Το “συμβάν” που θα τροποποιήσει το πολιτικό σκηνικό δεν θα είναι ούτε δημοψήφισμα ούτε εκλογές.

Έφτασε η στιγμή να επαληθευτούν οι προαναγγελθείσες προφητείες της νεοφιλελεύθερης κυβερνητικότητας με την μορφή ενός “συμβάντος” που θα μεταφέρει το κέντρο της σύγκρουσης από τους “θεσμούς” στο “εσωτερικό μέτωπο”. Και δεν πρόκειται για κάποιο δημοψήφισμα ή εκλογές. Αυτά πιθανόν να ακολουθήσουν για να επικυρώσουν τους νέους πολιτικούς συσχετισμούς. Δεν πρόκειται για ένα απρόβλεπτο “συμβάν”, αλλά – στην καλύτερη περίπτωση - για μια αναγκαστική για την κυβέρνηση και προσχεδιασμένη από τον αντίπαλο “στάση πληρωμών” ή - στην χειρότερη περίπτωση - ένα “πιστωτικό γεγονός” που θα δημιουργηθεί από έλλειψη ρευστότητας...

Του Γιώργου Καλαντζόπουλου

Η διάσημη φράση «ο πόλεμος είναι η συνέχεια της πολιτικής με άλλα μέσα» του Καρλ φον Κλάουζεβιτς από το έργο του «Περί Πολέμου» προσδιόριζε μια σημαντική διάκριση στην άσκηση κρατικών πολιτικών στα προηγούμενα στάδια της ανάπτυξης του καπιταλισμού. Σήμερα η νεοφιλελεύθερη κυβερνητικότητα της εποχής της παγκοσμιοποίησης έχει καταργήσει αυτή την διάκριση των μέσων. Η πολιτική ως άσκηση της τεχνοεπιστήμης μέσω της παραγωγής και διαχείρισης κινδύνων/αβεβαιοτήτων τροποποιεί την κανονικότητα λειτουργίας των θεσμών (μέσω της κατάργησης των “κοινωνικών συμβολαίων” στα οποία αποκρυσταλλώνεται αυτή η λειτουργία στην κοινωνία) και παράλληλα παράγει “συμβάντα”, των οποίων τα αποτελέσματα είναι ισοδύναμα με αυτά ενός πολέμου. Οι μνημονιακές πολιτικές στη χώρα μας - ως μια διακριτή πολιτική πρακτική των τεχνικών της εξουσίας του νεοφιλελευθερισμού η οποία ταυτόχρονα κατασκευάζει και διαχειρίζεται την κρίση χρέους - επιφέρει αναμφισβήτητα ανάλογα αποτελέσματα στην κοινωνία με αυτά μιας πολεμικής σύρραξης.


Η κυβερνητικότητα του νεοφιλελευθερισμού είναι μια διαρκής “αντεπανάσταση” του κεφαλαίου, η οποία προχωρά μέσω μιας διαδοχής “συμβάντων” που παράγουν και χειραγωγούν την ανασφάλεια και αναπαράγουν διευρυμένη την ανισότητα. Πρόκειται για μια μορφή κυβερνητικότητας που ασκείται έξω και πάνω από τους θεσμούς, η οποία έχει το πλεονέκτημα να καθιστά την εξουσία του κεφάλαιου απέναντι στους αντιπάλους της που την αμφισβητούν αδύναμους να την αντιμετωπίσουν στο χώρο της θεσμικής άσκησης της πολιτικής: Έχει την ελευθερία της πρωτοβουλίας να διαμορφώνει μέσω της παραγωγής αβεβαιοτήτων εναλλακτικές επιλογές και ως τούτου να είναι ουσιαστικά απρόβλεπτη. Αντίθετα οι αντίπαλοί της που κινούνται μέσα στην κανονικότητα των θεσμών ή παράγουν “πολιτικά προγράμματα” μέσω μιας θεωρητικής προσέγγισης των “νομοτελειών” του καπιταλισμού, είναι εγκλωβισμένοι σε μια ρουτίνα πολιτικής πρακτικής που είναι μονότονη και προβλέψιμη, διότι σε αυτό το πεδίο άσκησης της πολιτικής έχουν περιορισμένες ή μηδαμινές επιλογές. Γι αυτό, τα όποια πολιτικά τους σχέδια έχουν την τύχη που είχε η “γραμμή Μαζινό”...

Με αυτά τα δεδομένα, το ερώτημα που κυριαρχεί στην πολιτική σκηνή αν θα γίνει “ρήξη” ή θα επέλθει “συμφωνία” με τους δανειστές δεν καταγράφει τίποτα άλλο από την ηγεμονία των πολιτικών του νεοφιλελευθερισμού που παράγουν τον φόβο, χειραγωγούν την ανασφάλεια και προετοιμάζουν το επόμενο “συμβάν”. Δεν είναι κάποιο υπαρκτό δίλημμα, για όσους εναντιώνονται στις πολιτικές του: Η “ρήξη” έχει ήδη συμβεί με την επιβολή των μνημονιακών πολιτικών στην χώρα μας. Συνοδεύτηκε και από ένα “πραξικόπημα”: την αποπομπή του Γ. Παπανδρέου από πρωθυπουργού της χώρας, την σημασία του οποίου υποτίμησε τότε συνολικά η Αριστερά, το ποίο κατέγραφε με τον πιο καθαρό τρόπο την μετατροπή των “κοινοβουλευτικών θεσμών” σε σύστημα “διοίκησης” στην υπηρεσία των επιταγών του κεφάλαιου.

Όμως αυτός ο “πόλεμος” δεν θα κριθεί στο πεδίο των “θεσμών”. Εκεί οι μάχες είναι εκ των προτέρων χαμένες γιατί κυρίαρχος είναι ο νεοφιλελευθερισμός και δεν αμφισβητείται η ηγεμονία του από τις όποιες υπαρκτές εσωτερικές αντιθέσεις που τους διαπερνούν, γιατί είναι αντιθέσεις στο χώρο του κεφαλαίου. Οι πολιτικές ανατροπές καταγράφονται πρώτα στην κοινωνία ως “συμβάντα” που παράγει η λαϊκή πρωτοβουλία, τα οποία εκ των υστέρων “αποκρυσταλλώνονται” στους θεσμούς ως αλλαγή συσχετισμού. Κρίσιμο πεδίο λοιπόν άσκησης μιας ανατρεπτικής πολιτικής κατά του νεοφιλελευθερισμού είναι το “εσωτερικό μέτωπο” και όχι το πεδίο των διακρατικών θεσμών που συγκροτούν το πολιτικό οικοδόμημα της παγκοσμιοποίησης. Έχει λοιπόν νόημα να δίνει κανείς την μάχη εντός αυτών των θεσμών;

Η απάντηση σε ένα τέτοιο ερώτημα δεν μπορεί να είναι γενική, γιατί εξαρτάται από τους όρους που συναρθρώνουν την εκάστοτε συγκυρία. Σήμερα πιστεύουμε πως αυτή η μάχη έχει σημασία να δοθεί, όμως θα πρέπει να είναι πολιτικά προσδιορισμένοι οι όροι της. Αξίζει λοιπόν να προσπαθήσουμε να ανιχνεύσουμε αυτή την πλευρά της συγκυρίας.

Αν θεωρήσουμε την κοινωνική πόλωση που παράγεται από την διευρυμένη ανισότητα ως την κινητήρια δύναμη της ανατροπής των πολιτικών του νεοφιλελευθερισμού, έχει σημασία να προσδιορίσουμε τις σχέσεις της τόσο με την πολιτική της κυβέρνησης όσο και την άσκηση των μνημονιακών πολιτικών.

Η άνοδος του ΣΥΡΙΖΑ στην κυβέρνηση και η συγκρότηση ενός αντιμνημονιακού στρατοπέδου στο χώρο της πολιτικής σκηνής αποτελεί μια πολιτική καταγραφή αυτής της κοινωνικής πόλωσης. Όχι όμως με τους όρους με τους οποίους την αντιλαμβάνεται η ηγετική ομάδα του ΣΥΡΙΖΑ. Το περιεχόμενο του προγράμματος της Θεσσαλονίκης δεν ήταν ένα “κοινωνικό συμβόλαιο” ανάμεσα στον ΣΥΡΙΖΑ και τον λαό. Εννέα στους δέκα ψηφοφόρους τους ΣΥΡΙΖΑ δεν πίστευαν ότι αυτό θα υλοποιηθεί και θα ήταν ευχαριστημένοι αν μόνον ένα μικρό μέρος του μπορούσε να υλοποιηθεί άμεσα. Η “κοινωνική πόλωση” δεν εκφράστηκε από το “πρόγραμμα” του ΣΥΡΙΖΑ αλλά από τις αντιφάσεις και τις ρωγμές που το διαπερνούσαν μπροστά την διεκδίκηση της κυβερνητικής εξουσίας. Η κύρια αντίφαση παραμένει: Ο ΣΥΡΙΖΑ θα γίνει μια δύναμη ανατροπής ή θα μεταμορφωθεί σε ένα παράγοντα σταθεροποίησης του χρεοκοπημένου πολιτικού συστήματος; Τρίτος δρόμος δεν υπάρχει...

Ο εγκλωβισμός του ΣΥΡΙΖΑ στο “κυβερνητικό έργο”, δηλαδή άσκηση κρατικών πολιτικών, διαμεσολαβεί στο χώρο της πολιτικής την κοινωνική πόλωση μέσω της “ανάθεσης”. Αυτή η συνθήκη έχει ως αποτέλεσμα να αφήνει στον αντίπαλο ελεύθερο το πεδίο παρέμβασης στο “εσωτερικό μέτωπο”, εκεί δηλαδή όπου κρίνεται η πολιτική ηγεμονία. Σήμερα τα πράγματα έχουν προχωρήσει. Ο ΣΥΡΙΖΑ είναι στην κυβέρνηση 4 μήνες, η περίοδος χάριτος εξαντλείται. Την τελευταία φάση των διαπραγματεύσεων άρχισαν να διαμορφώνονται κάποιες “κόκκινες γραμμές”που οριοθετούν το πεδίο σύγκρουσης. Όμως η υπεράσπιση αυτών των κόκκινων γραμμών ως πεδίου αυτόνομης συγκρότησης του λαϊκού παράγοντα, έχει ακυρωθεί από τον εγκλωβισμό του ΣΥΡΙΖΑ στους “θεσμούς” αλλά και την πολιτική ανικανότητα των πολιτικών μορφωμάτων της Αριστεράς να αποκτήσουν οργανικούς δεσμούς με την κοινωνία και μαζικά κινηματικά ερείσματα.

Σήμερα η κυβέρνηση είναι πιο ευάλωτη απ' ότι ήταν την πρώτη μέρα που έλαβε εντολή να κυβερνήσει. Έφτασε η στιγμή να επαληθευτούν οι προαναγγελθείσες προφητείες της νεοφιλελεύθερης κυβερνητικότητας με την μορφή ενός “συμβάντος” που θα μεταφέρει το κέντρο της σύγκρουσης από τους “θεσμούς” στο “εσωτερικό μέτωπο”. Και δεν πρόκειται για κάποιο δημοψήφισμα ή εκλογές. Αυτά πιθανόν να ακολουθήσουν για να επικυρώσουν τους νέους πολιτικούς συσχετισμούς. Δεν πρόκειται για ένα απρόβλεπτο “συμβάν”, αλλά – στην καλύτερη περίπτωση - για μια αναγκαστική για την κυβέρνηση και προσχεδιασμένη από τον αντίπαλο “στάση πληρωμών” ή - στην χειρότερη περίπτωση - ένα “πιστωτικό γεγονός” που θα δημιουργηθεί από έλλειψη ρευστότητας...