήνιο. Δυστυχώς η σειρά περιέχει σπόιλερς, διότι ποιος ελπίζει πχ ότι ο σαρκοζύ δεν πήδηξε στο τρένο του εθνικισμού μόνο και μόνο για να κερδίσει μερικούς πόντους από τη λεπέν με την ίδια ευκολία που πήδηξε στο τρένο του ας διαλύσουμε τη λιβύη?

Το άλλο που μπορούμε να περιμένουμε, είναι μια αλυσιδωτή αντίδραση. Δεν έχει σημασία αν ο σαρκοζύ είναι ένας αληθινός πατριώτης ή όχι. Αν καταφέρει να εκλεχθεί με σημαία τον νέο εθνικισμό, όταν εντελώς προβλέψιμα τον προδώσει, αυτό θα αντικατοπτριστεί και στους ομόλογούς του στις υπόλοιπες χώρες. Με αρκετά παρόμοιο τρόπο που η προδοσία του σύριζα προς τους ψηφοφόρους του, επηρέασε την εκλογιμότητα των ποδέμους που βαρούσαν ακριβώς το ίδιο βιολί. Στο πολιτικό μάρκετινγκ, όπως και στο παραδοσιακό, το να είσαι ο πρώτος που κάνει κάτι, έχει πάντα τη σημασία του.

Έξτρα ένθετο σουλτανούκος

Μετά το πραξικόπημα στην τουρκία, την ήττα του και την εμφανή δυσαρέσκεια του κοσμο-συστήματος με την επιβίωση του ερντογαν, νομίζω πως αυτό το άρθρο χρειάζεται μια συμπλήρωση. Στο μεγάλο ιδεολογικό αγώνα για τη δημιουργία των κοινωνικών συμμαχιών που θα δημιουργήσουν τις νέες ισορροπίες, ο ισλαμισμός αξίζει ειδικής μνείας. Ως κίνημα κατά του κοσμο-συστήματος είναι σχετικά παλιό και βρίσκουμε τις απαρχές του στους αδερφούς μουσουλμάνους το 1960. Από τότε είχε μερικές επιτυχίες όπως στην ελαφρά διαφορετική εκδοχή των αγιατολάδων στο ιραν και στη συγκρότηση σε κράτος (υπό τους ταλιμπάν) του failed state που ονομάζεται αφγανιστάν. Μια ακόμα επιτυχία σε failed state ήταν η σομαλία αν και εκεί οι αμερικάνοι με μακρύ τους χέρι τους αιθιόπες δεν την άφησαν να μακρο-ημερεύσει.

Επιτυχίες (δεδομένων των συνθηκών πάντα) μπορούν να θεωρηθούν η χαμάς στο στρατόπεδο συγκέντρωσης με το όνομα γάζα και η νούσρα στο κομμάτι εκείνο της συρίας που κυριαρχεί.

Βλέπουμε λοιπόν πως το πολιτικό ισλάμ ως πρόταγμα δημιουργίας κοινωνικών συμμαχιών, μπορεί να αποτελέσει πολύ ισχυρό πόλο των απανταχού της (μουσουλμανικής) γης των κολασμένων. Και εδώ θα πρέπει να παρακολουθούμε 3 χώρες ως παραδείγματα.

Το ιραν (ως ένα εδραιωμένο -και άρα κουρασμένο- παράδειγμα πολιτικού ισλαμ).

Την τουρκία (ως παράδειγμα μεταστροφής από τον εθνικισμό στο πολιτικό ισλάμ) και

Την αίγυπτο (ως παράδειγμα ενός πλειοψηφικού πολιτικού ισλάμ καταπιεσμένου από μια ικανή μειοψηφία)

ΥΓ ένα διασκεδαστικό επεισόδιο γεμάτο δικαιώματα, μειονότητες, ιάπωνες ρεβιζιονιστές και τους χάρτες τους για την Κίνα από το 1930 μπορείτε να βρείτε εδώ, για να καταλάβετε πως λειτουργεί αυτό το παιχνίδι από το παγκοσμιοποιημένο κοσμοσύστημα εναντίων αυτών που θεωρεί αντιπάλους του.