Διαπαιδαγώγηση στην υποταγή

 
Γιατί ας μην γελιόμαστε. Χωρίς την αφύπνιση της κοινωνίας δεν μπορεί να υπάρξει θετική διέξοδος. Χωρίς μετατόπιση της ίδιας της κοινωνίας η λιτότητα θα είναι το πρόγραμμα οποιασδήποτε κυβέρνησης.

Αναδημοσίευση από την "αυγή"

του Ανδρέα Καρίτζη

Αναμφίβολα έχουμε εισέλθει σε μια ιστορική περίοδο όπου η στρατηγική των ελίτ επιχειρεί να αλλάξει ριζικά τη φυσιογνωμία των σύγχρονων κοινωνιών ακυρώνοντας στοιχειώδεις δημοκρατικές λειτουργίες, αλλοιώνοντας το κράτος δικαίου και εμπεδώνοντας την αναξιοπρεπή ζωή ως κανονικότητα. Πρόκειται για μια γιγαντιαία επιχείρηση απόρριψης / αποκλεισμού της πλειοψηφίας της κοινωνίας με την έννοια της συμμετοχής στην παραγωγή, του λόγου σε κρίσιμες αποφάσεις και της πρόσβασης σε βασικά αγαθά και ελευθερίες.

Παράλληλα, στο πολιτικό πεδίο παρατηρείται μια κρίσιμη μετατόπιση. Οι ελίτ δεν επιχειρούν πλέον να προωθήσουν την πολιτική τους διά της κοινωνικής συναίνεσης, αλλά μέσω αυτού που θα ονόμαζα "διαπαιδαγώγηση στην υποταγή". Η 3η μνημονιακή κυβέρνηση δεν κάνει καμιά υποχώρηση, ασκεί σκληρή καταστολή και διώξεις, συκοφαντεί και ψεύδεται ασύστολα, κυβερνά πραξικοπηματικά, μετασχηματίζει θεσμούς και κρατική διοίκηση εναντίον του λαού κ.ο.κ. Με όρους κοινωνικής συναίνεσης τα παραπάνω εκλαμβάνονται ως ιδεοληπτικά "λάθη" που απομονώνουν και απονομιμοποιούν περαιτέρω την κυβέρνηση. Όμως από τη σκοπιά της διαπαιδαγώγησης στην υποταγή εμφανίζουν αξιοσημείωτη λετουργικότητα ως προς τον επιδιωκόμενο στόχο: την εμπέδωση στη λαϊκή συνείδηση ότι η έκφραση της λαϊκής βούλησης δεν επηρεάζει την εφαρμοζόμενη πολιτική.


Η διαπαιδαγώγηση στην υποταγή επιδιώκει τη συναίνεση των πολιτών όχι στο περιεχόμενο της εκάστοτε πολιτικής, αλλά στην εν λευκώ εκχώρηση των βασικών αποφάσεων για τη ζωή τους στα χέρια των ισχυρών ελπίζοντας στη φιλανθρωπία τους. Αυτή η γενικευμένη και άνευ όρων συναίνεση -η οποία ισοδυναμεί με εθελοδουλεία- δεν είναι προϊόν πολιτικής πειθούς, αλλά πυγμής, ωμού αυταρχισμού και χειραγώγησης, η οποία εσωτερικεύεται μετασχηματίζοντας τους πολίτες σε υπηκόους, δηλαδή εκπαιδευμένους στην υποταγή.

Ισχυρίζομαι ότι η διαπαιδαγώγηση στην υποταγή -σε συνδυασμό προφανώς με άλλους παράγοντες - έπαιξε καθοριστικό ρόλο ώστε η 3η μνημονιακή κυβέρνηση τελικά να υποστεί μια διαχειρίσιμη ήττα στις πρόσφατες ευρωεκλογές. Και τούτο παρά το γεγονός ότι από τον Νοέμβριο του 2012 εφαρμόζει με πολύ μεγαλύτερη οξύτητα -επί μιας ήδη κακοποιημένης κοινωνίας- την πολιτική που οδήγησε τις μνημονιακές δυνάμεις στη συντριβή του 2012. Επιπρόσθετα, τα ανησυχητικά ποιοτικά και ποσοτικά ευρήματα κοινωνικών ερευνών, η αποχή και η στασιμότητα του ΣΥΡΙΖΑ, η κινηματική άμπωτη κ.ο.κ. σχετίζονται σε ένα βαθμό με αυτή την επιλογή.

Όμως, η σημασία της στην έκβαση της ελληνικής μάχης -σε έναν ευρύτερο πόλεμο για τη φυσιογνωμία των σύγχρονων κοινωνιών- δεν εξαντλείται στην επίδρασή της στις τρέχουσες εκλογικές επιδόσεις των αντιμαχόμενων στρατοπέδων. Η στρατηγική της λειτουργία είναι ότι συρρικνώνει τον ορίζοντα των δυνατοτήτων στη λαϊκή συνείδηση. Η εμπέδωση μιας κουλτούρας υποταγής στα μυαλά και τις καρδιές των πολιτών απομειώνει τις προσδοκίες και το φρόνημά τους, μεγέθη καθοριστικά για τη διαμόρφωση ενός ηγεμονικού συσχετισμού δύναμης.

Συνεπώς, η αδιαλλαξία και η σκληρότητα της κυβέρνησης ακόμη και σε επιμέρους ζητήματα δεν εκπορεύεται από κάποια δήθεν αναγκαιότητα τήρησης δημοσιονομικών δεσμεύσεων, αλλά από τη σπουδαιότητα να πληγεί σε βαθύτερο επίπεδο το αξιόμαχο των λαϊκών τάξεων στο σύνολό τους. Η τεχνογνωσία διαχείρισης πληθυσμών με την οποία η τρόικα μπολιάζει τη μνημονιακή τακτική είναι πολύτιμη καθώς την προσανατολίζει σε μεσοπρόθεσμα και καθοριστικότερα πλήγματα στον αντίπαλο, ακόμη και σε βάρος μιας ευνοϊκότερης (για την κυβέρνηση) επικοινωνιακής διαχείρισης ζητημάτων όπως οι καθαρίστριες ή τα επιδόματα αναπηρίας. Η προτεραιότητα του μεσοπρόθεσμου και βαθύτερου οφέλους έναντι της διευκόλυνσης στην εφήμερη, επικοινωνιακή διαχείριση των εκάστοτε μετώπων συνιστά τον τόπο ανάδυσης της διαπαιδαγώγησης στην υποταγή ως βασικού στοιχείου της πολιτικής της μνημονιακής παράταξης την περίοδο 2012-2014.

Όπως αρχίζει να γίνεται φανερό, η διαπαιδαγώγηση στην υποταγή όχι μόνο υπονομεύει την επιτευξιμότητα μιας αριστερής κυβέρνησης, αλλά συνιστά και σοβαρότατο κίνδυνο για τη βιωσιμότητά της. Και τούτο διότι οι προσγειωμένες προσδοκίες μπορεί μεν να έχουν θετική επενέργεια όταν είναι απόρροια συνειδητοποίησης των δυσκολιών σε ένα πλαίσιο μαχητικής εγρήγορσης και αποφασιστικότητας, αλλά διαμορφώνουν ένα εξαιρετικά αρνητικό έδαφος καχυποψίας και φόβου όταν συνοδεύονται από χαμηλό φρόνημα και εξοικείωση με την υποταγή.

Επομένως, το επόμενο διάστημα είναι ζητούμενο μια πολιτική-αντίδοτο στη διαπαιδαγώγηση στην υποταγή. Μια πολιτική που θα στοχεύει βαθύτερα και μεσοπρόθεσμα στη διεύρυνση του ορίζοντα των δυνατοτήτων στη λαϊκή συνείδηση και δεν θα δίνει ασθμαίνοντας και διεκπεραιωτικά τις τρέχουσες μάχες. Όμως, ποιο θα μπορούσε να είναι το αντίδοτο στην υποταγή; Την υποταγή καταπολεμά το φρόνημα του ελεύθερου ανθρώπου. Μια πολιτική λοιπόν που στοχεύει στην καλλιέργεια του φρονήματος των πολιτών εκτιμώ ότι θα μπορούσε να αναχαιτίσει τη διαπαιδαγώγηση στην υποταγή. Επίσης, θα συνέβαλλε καθοριστικά στη διαμόρφωση ενός παλλαϊκού πολιτικού ρεύματος ανατροπής, απαραίτητη προϋπόθεση για μια αυτοδύναμη και ισχυρή αριστερή κυβέρνηση.

Μια τέτοια πολιτική είναι σήμερα κατεπείγουσα αναγκαιότητα αν αναλογιστούμε ότι η διαπαιδαγώγηση στην υποταγή είναι σε πλήρη εξέλιξη από το 2012. Η μνηνονιακή παράταξη επιχειρεί να κλείσει το παράθυρο ευκαιρίας που άνοιξε η ελληνική κοινωνία αφυπνιζόμενη τη διετία 2010-2012, δείχνοντας πρόθυμη να επαναπροσδιορίσει θεμελιακές συντεταγμένες της. Αυτή την αφύπνιση πασχίζει η κυβέρνηση να ενταφιάσει την τελευταία διετία εκπαιδεύοντας τον πληθυσμό στην υποταγή. Με αυτή τη διάθεση επαναπροσδιορισμού πρέπει να πάρουμε εκ νέου επαφή δίνοντας έμφαση στην καλλιέργεια του φρονήματος. Γιατί ας μην γελιόμαστε. Χωρίς την αφύπνιση της κοινωνίας δεν μπορεί να υπάρξει θετική διέξοδος. Χωρίς μετατόπιση της ίδιας της κοινωνίας η λιτότητα θα είναι το πρόγραμμα οποιασδήποτε κυβέρνησης.