Τι σηματοδοτεί το δεύτερο πακέτο στήριξης

Αναδημοσίευση από την "Καθημερινή"

Τι σηματοδοτεί το δεύτερο πακέτο στήριξης

Toυ Nικου Oικονομιδη*

Οι δύο προηγούμενες εβδομάδες ήταν εξαιρετικά κρίσιμες για το μέλλον της ελληνικής οικονομίας, και αποδείχθηκαν ιδιαίτερα μαύρες. Εχοντας δημόσιο χρέος πάνω από 150% του ΑΕΠ, η Ελλάδα χρειαζόταν μια πολύ σημαντική μείωση του δημοσίου χρέους της τάξης του 50% που θα το έφερνε στα επίπεδα 60-90% του ΑΕΠ, που είναι βιώσιμα για την ελληνική οικονομία. Αντί για την αναγκαία μείωση 50%, το β΄ πακέτο αναφέρει μείωση του χρέους της τάξης του 20%. Προσεκτική ανάλυση των όρων του πακέτου από αναλυτές της Μπάρκλεϊς και άλλων τραπεζών δείχνει ότι στην πράξη το «κούρεμα» θα είναι πολύ μικρότερο, κατά μέσο όρο περίπου 9-10%. Ομως, όταν τα ελληνικά ομόλογα ανταλλάσσονται στην αγορά κατά 30-40% κάτω από την ονομαστική τους αξία, γιατί δέχεται η Ελλάδα να πληρώσει τους ιδιώτες δανειστές 20-30% παραπάνω από τις τιμές στην αγορά; Μπορεί να μας εξηγήσει η κυβέρνηση γιατί δίνει στους ιδιώτες δανειστές μπόνους 30-50 δισ. ευρώ στη διαδικασία ανταλλαγής;

Τι σημαίνει το β΄ πακέτο; Η Ελλάδα έχασε ίσως την τελευταία ευκαιρία να βγει από την κρίση. Μετά το β΄ πακέτο, οι τόκοι του χρέους θα είναι κάθε χρόνο 18-20 δισ. για τριάντα χρόνια, δηλ. 9-10% του ΑΕΠ ή 25% των εσόδων του κράτους. Για να το καταλάβουμε καλύτερα, το Δημόσιο που σήμερα έχει ετήσιο έλλειμμα ίσο με 25% των εσόδων του, θα χρειάζεται από εδώ και μπρος να έχει ετήσιο πλεόνασμα μεγαλύτερο από 25% των εσόδων του, γιατί μόνο οι τόκοι του χρέους θα κοστίζουν 25% των εσόδων. Ακόμα κι αν όλες οι μεταρρυθμίσεις πετύχουν (και είναι απαραίτητο να γίνουν), είναι εντελώς απίθανο να μπορεί η Ελλάδα για τα επόμενα τριάντα χρόνια να πληρώνει αυτά τα ποσά. Η κρίση και η ύφεση παρατείνονται για πολλά χρόνια ακόμα και βρισκόμαστε μόνο στη δεύτερη πράξη της τραγωδίας του ελληνικού χρέους. Ετσι όπως πάνε τα πράγματα, η τρίτη πράξη, σε ένα έτος ή και νωρίτερα, με πραγματική χρεοκοπία (όχι επιλεκτική) θα είναι πραγματικά καταστροφική.

Γιατί χάθηκε κι αυτή η ευκαιρία; Δύο είναι οι βασικοί λόγοι. Πρώτος, η Ελλάδα ποτέ δεν εκπόνησε σχέδιο για τη μακροχρόνια βιωσιμότητα της ελληνικής οικονομίας. Χωρίς σχέδιο, εθνική στρατηγική για το χρέος και στοιχεία, η Ελλάδα δεν πήγε ποτέ στην Ε.Ε. να πει την αλήθεια, ότι αν δεν μειωθεί το χρέος της κατά πολύ (50%) δεν θα μπορέσει ποτέ να το αποπληρώσει. Αντίθετα η ελληνική κυβέρνηση έκανε τον όρο «χρεοκοπία» ταμπού για 20 μήνες. Ετσι δεν δημιούργησε στρατηγική για το πιο μεγάλο πρόβλημα της ελληνικής οικονομίας. Δεύτερος λόγος. Η Ελλάδα ποτέ δεν διαπραγματεύτηκε το χρέος με τους δανειστές της. Στις διαπραγματεύσεις για το δεύτερο πακέτο στήριξης, η Ελλάδα ήταν απούσα. Η Ελλάδα δεν είχε τη δική της πρόταση για το χρέος και δεν ήταν παρούσα στις διαπραγματεύσεις. Το πακέτο συμφωνήθηκε μεταξύ Γερμανίας, Γαλλίας και ΕΚΤ και μετά ανακοινώθηκε στην Ελλάδα. Ετσι, δεν είναι καθόλου παράξενο που οι όροι του β΄ πακέτου είναι ιδιαίτερα συμφέροντες για τις ευρωπαϊκές τράπεζες και ιδιαίτερα επαχθείς για την Ελλάδα.

Εχω προτείνει επανειλημμένα λύση που μοιάζει με τη «λύση» του β΄ πακέτου - επαναγορά ομολόγων με εγγύηση της ονομαστικής τους αξίας με αγορά από την Ελλάδα ΑΑΑ ομολόγων άλλων χωρών ή ευρωομολόγων. Αλλά οι λύσεις που πρότεινα είχαν σημαντικό κούρεμα της αξίας των ομολόγων (30-50%) και άφηναν την Ελλάδα με βιώσιμο χρέος. Αντίθετα, η «λύση» του β΄ πακέτου αφήνει την Ελλάδα με χρέος που δεν είναι βιώσιμο και την οδηγεί μαθηματικά στη χρεοκοπία.

Με το β΄ πακέτο, η Ελλάδα έχασε την ευκαιρία να κάνει δραστικό κούρεμα του χρέους της. Δέχθηκε τη ρετσινιά της επιλεκτικής χρεοκοπίας που συνεπάγεται η ανταλλαγή ομολόγων χωρίς να πάρει σαν αντάλλαγμα δραστικό κούρεμα. Δέχθηκε την περαιτέρω υποβάθμιση της χώρας και των τραπεζών με πολύ ισχνό αντάλλαγμα. Με χρέος που δεν μπορεί να αποπληρώσει, η Ελλάδα οδηγείται μαθηματικά στη μακροχρόνια ύφεση και στη χρεοκοπία. Θα αποκτήσει κάποτε η Ελλάδα εθνική στρατηγική για το χρέος;

* Ο κ. Ν. Οικονομίδης είναι καθηγητής Οικονομικών στο Stern School of Business του Πανεπιστημίου της Νέας Υόρκης.