Αναρτήσεις
Του Γιώργου Καλαντζόπουλου
«Οι περισσότερες από τις υπαρκτές οργανώσεις της Αριστεράς, ιδίως αυτές που προέρχονται και ανάγονται στα «μεγάλα ρεύματα του 20ου αιώνα», στέκονται απέναντι στον Οκτώβρη του 1917, με έναν τρόπο αμήχανο, συντηρητικό-γραφειοκρατικό και μίζερο και όχι με έναν τρόπο ριζικής κριτικής αναδιαμόρφωσης του περιεχομένου του, όπως έκανε ο Λένιν στην εποχή του απέναντι στον μαρξισμό της Β’ Διεθνούς αλλά και απέναντι σε επαναστατικά εγχειρήματα του 19ου αιώνα, όπως η Κομμούνα του 1871.
Οι μαρξιστικές οργανώσεις συχνά καλλιεργούν μια σκονισμένη «αγιογραφία» του Οκτώβρη, η οποία θα εξόργιζε τους βασικούς πρωταγωνιστές του, τον Λένιν, τον Τρότσκυ και τον Στάλιν (ναι, και τον Στάλιν), με τις ιδέες που είχαν αυτοί κατά τον Οκτώβρη. Αυτή η ίδια «αγιογραφία» βασικά χρησιμεύει για να παρουσιαστούν τα φθαρμένα έντονα ιστορικά μαρξιστικά ρεύματα και οι δήθεν γνήσιοι οργανωτικοί επίγονοί τους ως οι «γνήσιοι και αποκλειστικοί κληρονόμοι του Οκτώβρη», κάτι που τις βολεύει ενόψει της πολιτικής και θεωρητικής τους οκνηρίας και ανικανότητας. Αυτή η θέση τους δεν είναι ισχυρή. Σήμερα, ο Οκτώβρης έχει πολλούς/ές κληρονόμους, αλλά κανέναν «γνήσιο» ή δήθεν «εξουσιοδοτημένο».
Στην πραγματικότητα, ο μόνος κληρονόμος είναι οι εργατικές τάξεις, τα λαϊκά στρώματα, οι καταπιεσμένες και εκμεταλλευόμενες κοινωνικές δυνάμεις, τα όποια ριζοσπαστικά κινήματα των καπιταλιστικών χωρών υπό τον όρο όμως της «αποδοχής» της «κληρονομίας». Της προσαρμογής του αιτήματος ανατροπής στα σύγχρονες συνθήκες, της μελέτης και δράσης.»
(Δημήτρης Μπελαντής: «Δέκα θέσεις για τον ιστορικό και τον σύγχρονο κομμουνισμό»)
Ο Δημήτρης Μπελαντής παρ' όλη την κριτική που ασκεί στις «υπαρκτές οργανώσεις της Αριστεράς», συμπαρατάσσεται όμως μαζί τους στην ταύτιση του χειραφετητικού οράματος με την «κομμουνιστική Ιδέα» που ανέδειξε η Οκτωβριανή Επανάσταση. Η αδυναμία σήμερα ιστορικών αναφορικών που επιβεβαιώνουν την συνέχειά της, καθιστά αναγκαία στην προσφυγή σε μια «κληρονομιά» που μας πηγαίνει 100 χρόνια πίσω.
Η «κομμουνιστική Ιδέα» - που σηματοδοτήθηκε από την οκτωβριανή επανάσταση ως αντίπαλο δέος του καπιταλισμού - απόκτησε την ανατρεπτική της ταυτότητα μέσα από το λενινισμό ως τρόπο παραγωγής επαναστατικής πολιτικής. Η «κληρονομιά» στην οποία αναφέρεται - αν και δεν την κατονομάζει - ο Δ. Μπελαντής έχει όνομα και δεν είναι άλλο από τον «λενινισμό».
Επίσης, ο Δ. Μπελαντής παραβλέπει το γεγονός ότι σήμερα ενώ η αποδοχή της κληρονομίας της Οκτωβριανής Επανάστασης συναντά δυσκολίες από τις «εργατικές τάξεις, τα λαϊκά στρώματα, και τις καταπιεσμένες και εκμεταλλευόμενες κοινωνικές δυνάμεις» τυγχάνει της αποδοχής από ισχυρά καπιταλιστικά καθεστώτα.
Εκατό χρόνια μετά την Οκτωβριανή επανάσταση, ο «υπαρκτός κομμουνισμός» ο οποίος αυτοπροσδιορίζεται ως ιστορική συνέχειά της Οκτωβριανής επανάστασης, διεκδικεί σήμερα την παγκόσμια ηγεμονία. Το ΚΚ Κίνας, ο πιο ισχυρός και ο πιο μαζικός πολιτικός οργανισμός στον πλανήτη, στο πρόσφατο συνέδριό του προσδιόρισε με σαφήνεια τα πλαίσια αυτής της επιδίωξης.
Το ζήτημα του διαχωρισμού της ταυτότητας των καθεστώτων του «υπαρκτού κομμουνισμού» από τον λενινισμό (της ΕΣΣΔ μέχρι την εποχή που κατέρρευσε και τον αποκήρυξε, είτε της κομμουνιστικής Κίνας που διακηρύσσει ότι είναι συνεχιστής του), από την «κληρονομία» που επαγγέλλεται ο Δημήτρης Μπελαντής, δεν είναι τόσο εύκολο, ούτε τόσο προφανές.
Ένα γεγονός που συνέβη τα μεσάνυχτα της 25ης Δεκεμβρίου του 1991 είχε σημαντική αξία στο συμβολικό επίπεδο για την «κομμουνιστική ιδέα», περιορισμένη όμως στο χώρο της ταξικής πάλης: Υποστέλλεται, από το Κρεμλίνο, η κόκκινη σημαία με το σφυροδρέπανο και το αστέρι. Στη θέση της υψώνεται η τρίχρωμη προεπαναστατική. Πολλοί κομμουνιστές σε όλο τον κόσμο εκείνη την εποχή δάκρυσαν, γιατί θεώρησαν ότι κατέρρευσε η μεγάλη πατρίδα του σοσιαλισμού.
Η παλινόρθωση είχε επιτευχθεί με ομαλό τρόπο αρκετά χρόνια πριν. Σήμερα, ακόμα και το ΚΚΕ που υπήρξε ιστορικά από τους πιο θερμούς υποστηρικτές του καθεστώτος της ΕΣΣΔ (Ας θυμηθούμε την επίσκεψη της Α. Παπαρήγα στον Γέλτσιν...), αναγνωρίζει αυτή την αλήθεια. Χαρακτηριστική η θέση που διατυπώθηκε από τον ΓΓ του σε πρόσφατη συνέντευξη για τα 100 χρόνια της Οκτωβριανής επανάστασης:
«Η οπορτουνιστική στροφή που ξεκίνησε το 1956 δεν σηματοδοτεί μια άμεση ανατροπή του σοσιαλισμού, αλλά μια «αλλαγή πορείας» η οποία προοδευτικά διαμόρφωσε τις προϋποθέσεις αντεπαναστατικής ανατροπής του σοσιαλισμού και που κορυφώθηκε στα τέλη της δεκαετίας του ‘80».
Θα μπορούσε λοιπόν να είχε συμβεί και στην ΕΣΣΔ αυτό που συνέβη και στην Κίνα χωρίς το καθεστώς να είχε αποκηρύξει την “κομμουνιστική Ιδέα”: Βεβαίως.
Δεν είναι μονόδρομος η κατάληξη της ΕΣΔΔ για τα καθεστώτα που προέκυψαν από την «κομμουνιστική ιδέα» με την μορφή που αυτή απέκτησε στην ιστορία μετά την Οκτωβριανή επανάσταση. Επίσης, το συμβάν της «αποκήρυξης» της κομουνιστικής ιδέας το 1991 από την ΕΣΔΔ, δεν είναι μια νομοτέλεια που απορρέει από «στροφή» στον δρόμο για την σοσιαλιστική οικοδόμηση με κατάληξη την καπιταλιστική παλινόρθωση. Γιατί όμως συνέβη αυτό;
Η «κατάρρευση» του 1991 της ΕΣΔΔ, έχει πολλά όμοια χαρακτηριστικά με την οικονομική κρίση μιας καπιταλιστικής χώρας. Η ΕΣΔΔ σε συνθήκες «κρατικού καπιταλισμού» οδηγήθηκε στην χρεωκοπία. Ο κεντρικός σχεδιασμός της οικονομίας - βασική αρχή της Λενινιστικής κυβερνητικότητας - αναδείχτηκε ως ο πολιτικός υπεύθυνος αυτής της πορείας (σε αντίθεση με την Κίνα, όπου παραμένει ο κύριος μοχλός της «ανάπτυξης»).
Το σοβιετικό κράτος για να επιβιώσει προχώρησε σε ένα «εκσυγχρονισμό» που επικράτησε πολιτικά το 1991 και απέβλεπε να περιορίσει τον κρατικό παρεμβατισμό, ώστε να αναπτυχθεί «ελεύθερα» η ανταγωνιστικότητα του συσσωρευμένου κεφαλαίου. Ο «εκσυγχρονισμός» αυτός δεν θα μπορούσε να καταγραφεί πολιτικά, κάτω από τους όρους και τα χαρακτηριστικά που είχε η κρίση, ώστε να διασωθεί η συνέχεια του κράτους, παρά μόνον με την απόρριψη του «Λενινισμού» και ότι συνεπάγεται αυτό.(μερικά στοιχεία εδώ: Ήταν μία Ένωση που την έλεγαν Σοβιετική... )
Ενδιαφέρον έχει η διαπίστωση ότι στην Ρωσία, η παλινόρθωση της κυβερνητικότητας - η οποία αποτελεί «κληρονομιά» της Οκτωβριανής επανάστασης – αποκαταστάθηκε σε βασικούς τομείς μετά την εξομάλυνση της κρίσης του 1991. Σήμερα το καθεστώς Πούτιν έχει επαναφέρει πολλά στοιχεία του, όπως τον κρατικό παρεμβατισμό στην οικονομία και τον «κεντρικό σχεδιασμό» που ρυθμίζει τις αντιθέσεις στο χώρο του κεφάλαιου και προσδιορίζει τις πολιτικές επέκτασής του κάτω από τον “εθνικό έλεγχο” που ασκεί το κράτος.
O Κώστας Γούσης στο κείμενό του “Πως «επαναλαμβάνεται» το 1917;” προσπαθεί να θέσει με πιο συγκεκριμένο τρόπο το ερώτημα για την κληρονομιά της Οκτωβριανής Επανάστασης.
Καταλήγει όμως τελικά σε ένα αυθαίρετο και γενικόλογο συμπέρασμα, το οποίο δεν τεκμηριώνεται από την επιχειρηματολογία που επικαλείται: «Η συλλογική συμβολή στην ταξική ανασυγκρότηση του εργατικού κινήματος, η διαμόρφωση ενός κοινωνικού και πολιτικού μπλοκ των δυνάμεων της ρήξης και το χτίσιμο του κομμουνιστικού φορέα είναι αποφασιστικά βήματα σ’ αυτή την κατεύθυνση».
Το ερώτημα που θέτει, θα μπορούσε να ισχυριστεί κάποιος ότι στο χώρο της ιστορίας έχει απαντηθεί από τον Μάρξ: «Η ιστορία επαναλαμβάνεται την πρώτη φορά σαν τραγωδία και τη δεύτερη σαν φάρσα».
Επίσης, στο χώρο της πολιτικής έχει απαντηθεί από τον Λένιν: Τα «επαναστατικά συμβάντα» δεν ενέχουν «ιστορικότητα», είναι «στοιχήματα» που προσδιορίζονται από πολιτικές εκτιμήσεις για την συγκυρία. Η πολιτική εκτίμηση είναι κάτι σημαντικά διαφορετικό από ένα επιστημονικό πόρισμα. Δεν είναι μια γραμμική επέκταση της ανάλυσης (με εργαλείο την θεωρία).
Ο Κώστας Γούσης αναφερόμενος στον «κομμουνιστικό φορέα» υποτιμά ένα σημαντικό γεγονός: ότι το κόμμα των μπολσεβίκων κτίστηκε μέσα στην Οκτωβριανή επανάσταση και όχι έξω απ' αυτήν. Από μια περιθωριακή ομάδα τον Απρίλη έγινε μαζικό κόμμα τον Οκτώβρη και απόκτησε την ταυτότητα του σε ρήξη με το παρελθόν του: Ο Λένιν διέκρινε τη μοναδική επαναστατική ευκαιρία που παρουσιαζόταν και διατύπωσε τις προτάσεις του στις «Θέσεις του Απρίλη», οι οποίες αντιμετωπίστηκαν αρχικά με αδράνεια, ακόμα και περιφρόνηση από την πλειοψηφία των συντρόφων του. Κανένας από τους επιφανείς ηγέτες του Μπολσεβίκικου Κόμματος δεν υποστήριξε το κάλεσμα για επανάσταση, ενώ η Πράβντα διαχώρισε τη θέση του κόμματος, αλλά και της συντακτικής επιτροπής της απ' αυτές...
Ο κεντρικός σχεδιασμός της οικονομίας - βασική αρχή της Λενινιστικής κυβερνητικότητας - ήταν η κύρια πολιτική αιτία (πέρα από τα θεωρητικά κενά της μαρξιστικής θεωρίας για το «κράτος» ), που οδήγησαν στην αντίληψη του «επαναστατικού κόμματος» ως «ομοιώματος» του κράτους. Μετά την επικράτηση της Οκτωβριανής Επανάστασης κατέληξε στην «ταύτιση» του κόμματος με το κράτος. Αυτό το φαινόμενο ονομάστηκε «δικτατορία του προλεταριάτου».
Ένα άλλο σημαντικό στοιχείο της ταυτότητας της Οκτωβριανής Επανάστασης ήταν ο ένοπλος χαρακτήρας της. Το κόμμα των μπολσεβίκων ορθά αναγνώριζε ότι χωρίς τα όπλα δεν θα μπορούσε να καταληφθεί η εξουσία. Ο Κώστας Γούσης όμως πάει ένα βήμα παραπέρα. Αποδίδει στον Λένιν τις ικανότητες ενός «μεγάλου στρατηγού» και συνοψίζει και απαριθμεί στο κείμενό του τους κύριους κανόνες της ένοπλης εξέγερσης που καθόρισαν την τύχη της Οκτωβριανής επανάστασης.
Η Οκτωβριανή εξέγερση δεν οδήγησε τους μπολσεβίκους στην κατάληψη της εξουσίας γιατί «εφαρμόστηκαν» αυτοί οι κανόνες. Ούτε ακόμα περισσότερο αποτελούν «κληρονομία» της Οκτωβριανής επανάστασης για το “πώς μπορεί να «επαναληφθεί» το 1917.”
Η επιτυχία της Κουβανέζικης επανάστασης αποτελεί ένα εντελώς διαφορετικό πρότυπο ένοπλης κατάληψης της εξουσίας που δεν έχει καμία απολύτως σχέση με αυτούς τους κανόνες.
Τα αστικά κράτη καθώς και οι τεχνικές του πολέμου από την Οκτωβριανή Επανάσταση μέχρι σήμερα έχουν εξελιχθεί τόσο, που αυτές οι αναφορές βρίσκονται πιο κοντά στην νεολιθική εποχή παρά στο παρόν. Οι «κανόνες» που απαριθμεί ο Κώστας Γούσης για την «ένοπλη εξέγερση» αν εκληφθούν ως «εκπαιδευτικό εγχειρίδιο», δεν αντιστοιχούν καν στα μαθήματα που διδάσκονται οι πρωτοετείς φοιτητές σε μια «σχολή πολέμου» και της πιο υποανάπτυκτης καπιταλιστικής χώρας σήμερα.
Η κατάληψη της εξουσίας με την μορφή της «ένοπλης εξέγερσης», είναι ένα άλλο στοιχείο της ταυτότητας του Λενινισμού. Αν και είχε δημιουργήσει προβληματισμούς στο εσωτερικού του «υπαρκτού κομμουνισμού» αρκετά νωρίς αν αποτελεί μονόδρομο, δεν υπήρξε ιστορικό παράδειγμα «προλεταριακής επανάστασης» με ειρηνικό δρόμο. Το γεγονός αυτό δημιουργεί αμηχανία σε όσους αυτοπροσδιορίζονται σήμερα πολιτικά από την «κληρονομία» της Οκτωβριανής επανάστασης. Αποφεύγουν να πάρουν θέση και περί άλλων τυρβάζουν...
Όσοι σήμερα υποστηρίζουν το «σοσιαλιστικό παρελθόν» αυτών των καθεστώτων, ανεξάρτητα από το πως και πότε θέτουν την «στροφή» προς την καπιταλιστική παλινόρθωση, έχουν ένα κοινό πλαίσιο στις απαντήσεις που δίνουν στην την ερώτηση: Ποίες ήταν οι διακριτές συνθήκες στην καθημερινότητα των πολιτών που μπορούν να χαρακτηριστούν «θετικές» σε σχέση με τα καπιταλιστικά καθεστώτα του δυτικού κόσμου; Το πλαίσιο αυτό δεν είναι άλλο από αυτό που προσδιορίζεται από τις διακηρύξεις της σοσιαλδημοκρατίας (παροχές του κοινωνικού κράτους, σταθερότητα στην εργασία κλπ).
Η ταύτιση αυτή του «υπαρκτού κομμουνισμού» με την «σοσιαλδημοκρατία» ήταν και παραμένει σήμερα το βασικό ανάχωμα για την «κομμουνιστική ιδέα», όπως αυτή αναδείχτηκε από την Οκτωβριανή Επανάσταση. Είναι ένα «ανάχωμα» που οριοθετεί πολιτικές και κοινωνικές συμπεριφορές και όσων έζησαν κάτω απ' αυτά τα καθεστώτα.
Στην χώρα μας η «ταύτιση» του υπαρκτού κομμουνισμού με την σοσιαλδημοκρατία καταγράφεται από την χωρίς ιδεολογικούς και πολιτικούς ενδοιασμούς μαζική ενσωμάτωση στο «σοσιαλιστικό» ΠΑΣΟΚ του Ανδρέα μιας σημαντικής μερίδας από την «καρδιά» της κομμουνιστικής Αριστεράς (πολιτικοί πρόσφυγες) αλλά και από την εύκολη μεταπήδηση στελεχών του ΚΚΕ και της Ανανεωτικής Αριστεράς στο ΠΑΣΟΚ μετά την αποκαθήλωση των συμβόλων του κομμουνισμού στην ΕΣΔΔ.
Η Οκτωβριανή Επανάσταση, εκατό χρόνια μετά, ως «οδηγός» για μια ανατρεπτική πάλη του καπιταλισμού μας διδάσκει πολλά για το «τι να μην κάνουμε», ελάχιστα όμως για το «τι να κάνουμε». Αν θέλουμε σήμερα να υπερασπιστούμε το απελευθερωτικό όραμα, δεν μπορούμε να το κάνουμε παρά μέσα από την ολοκληρωτική απόρριψη του “υπαρκτού κομμουνισμού” και του κυρίαρχου τρόπου όπου αυτός αποτυπώνεται ιστορικά: τον Λενινισμό και τα παρακλάδια του ( σταλινικοί, τροτσιστές, μαοϊκοί ακόμα και ευρωκομουνιστές, που αυτοπροσδιορίζονται ως «συνεχιστές» του ), είτε με τις μορφές που αυτός συγκροτείται ως κρατική υπόσταση, είτε με τις μορφές που λαθροβιώνει γύρω μας σε χώρους της παραδοσιακής Αριστεράς.
Δεν υπάρχουν σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου