Ρίτσαρντ Γουλφ: Ψευδείς οι αναφορές περί ανάκαμψης που βρίσκεται καθ’ οδόν

Αναδημοσίευση από την Εφημερίδα των συντακτών

Ο Ρίτσαρντ Γουλφ υποστηρίζει ότι σήμερα δεν έχει νόημα η πάλη για «μεταρρυθμίσεις» με κεϊνσιανά προγράμματα, αλλά ότι χρειάζεται μια συστημική αλλαγή, η οποία θα προέλθει από μια εξέγερση «από τα κάτω» και θα λαμβάνει υπόψη τα επώδυνα μαθήματα από τις ήττες του σοσιαλισμού και του κομμουνισμού έτσι όπως τους γνωρίσαμε.

• Πόσο καλύτερα είναι σήμερα η οικονομία, ύστερα από έξι χρόνια λιτότητας και τι μας δείχνει αυτό για τις ταξικές πολιτικές που επέβαλαν οι κυβερνήσεις και ο χρηματοπιστωτικός τομέας στους λαούς σε ΗΠΑ και Ευρώπη;

Οι ατελείωτες αναφορές των μεγάλων ΜΜΕ σε μια «ανάκαμψη» που βρίσκεται καθ’ οδόν ή έχει ήδη επιτευχθεί είναι ψευδείς. Ναι, ένα μικρό τμήμα του πληθυσμού έχει δει την οικονομική του κατάσταση να βελτιώνεται μετά την κατάρρευση του 2008-09, αλλά για τους πολλούς δεν έχει υπάρξει ανάκαμψη σε ΗΠΑ και Ευρώπη. Ομως αυτό δεν αποτελεί έκπληξη.

Το καπιταλιστικό σύστημα λειτουργεί μ’ αυτόν τον τρόπο, εκτός και υπάρξει μια εξέγερση από τα κάτω που θα το σταματήσει. Για παράδειγμα: Στη Μεγάλη Υφεση του 1929-1941 υπήρξε μεγάλη μαζική κινητοποίηση συνασπισμών της οργανωμένης εργασίας, των σοσιαλιστών και των κομμουνιστών, οι οποίοι απαιτούσαν από την κυβέρνηση να βοηθήσει στις υφεσιακές οικονομικές συνθήκες.

Αντίθετα, από το 2008, οι μαζικές κινητοποιήσεις είναι πολύ πιο ασθενείς. Η οργανωμένη εργασία έχει αποδυναμωθεί από το 1945, οι σοσιαλιστές έχουν σε μεγάλο βαθμό αποδεχθεί τον καπιταλισμό και επιδιώκουν μόνο να απαλύνουν τις επιπτώσεις του, ενώ οι κομμουνιστές έχουν αποδυναμωθεί και έχουν αποδεχτεί [τον καπιταλισμό] ακόμα περισσότερο.

Ετσι αντιμετωπίζουμε μια ειρωνική πραγματικότητα: η κατεύθυνση του καπιταλισμού προς μεγαλύτερη ανισότητα, η οποία συνέβαλε στην κατάρρευση του 2008, συνεχίζεται από τότε. Και θα συνεχιστεί εκτός και εάν υπάρξουν μαζικές αντικαπιταλιστικές κινητοποιήσεις για να τον σταματήσουν.

Μόνο που αυτή τη φορά στόχος δεν μπορεί να είναι η μεταρρύθμιση του καπιταλισμού (κάτι που επιτεύχθηκε τη δεκαετία του 1930), αλλά περισσότερο μια συστημική αλλαγή τώρα που έχουμε μάθει το πώς ο καπιταλισμός μπορεί να υπονομεύσει και να αντιστρέψει τις όποιες μεταρρυθμίσεις μπορεί να πετύχει ο μαζικός αγώνας.

• Η Γερμανία αντιτίθεται σθεναρά στη διαγραφή του ελληνικού χρέους και επιμένει στην αναγκαιότητα «διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων» και περισσότερης λιτότητας. Ποιος είναι ο στόχος του Βερολίνου;

Το γερμανικό πρόβλημα συνίσταται στην καθοδήγηση της μετά το 2008 καπιταλιστικής κρίσης, ενώ ηγεμονεύει στην αυξανόμενη ανισότητα. Αυτό σημαίνει πρώτα την υποστήριξη των διασώσεων της Ελλάδας στον βαθμό που το μεγαλύτερο μέρος των χρημάτων που εισέρρευσαν σ’ αυτή χρησιμοποιήθηκαν για να αποπληρώσουν τα ιδιωτικά δάνεια των γερμανικών τραπεζών προς τη χώρα κατά τη διάρκεια των δεκαετιών πριν από το 2008.

Για να δικαιολογήσει αυτή την έμμεση διάσωση των γερμανικών τραπεζών (οι οποίες δεν χαίρουν καμιάς εμπιστοσύνης από τους Γερμανούς εργάτες, που βλέπουν τις τράπεζες ως συνένοχες για την αυξανόμενη ανισότητα στη Γερμανία και για την επακόλουθη κατάρρευση) η γερμανική κυβέρνηση υποκρίθηκε ότι η διάσωση της Ελλάδας έγινε «για τον ελληνικό λαό, ως εταίρο της ευρωπαϊκής κοινότητας».

Αυτό άφησε εκτεθειμένη τη γερμανική κυβέρνηση στον γερμανικό λαό ως ασχολούμενη με το «να βοηθά άλλους», τη στιγμή που οι Γερμανοί εργαζόμενοι υπέφεραν εξαιτίας της μειωμένης κυβερνητικής βοήθειας. Αυτό ήταν και παραμένει ένα μεγάλο εσωτερικό πολιτικό πρόβλημα για τη Μέρκελ, τον Γκάμπριελ και γενικά τους Γερμανούς κυβερνήτες.

Ετσι, τώρα που οι ιδιωτικές γερμανικές τράπεζες έχουν αποπληρωθεί για τα δάνειά τους προς την Ελλάδα, η γερμανική κυβέρνηση μπορεί να στρέψει την προσοχή της στο να δείξει στους Γερμανούς εργάτες ότι δεν θα συνεχίσει να βοηθά τους άλλους (δηλαδή τους Ελληνες). Εξ ου και το θέατρο ότι δήθεν είναι σκληρή και άκαμπτη προς τους Ελληνες.

• Πώς νομίζετε ότι οι εργαζόμενοι, οι φτωχοί και οι μη προνομιούχοι μπορούν να αμφισβητήσουν τον καπιταλισμό, δεδομένης της σημερινής κατάστασης του μαζικού κινήματος και της οργανωμένης εργατικής τάξης;

Πρώτον και πρώτα απ’ όλα μετατοπίζοντας τη στρατηγική, τη γλώσσα και το πνεύμα τους από τις προσπάθειες για απλή μεταρρύθμιση του καπιταλισμού προς την υιοθέτηση ενός καθαρού προγράμματος για συστημική αλλαγή: όχι καπιταλισμός πλέον. Αυτό απαιτεί έναν καθαρό ορισμό τού τι σημαίνει ένα νέο, μη καπιταλιστικό σύστημα. Δεν μπορεί να σημαίνει κυβερνητική ρύθμιση του ιδιωτικού καπιταλισμού, ή κυβέρνηση αντί των ιδιωτικών επιχειρήσεων, ούτε κυβερνητικό σχεδιασμό αντί των αγορών.

Αυτές οι παλιές αλλαγές που υιοθετήθηκαν από τον παραδοσιακό σοσιαλισμό και κομμουνισμό αποδείχτηκαν ανεπαρκείς για την υπέρβαση των κοινωνικών ασθενειών του καπιταλισμού.

Εκεί όπου ο παραδοσιακός σοσιαλισμός ρύθμισε τον ιδιωτικό καπιταλισμό και/ή εγκαθίδρυσε κρατικές επιχειρήσεις δεν μετασχηματίστηκαν οι κοινωνίες, επειδή άφησαν στη θέση τους έναν βασικά καπιταλιστικό καταμερισμό ανάμεσα στους εργοδότες και τους εργαζομένους και την αντιδημοκρατική οργάνωση των επιχειρήσεων, κάτι που έδωσε τη δυνατότητα στους εργοδότες να παίρνουν τις βασικές οικονομικές αποφάσεις και να τις επιβάλλουν στη μάζα των εργαζομένων.

Ούτε όμως και ο κυβερνητικός σχεδιασμός έκανε κάτι άλλο. Ετσι το αποτέλεσμα ήταν ότι αυτά τα πρώτα σοσιαλιστικά εγχειρήματα ως εναλλακτικές του καπιταλισμού δεν ήταν αρκετά εναλλακτικά. Οντως, έχουν ήδη αποδείξει (στην περίπτωση του κομμουνισμού) και αποδεικνύουν τώρα (στην περίπτωση του σοσιαλισμού) ότι τέτοια εγχειρήματα δεν μπορούν καν να επιβιώσουν στον σύγχρονο κόσμο.

• Αρα;

Το συμπέρασμα εδώ είναι σκληρό, αλλά επίσης καθαρό και απλό. Το επόμενο εξεγερσιακό κίνημα ενάντια στον καπιταλισμό χρειάζεται έναν νέο ορισμό των σκοπών του, ο οποίος θα έχει βγάλει τα μαθήματα από την ιστορία αυτών των πρόωρων πειραμάτων.

Το πράγμα έχει ως εξής: Ο καπιταλισμός είναι βασικά ένας τρόπος οργάνωσης της παραγωγής των αγαθών και των υπηρεσιών (σε εργοστάσια, γραφεία και καταστήματα), τέτοιος ώστε μια μικρή ομάδα ανθρώπων (μεγάλοι μέτοχοι και τα διοικητικά συμβούλια που διορίζουν) παίρνουν όλες τις κρίσιμες αποφάσεις: τι, πώς και πού θα παραχθεί κάτι και τι θα κάνουν τα κέρδη.

Το αποτέλεσμα είναι η καπιταλιστική αστάθεια, ανισότητα και αδικία. Η εναλλακτική είναι να εκδημοκρατίσουμε την οργάνωση της κάθε επιχείρησης, έτσι ώστε οι ίδιοι οι εργαζόμενοι να παίρνουν τις κρίσιμες αποφάσεις.

Αυτή η αλλαγή δεν ολοκληρώθηκε ποτέ από τον παραδοσιακό σοσιαλισμό και κομμουνισμό. Αυτό είναι που ο επόμενος αντικαπιταλισμός του 21ου αιώνα θα σημαίνει και θα επιδιώκει σαν πολιτικό και οικονομικό του σχέδιο.

• Τι μας λένε για τη φορολογική δικαιοσύνη διεθνώς οι αποκαλύψεις για τα Εγγραφα του Παναμά;

Μας λένε:

1) ότι ο καπιταλισμός –όπως απέδειξε πολύ καλά ο Τομά Πικετί στο βιβλίο του «Το Κεφάλαιο στον 21ο αιώνα»– παράγει αυξανόμενη ανισότητα,

2) ότι οι νόμοι, οι κανόνες και οι ρυθμίσεις του καπιταλισμού που αφήνουν τις επιχειρήσεις στα χέρια των μεγάλων μετόχων και των διοικητικών τους συμβουλίων που συστηματικά παραβαίνουν, αποδυναμώνουν και καταργούν αυτούς τους νόμους, τους κανόνες και τις ρυθμίσεις, και

3) ότι τα κοινωνικά κινήματα που στοχεύουν διαρκώς περισσότερους νέους νόμους, κανόνες και ρυθμίσεις, θα αποτύχουν διότι δεν έχουν βγάλει τα μαθήματα από την ιστορία του καπιταλισμού.

• Λέτε ότι ο ρατσισμός εξακολουθεί να υπάρχει σε μεγάλο βαθμό επειδή τα πλεονεκτήματα που εξασφαλίζει στον καπιταλισμό είναι μεγαλύτερα από το κόστος που του προκαλεί. Μας το εξηγείτε;

Η έμφυτη αστάθεια του καπιταλισμού (κρίσεις, επιχειρηματικοί κύκλοι κ.λπ.) δεν αντιμετωπίστηκε ποτέ, ούτε από τις ιδιωτικές ή κρατικές δράσεις ούτε από την κεϊνσιανή θεωρία.

Παραμένει για να βαραίνει τις λαϊκές μάζες με την εκδήλωση του καπιταλιστικού ανορθολογισμού και ανεπάρκειας: παράγοντας κανονικά τη συνύπαρξη εκατομμυρίων ανέργων, εκατομμυρίων αχρησιμοποίητων εργαλείων, εξοπλισμού και πρώτων υλών, αλλά και μη ικανοποιημένων κοινωνικών αναγκών.

Ο καπιταλισμός δεν μπορεί να υπερβεί τους ανορθολογικούς του κύκλους και έτσι έχει μεταστραφεί στο να τους «διαχειρίζεται», ώστε να μη γίνονται απειλητικοί για τον ίδιο τον καπιταλισμό. Ενας τρόπος για να το πετύχει αυτό είναι να κάνει τους καθοδικούς κύκλους να πλήττουν ξανά και ξανά μόνο ορισμένα τμήματα του πληθυσμού, τα οποία είναι τα πρώτα που απολύονται και παραμένουν μακροχρόνια άνεργα.

Με άλλα λόγια, στόχος είναι να ξεχωρίσει ένα κομμάτι του πληθυσμού και να το κάνει φτωχό για πάντα, έτσι ώστε να μπορεί το άλλο κομμάτι να φαντάζεται ότι έχει κάποια ανοσία στους καθοδικούς κύκλους.

• Τι ιδεολογικές και πρακτικές συνέπειες έχει αυτό;

Στη συνέχεια γίνεται δυνατό να ισχυρίζεται ιδεολογικά ότι αυτή η φτώχεια δεν είναι προϊόν της αστάθειας του καπιταλισμού, αλλά ότι οφείλεται στα λάθη των ίδιων των φτωχών.

Αυτό το σχέδιο γίνεται ευκολότερο για τους καπιταλιστές εάν μπορούν να υποδείξουν κάποια εμφανή ποιότητα των φτωχών, προκειμένου να ενισχύσουν το επιχείρημα ότι η φτώχεια τους οφείλεται σε δικό τους λάθος. Εδώ μπαίνει και ο ρατσισμός.

Το επιχείρημα κατασκευάζεται στη βάση τού ότι ο φτωχός είναι φτωχός επειδή άνθρωποι κάποιου χρώματος, εθνικότητας, μειονότητας, συστήματος πίστης, ενδυματολογικού κώδικα κ.λπ. είναι επιρρεπείς στη φτώχεια, δεν εργάζονται σκληρά, επιμένουν να μη δουλεύουν κ.λπ.

Ο ρατσισμός είναι λειτουργικός για τον καπιταλισμό, βοηθώντας τον να αποσείσει από το καπιταλιστικό σύστημα την ευθύνη του για τις περιοδικές κρίσεις και την ανεργία και, αντίθετα, να ενοχοποιεί τα θύματά του.

Ποιος είναι

Ρίτσαρντ Γουλφ: Γεννημένος το 1942, ο Αμερικανός μαρξιστής οικονομολόγος είναι ομότιμος καθηγητής Οικονομικών στο Πανεπιστήμιο της Μασαχουσέτης στο Αμχερστ. Είναι από τους επιστήμονες που πρώτοι προειδοποίησαν για την κατάρρευση της αγοράς των στεγαστικών δανείων στις ΗΠΑ.Τις απόψεις του, αλλά και σημαντικό υλικό για την κρίση, μπορεί ο αναγνώστης να βρει στους δύο ιστότοπους που διατηρεί: www.rdwolff.com και democracyatwork.info