Ο δημοκρατικός εξωραϊσμός ενός χρηματοπιστωτικού πραξικοπήματος

της Βίκης Σκούμπη

Θα ξεκινήσω διευκρινίζοντας ότι συνυπέγραψα μεν το κείμενο 10 θέσεις για την κριτική αποτίμηση της πορείας του ΣΥΡΙΖΑ, χωρίς ωστόσο να συστρατεύομαι ή να προσχωρώ στην ΛΑ.Ε. Θεωρώ ότι το βασικό επίδικο των εκλογών της 20ης Σεπτέμβρη είναι η ‘δημοκρατική’ νομιμοποίηση ενός χρηματοπιστωτικού πραξικοπήματος [1] και επομένως σωστότερο είναι να απέχω για να μην νομιμοποιήσω έστω και με μια ψήφο διαμαρτυρίας μια παρωδία δημοκρατικής διαδικασίας. Πρόκειται για μια συνειδητή πολιτική χειρονομία που πόρρω απέχει από οποιανδήποτε μορφή αναχωρητισμού ή παραίτησης. Δεν αποσκοπώ να πείσω οποιονδήποτε άλλο να ασπαστεί αυτή την θέση που ούτε εύκολη ούτε ανέξοδη είναι και για μένα την ίδια. Θα ήθελα όμως να καταθέσω κάποιες σκέψεις για την συγκυρία.

Υπενθυμίζω ότι, όπως δήλωσε ο κύριος Σαπέν, οι δανειστές είναι απολύτως εξασφαλισμένοι σε αυτές τις εκλογές σε αντίθεση με ό,τι συνέβαινε στις προηγούμενες. Δεν διακινδυνεύουν τίποτα, αντίθετα, εδραιώνουν την απόλυτη ηγεμονία τους με το δόγμα της έλλειψης όποιας βιώσιμης εναλλακτικής προοπτικής. Πρόκειται για εκλογές χωρίς πραγματικά ανταγωνιστικές επιλογές, στις οποίες η μετεκλογική πολιτική είναι ήδη καθορισμένη μέχρι τις τελευταίες λεπτομέρειες της. Ξέρουμε όλοι ότι το επόμενο κοινοβούλιο θα νομοθετεί υπό την υπαγόρευση του κουαρτέτου. Κατά την ταπεινή μου γνώμη, ασύγκριτα πιο επείγον από την εκλογική συμμετοχή σε μια διαδικασία χωρίς ουσιαστικό διακύβευμα, θα ήταν η ανάπτυξη ενός κινήματος ενάντια στις ιδιωτικοποιήσεις που συνεχίζονται βεβαίως απρόσκοπτα την προεκλογική περίοδο (βλ. την ταχύρρυθμη προώθηση της ιδιωτικοποίησης ΟΛΠ από υπηρεσιακή κυβέρνηση).

Το κόμμα σου ΛΑ.Ε; Επιτελεία σε αναντιστοιχία με την κοινωνία

Υπάρχει βέβαια η νεοσύστατη ΛΑΕ, η οποία διεκδικεί θέση εκφραστή του Όχι της 5ης Ιουλίου. Είναι όμως έτσι τα πράγματα; Εύκολα διαπιστώνει κανείς ότι τα πρώτα δείγματα γραφής της ΛΑΕ διέπονται από αρχηγικές πρακτικές τύπου ΣΥΡΙΖΑ και δεν λείπουν και φαινόμενα παραγοντισμού. «Σήμερα το μόνο που καταγράφει [η ΛΑΕ] είναι ένα κλωνοποιημένο αντίγραφο του "ΣΥΡΙΖΑ των συνιστωσών", με ένα πιο αριστερό προσωπείο», γράφει ο Γιώργος Καλαντζόπουλος. Προσωπικά θα έλεγα ότι πρόκειται για μια πιο ‘κουκουέδικη’ εκδοχή του ΣΥΡΙΖΑ, με πιο αριστερή ρητορική από τον Συνασπισμό αλλά παρεμφερείς αν όχι μιμητικές μεθοδεύσεις και πρακτικές. Οι δε συνεχείς εκκλήσεις συμπόρευσης απευθυνόμενες στο ΚΚΕ, το 'αριστερό' κόμμα που σαμποτάρισε το Όχι, είναι αποκαλυπτικές για την νοοτροπία που επικρατεί στο επιτελείο της ΛΑΕ. Σε ένα κείμενό τους, η Δέσποινα Σπανούδη και η Ελένη Πορτάλιου γράφουν πως η «Λαϊκή Ενότητα συγκροτήθηκε για να συνεχίσουμε τον αγώνα μέσα από τη δημιουργία ενός δημοκρατικού, παλλαϊκού κοινωνικού και πολιτικού μετώπου αντίστασης, με αυτοπρόσωπη συμμετοχή και πρωτοβουλία όλων - προπάντων των νέων». Είθε να ήταν έτσι τα πράγματα. Δυστυχώς όμως, η ΛΑΕ συγκροτήθηκε ως ο ζωτικός πολιτικός χώρος των βουλευτών του ΣΥΡΙΖΑ που αρνήθηκαν να κατέβουν στις επικείμενες εκλογές με πρόγραμμα το μνημόνιο. Στήθηκε από τα πάνω και επεκτάθηκε στην συνέχεια με συμμαχίες καθώς και συμπράξεις με πρόσωπα, βασισμένες σε συσχετισμούς δυνάμεων (βλ. ενδεικτικά τον τραγέλαφο με τις παλινωδίες του Μανώλη Γλέζου).

Αυτό δεν σημαίνει επουδενί ότι όσοι και όσες στηρίζουν την ΛΑΕ λειτουργούν με αυτήν την λογική. Οι περισσότεροι της Ανοιχτής Λίστας ή της Αριστερής Ριζοσπαστικής Κίνησης αποδέχονται τις συνοπτικές διαδικασίες ή και την πλήρη ανυπαρξία τους λόγω των έκτακτων συνθηκών. Δεν μπορούν όμως να αγνοούν πως όταν ένα κόμμα με φιλοδοξίες μετώπου συγκροτείται αθροιστικά με συμφωνίες κορυφής δημιουργείται ένα τετελεσμένο που είναι δύσκολο έως αδύνατον να αναιρεθεί. Θα αυτοδιαλυθεί άραγε μετά τις εκλογές η ΛΑΕ για να επανασυγκροτηθεί με βάση μια αντίστροφη λογική; Υπάρχει περίπτωση να επανασυσταθεί εκ του μηδενός; Θα μπορούσε βέβαια να αντιτείνει κανείς πως η ΛΑΕ αναγκαστικά χτίστηκε από τα πάνω λόγω των ασφυκτικών χρονικών περιθωρίων. Είναι επαρκές όμως αυτό το επιχείρημα για να αιτιολογηθεί και να νομιμοποιηθεί η οικοδόμηση ενός κομματικού σχηματισμού χωρίς εσωτερικές διαδικασίες;

Επιπλέον, η συστηματική πρόταξη του εθνικού νομίσματος ως επαναστατικού διακυβεύματος και ως εργαλείου απελευθέρωσης οδηγεί σε κάποιες θολές συμμαχίες. Το ευρώ λειτουργεί αναμφισβήτητα ως μηχανισμός μεταφοράς πλούτου από τις ελλειμματικές χώρες στις πλεονασματικές και σαν μέσο άσκησης κυριαρχίας και ακύρωσης της δημοκρατίας. Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι το εθνικό νόμισμα από μόνο του μας λυτρώνει από τα δεινά της νεοφιλελεύθερης λαίλαπας (βλ. τι συμβαίνει στην Αγγλία και σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες εκτός ευρώ). Η πρόταξη της δραχμής, και όχι της ρήξης με το νεοφιλελεύθερο δόγμα που υπερασπίζονται οι ευρωπαϊκοί θεσμοί, σε σήμα κατατεθέν του νέου κόμματος ενέχει κινδύνους ενός ιδιότυπου εθνοκεντρισμού.

Εκλογές χωρίς επιλογή

Μετά την συντριπτική ήττα του ΣΥΡΙΖΑ και την μνημονιακή του μετάλλαξη, τίποτα ή σχεδόν τίποτα πια δεν κρίνεται στα βουλευτικά έδρανα. Στους δρόμους και στις πλατείες θα κριθεί το μέλλον και όχι στα τηλεοπτικά παράθυρα και στα μπαλκόνια προεκλογικών συγκεντρώσεων. Ας διευκρινίσω εδώ ότι δεν συντάσσομαι με την θέση του Αλαιν Μπαντιού που απορρίπτει αναφανδόν τον κοινοβουλευτισμό και αυτή μου την θέση την έχω διατυπώσει καθαρά όταν τέθηκε θέμα. Ωστόσο, στην συγκεκριμένη συγκυρία αρνούμαι να εμπλακώ σε μια κατ’ επίφαση δημοκρατική διαδικασία ενός μεταλλαγμένου κοινοβουλευτισμού υπό μνημονιακή κηδεμονία, ο οποίος δεν έχει την αιδώ να τηρεί ούτε τα στοιχειώδη προσχήματα πλέον.

Αυτές οι εκλογές αποφασίστηκαν μαζί με την υπογραφή του Μνημονίου στις 13 Ιούλη και μοναδικό στόχο έχουν να προσδώσουν δημοκρατικό επίχρισμα σε μια πραξικοπηματική διαδικασία. Ο ελληνικός λαός καλείται να διαλέξει έναν πολιτικό διαχειριστή ή μάλλον εκείνον που θα πλειοδοτήσει του μνημονιακού προγράμματος - εξ ού και η σχετική διακριτικότητα των δανειστών και θεσμών. Τα μεγάλα κόμματα και οι σύμμαχοί τους επιδίδονται σε ευγενή άμιλλα για την πιο φιλάνθρωπη και φιλολαϊκή εφαρμογή του μνημονίου, ενώ η αντιμνημονιακή ΛΑΕ όπως και κόμματα και συνασπισμοί της εξωκοινοβουλευτικής αριστεράς κινδυνεύουν να λειτουργήσουν ως άλλοθι στην δημοκρατική φενάκη, επιβεβαιώνοντας την γενναιόδωρη ‘δημοκρατικότητα’ ενός πολιτεύματος που αφήνει όχι μόνο τους αντιπάλους αλλά και τους εχθρούς του να συμμετέχουν στις εκλογές. Θα επιτρέψει στους δανειστές να διατυμπανίσουν ότι με εξαίρεση τη ΧΑ και το ΚΚΕ, η αντίθεση στο μνημόνιο συρρικνώνεται σε ένα 3% ή έστω σε ένα 5%.

Κατά συνέπεια, το δημοκρατικό μας φρόνημα επιβάλλει να σεβαστούμε άπαντες μετεκλογικά την λαϊκή ετυμηγορία και, εφόσον το μνημόνιο υποτίθεται πως θα είναι πλέον η με «δημοκρατικές» διαδικασίες επικυρωμένη επιλογή του κυρίαρχου λαού, οφείλουμε να το υλοποιήσουμε χωρίς ενστάσεις και κωλυσιεργίες. Αρνούμαι κατηγορηματικά να παγιδευτώ σ’ αυτή την στρεψόδικη επίκληση της δημοκρατίας και ως εκ τούτου αρνούμαι να συμμετάσχω σε εκλογές περιορισμένης έως μηδενικής κυριαρχίας, όπου η νέα εκδοχή δικομματισμού ΣΥΡΙΖΑ-ΝΔ μεταμορφώνεται με ταχύτητα φωτός σε καινοφανή μορφή ενός ιδιότυπου μονοκομματισμού. Δεν θεωρώ σκόπιμο λοιπόν να μετάσχω στο παιγνίδι της συναίνεσης, έστω και μέσα από μορφές αντιμνημονιακής διαμαρτυρίας που αποτελούν το απαραίτητο συμπλήρωμα της εκλογικής σκηνοθεσίας πέρα από προθέσεις.

Τελικά ίσως θα ήταν πιο υγιές –αλλά και πιο οδυνηρό, το ομολογώ– να αναγνωρίσουμε ότι στη συγκεκριμένη συγκυρία το Όχι –στην αριστερή τουλάχιστον εκδοχή του– ή ηττήθηκε αμετάκλητα ή βουβάθηκε προσωρινά. Προς το παρόν πάντως, η δυναμική του δεν εκφράζεται. Στη συνέχεια, με δεδομένο αυτό το κενό εκπροσώπησης, θα ήταν πιο συνεπές εγχείρημα να αρχίσει μετά τις εκλογές μια διαδικασία αντίθετης φοράς –από τα κάτω προς τα πάνω και όχι το αντίστροφο–, για να εξερευνήσουμε τις δυνατότητες να οικοδομηθεί ένα πολύμορφο, οριζόντιο και ευέλικτο δίκτυο, ένα σχήμα σε ρήξη με τα παραδοσιακά κόμματα της Αριστεράς, το οποίο θα απέχει παρασάγγας από την λογική της αντιπροσώπευσης και της ανάθεσης. Ένα τέτοιο σχήμα θα ήταν σε θέση να επανασυνδεθεί με το συμβάν της 5ης Ιουλίου.

Ακυβέρνητες πολιτείες με ανοιχτά σύνορα

Το πραγματικό επίδικο για το κίνημα είναι πως θα γίνει επί τέλους αυτή η μεταδημοκρατική πολιτεία ακυβέρνητη, με ποιες τακτικές και στρατηγικές κινήσεις θα ακυρωθεί κάθε περιθώριο μνημονιακής διακυβέρνησης και νομιμοποίησης των εξοντωτικών μέτρων.

Σήμερα η θέση μας είναι να στεκόμαστε κάθε στιγμή στο πλευρό των προσφύγων και των μεταναστών με δίκτυα αυτοοργάνωσης και έμπρακτης αλληλεγγύης. Τώρα, και όχι μετά τις εκλογές. Αυτό προέχει αυτήν την στιγμή τουλάχιστον σε ότι με αφορά. Δεν είναι ένα τυπικό ζήτημα αλληλεγγύης και αρχών. Είναι το κρίσιμο θέμα σε ποια κοινωνία θέλουμε να ζήσουμε. Η ά λα καρτ αναίρεση των ελευθεριών και των δικαιωμάτων για τους πρόσφυγες και τους μετανάστες εγκαθιστά ως κανονικότητα ένα καθεστώς εξαίρεσης το οποίο ήδη εδώ και χρόνια αναστέλλει κατά προαίρεση και τα δικά μας δικαιώματα. Επομένως, η τύχη των προσφύγων δεν είναι απλά θέμα ανθρωπιστικής ευαισθησίας και ηθικών προταγμάτων, αλλά αποτελεί κεντρικό πολιτικό διακύβευμα. Όταν μια κοινωνία θεσμοθετεί την εξαίρεση των ‘ανεπιθύμητων’ η και ‘περιττών’ πληθυσμών από πανανθρώπινα δικαιώματα, ανοίγει τον δρόμο για την συνολική άρση της αρχής της οικουμενικότητας. Και ως γνωστόν, το όριο ανάμεσα στους ‘νόμιμους δικαιούχους’ και τους ‘λαθραίους’ οποιανδήποτε στιγμή μπορεί να μετατεθεί στο εσωτερικό της κοινωνίας κάτι που έχει ήδη γίνει με πολλαπλές μορφές αποκλεισμού τα τελευταία χρόνια στην Ελλάδα και στην Ευρώπη. Ο αποκλεισμός κατηγοριών από τη σφαίρα του Δικαίου, σε αυτή την κατάσταση εκτάκτου ανάγκης στην οποία ζούμε εδώ και 5 χρόνια, αναπτύσσεται με ομόκεντρους κύκλους που εξαπλώνονται από την ‘εξωτερική’ περιφέρεια σταδιακά προς το κέντρο.

Το ζήτημα, επομένως, δεν είναι ανθρωπιστικό αλλά βαθύτατα πολιτικό: αφορά το ερώτημα σε τι είδους κοινωνία και σε ποιον κόσμο θέλουμε να ζήσουμε. Γιατί κανένας από μας δεν μπορεί πια να πιστεύει ότι θα μπορούμε να περάσουμε αβρόχοις ποσί τις ολέθριες συνέπειες του άτυπου πολέμου που έχει κηρύξει στους πρόσφυγες και στους μετανάστες η Ευρώπη στα σύνορά της. Το πεδίο μάχης δεν το διασχίζεις κανείς ως αλώβητος παρατηρητής. Συνιστά ένα πεδίο ανταγωνιστικών επιλογών. Επομένως είναι επείγον να χτίσουμε ένα πανευρωπαϊκό μέτωπο αλληλεγγύης με τους πρόσφυγες που να παρακάμπτει κυβερνήσεις και κράτη και να μην περιορίζεται στην διεκδίκηση αξιοπρεπούς υποδοχής από τα κράτη-μέλη αλλά να την επιβάλλει έμπρακτα μέσα από πολύμορφες πρωτοβουλίες πολιτών όπως αυτές που είδαμε να διαχέονται σχεδόν παντού τις τελευταίες εβδομάδες.

Μελαγχολία τον Σεπτέμβρη;

Επιτρέψτε όμως μια τελευταία παρατήρηση. Έχει αναπτυχθεί μια ολόκληρη φιλολογία τον τελευταίο καιρό για το πένθος της απώλειας και την μπενγιανιμική μελαγχολία της αριστεράς μετά την ήττα. Κάτω από βαθυστόχαστες αναλύσεις συσκοτίζεται το κυρίαρχο λαϊκό συναίσθημα, ο θυμικός τόνος της παρούσας στιγμής, που δεν είναι άλλος από μια απέραντη αγανάκτηση και οργή. Και με έντεχνο τρόπο αποδίδεται σε όσους και όσες απομακρύνονται από τον ΣΥΡΙΖΑ, και είτε στρέφονται αλλού είτε αποφασίζουν να απέχουν, ένα σύνδρομο ‘αριστερής μελαγχολίας’ που στηλιτεύεται ως ηττοπαθής αναχωρητισμός.[2] Επικρατεί όμως πράγματι η μελαγχολική απόσυρση του ατέρμονα πένθους σε εκείνους που πέρασαν από την ελπίδα στη λεπίδα της διάψευσης; Ίσως κάποια κομματικά στελέχη ή μέλη να πενθούν για το τραυματικό πλήγμα που έχουν υποστεί τα ιδεώδη τους. Στον κόσμο όμως, κυριαρχεί η οργή, η αγωνία για το αύριο, που για πολλούς φτάνει στην απόγνωση μπροστά στην πεποίθηση ότι το χειρότερο είναι μπροστά μας. Όταν παρόμοια συναισθήματα συνοδεύονται από την εντύπωση ότι τίποτα πια δεν έχεις να χάσεις, κινούμαστε σε προεξεγερσιακά χωρικά ύδατα. Οι εξεγέρσεις βέβαια δεν εξαγγέλλονται ούτε υπακούουν σε προκαθορισμένα σχήματα. Συμβαίνουν. Αν, και όταν συμβούν. Στα ενδιάμεσα εναπομένει σε εμάς να επινοήσουμε νέες πρακτικές και να ενισχύσουμε ήδη υπάρχουσες μορφές κοινωνικής και πολιτικής ανυπακοής, υποσκάπτοντας έτσι την νεοφιλελεύθερη κυβερνησιμότητα της καθημαγμένης κοινωνίας όπου ζούμε.

Η Βίκη Σκούμπη είναι αρχισυντάκτρια του περιοδικού αληthεια

_______________________

Σημειώσεις

[1] Ας μου επιτραπεί να παραπέμψω σε δύο άρθρα μου στην Εφημερίδα των Συντακτών που περιγράφουν αναλυτικά την πραξικοπηματική παρέμβαση των ευρωπαϊκών θεσμών για την επιβολή των συμφερόντων των δανειστών: Ένα οικονομικό πραξικόπημα εναντίον της Αθήνας Το συμβάν της 5ης Ιουλίου και η ακαριαία ακύρωσή του

[2] Ο Κώστας Δουζίνας συγκεκριμένα καταγγέλλει συστηματικά την αποχή σαν μια στάση παθητικότητας και αναχωρητισμού. Ότι θα μπορούσε να είναι μια συνειδητή πολιτική πράξη που όχι μόνο δεν σε βυθίζει στον καναπέ αλλά σε σηκώνει από αυτόν για δράσεις πιο ριψοκίνδυνες και απαιτητικές από την απλή προσέλευση στην κάλπη, αυτό ούτε που μπορεί να το διανοηθεί. Δηλαδή μόνο το ψηφοδέλτιο μας σηκώνει από τον καναπέ; Τα χρόνια των παχέων αγελάδων όπου η αποχή ήταν μικρότερη του 20%, είχαν οι ψηφοφόροι σηκωθεί στην πλειονότητά τους από τον καναπέ; Το πόσο έωλος είναι αυτός ο συλλογισμός φαίνεται και από την επιχειρηματολογία που αναπτύσσει ο Δουζίνας σε άρθρο του στα Ενθέματα, όπου ανάμεσα σε άλλα γράφεται και το εξωφρενικό ότι το πένθος τελειώνει για πλειονότητα των ανθρώπων με την κηδεία που είναι « ο δεύτερος συμβολικός θάνατος». Ούτε καν στα σαράντα δηλαδή! Ποιο ακριβώς πτώμα μας καλεί να θάψουμε εσπευσμένα μια και καλή και να ξεμπερδεύουμε οριστικά με αυτό, δεν το διευκρινίζει ο αγαπητός Κώστας.