Μια κριτική στην άποψη του Κ. Λαπαβίτσα για τη «μετάβαση σε εθνικό νόμισμα»

Μέσα σε ένα σαφές μεταβατικό πρόγραμμα, που μόνο μια μαζική δύναμη της ριζοσπαστικής Αριστεράς μπορεί να αναλάβει, η έξοδος από το ευρώ παραμένει αναγκαία συνθήκη. Αλλά όχι ικανή. Γιατί αν ο στόχος αυτός αποσπαστεί από το πλαίσιό του, αφήνει περιθώρια επικίνδυνων αυταπατών για έναν κάποιο απελευθερωτικό ρόλο του νομίσματος.

Αναδημοσίευση από το "RProject"
του Σωτήρη Μάρταλη 

Η επτά­μη­νη εμπει­ρία της δια­κυ­βέρ­νη­σης Τσί­πρα απο­δει­κνύ­ει με τον πιο στα­θε­ρό τρόπο ότι αν μια πο­λι­τι­κή αντι­λι­τό­τη­τας, για λο­γα­ρια­σμό των υπο­τε­λών τά­ξε­ων, δεν είναι δια­τε­θει­μέ­νη να έρθει σε ρήξη με τις ευ­ρω­η­γε­σί­ες και το ευρώ, είναι κα­τα­δι­κα­σμέ­νη να με­τα­τρα­πεί στο αντί­θε­τό της, σε μνη­μο­νια­κή πο­λι­τι­κή. Η πρό­βλε­ψη αυτή υπήρ­χε, με προ­δρο­μι­κό τρόπο, στο «ιδρυ­τι­κό» πρό­γραμ­μα του ΣΥ­ΡΙ­ΖΑ (καμιά θυσία για το ευρώ: αν υπο­χρε­ω­θού­με να επι­λέ­ξου­με με­τα­ξύ της αντο­χής του ευρώ και της υπε­ρά­σπι­σης του λαού μας, θα επι­λέ­ξου­με την υπε­ρά­σπι­ση του λαού...). Μετά την εμπει­ρία της Κύ­πρου, τόσο η Αρι­στε­ρή Πλατ­φόρ­μα συ­νο­λι­κά όσο και το Κόκ­κι­νο Δί­κτυο ει­δι­κό­τε­ρα, ρι­ζο­σπα­στι­κο­ποι­ή­σα­με αυτήν τη θέση μέσα στις δια­μά­χες στο εσω­τε­ρι­κό του ΣΥ­ΡΙ­ΖΑ: Το «καμιά θυσία για το ευρώ» δεν ήταν πλέον αρ­κε­τός εξο­πλι­σμός, η προ­ε­τοι­μα­σία για την ανα­πό­φευ­κτη σύ­γκρου­ση με τις ευ­ρω­η­γε­σί­ες και την έξοδο από το ευρώ προ­βλή­θη­κε ως «ανα­γκαία συν­θή­κη» για την επι­μο­νή στην πο­λι­τι­κή αντι­λι­τό­τη­τας.

Είναι όμως και «ικανή συν­θή­κη»; Ένας αριθ­μός συ­ντρό­φων απα­ντά κα­τα­φα­τι­κά. Μά­λι­στα κά­ποιοι ισχυ­ρί­ζο­νται ότι δια­θέ­τουν «τε­χνι­κά τεκ­μη­ριω­μέ­νη» τη λύση, ότι δια­θέ­τουν έναν «οδικό χάρτη» για την έξοδο από την κρίση προς όφε­λος των λαϊ­κών τά­ξε­ων μέσω της «με­τά­βα­σης σε εθνι­κό νό­μι­σμα». Πρό­σφα­τα ο Δη­μή­τρης Μπε­λα­ντής ισχυ­ρί­στη­κε ότι η εκλο­γι­κή ήττα της Λαϊ­κής Ενό­τη­τας μπο­ρεί να ερ­μη­νευ­θεί στη βάση του ότι «δεν δό­θη­κε τε­χνι­κά τεκ­μη­ριω­μέ­νη λύση στα προ­βλή­μα­τα της επό­με­νης ημέ­ρας μετά την έξοδο», συ­μπλη­ρώ­νο­ντας μά­λι­στα ότι «κά­ποιες δυ­νά­μεις (ΜΑΡΣ, Σχέ­διο Β κ.ά.) είχαν αυτήν την τε­χνο­γνω­σία, αλλά η Αρι­στε­ρή Πλατ­φόρ­μα και η ΛΑΕ δεν την αξιο­ποί­η­σαν...».

Είναι γε­γο­νός ότι υπάρ­χουν κά­ποιες σχε­τι­κές επε­ξερ­γα­σί­ες. Οι πιο προ­ω­θη­μέ­νες είναι του Κ. Λα­πα­βί­τσα και του Χάι­νερ Φλά­σμπεκ («Σχέ­διο Κοι­νω­νι­κής Αλ­λα­γής και Εθνι­κής Ανα­συ­γκρό­τη­σης για την Ελ­λά­δα»). Οι απα­ντή­σεις τους δια­θέ­τουν μια κά­ποια «τε­χνι­κή τεκ­μη­ρί­ω­ση». Όμως οι απα­ντή­σεις αυτές δεν είναι κα­θό­λου σί­γου­ρο ότι αφο­ρούν στο ερώ­τη­μα της νίκης μιας πο­λι­τι­κής αντι­λι­τό­τη­τας, αλλά κυ­ρί­ως στο ερώ­τη­μα μιας πι­θα­νής, γρή­γο­ρης εξό­δου της «εθνι­κής οι­κο­νο­μί­ας» από την κρίση, μέσω της με­τά­βα­σης από ένα «σκλη­ρό» νό­μι­σμα (το ευρώ) σε ένα «μα­λα­κό» νό­μι­σμα (τη δραχ­μή). Και η ιστο­ρία του κα­πι­τα­λι­σμού δι­δά­σκει ότι αυτά τα δύο ερω­τή­μα­τα δεν ταυ­τί­ζο­νται, του­λά­χι­στον δεν ταυ­τί­ζο­νται ανα­γκα­στι­κά. Ας δούμε λοι­πόν πιο ανα­λυ­τι­κά την άποψη του Κ. Λα­πα­βί­τσα, για να δούμε αν θα μπο­ρού­σε να είναι οδη­γός για δράση της ΛΑΕ ή και γε­νι­κό­τε­ρα της ρι­ζο­σπα­στι­κής Αρι­στε­ράς.

Ποιος είναι ο σκο­πός;

Ο Κ. Λα­πα­βί­τσας ισχυ­ρί­ζε­ται (βλ.: «Η με­τά­βα­ση στο εθνι­κό νό­μι­σμα», costaslapavitsas.​blogspot.​com) ότι: (α) η «ανά­κτη­ση της νο­μι­σμα­τι­κής κυ­ριαρ­χί­ας» θέτει τις βά­σεις για ένα (β) «σχέ­διο ανά­πτυ­ξης που θα βα­σί­ζε­ται σε δη­μό­σιες επεν­δύ­σεις, αλλά θα ευ­νο­εί πα­ράλ­λη­λα τις ιδιω­τι­κές επεν­δύ­σεις», ένα σχέ­διο που θα επι­τα­χυν­θεί από (γ) «την ανά­κτη­ση της εγ­χώ­ριας αγο­ράς από τα ει­σα­γό­με­να προ­ϊ­ό­ντα, που θα ανα­βαθ­μί­σει και θα ανα­ζω­ο­γο­νή­σει το ρόλο των μι­κρο­με­σαί­ων επι­χει­ρή­σε­ων... και την τό­νω­ση των εξα­γω­γών». Η πρό­βλε­ψή του για αυτήν την έξοδο από την κρίση είναι μά­λι­στα χρο­νι­κά ιδιαί­τε­ρα αι­σιό­δο­ξη, αφού μιλά για (δ) «δυ­να­τό­τη­τα τα­χύ­ρυθ­μης ανά­πτυ­ξης, μετά τους πρώ­τους μήνες δυ­σκο­λιών...».

Ποιος θα είναι ο «κι­νη­τή­ρας» αυτής της δυ­να­μι­κής επα­νεκ­κί­νη­σης της «εθνι­κής οι­κο­νο­μί­ας»; Ο Κ. Λα­πα­βί­τσας απα­ντά ευ­θέ­ως: η υπο­τί­μη­ση του νέου νο­μί­σμα­τος. («Η υπο­τί­μη­ση του νέου νο­μί­σμα­τος θα συμ­βά­λει στην ανά­καμ­ψη της ελ­λη­νι­κής οι­κο­νο­μί­ας, το­νώ­νο­ντας την εγ­χώ­ρια πα­ρα­γω­γή και τις εξα­γω­γές. Με τις εγκυ­ρό­τε­ρες εκτι­μή­σεις (σ.σ.: ;;), οι επι­πτώ­σεις στον πλη­θω­ρι­σμό θα κυ­μαν­θούν κοντά στο 10% για τον πρώτο χρόνο και πτω­τι­κά κα­τό­πι».)

Είναι κα­θα­ρό ότι ο Κ. Λα­πα­βί­τσας μιλά για ένα φι­λό­δο­ξο «σχέ­διο» εξό­δου του ελ­λη­νι­κού κα­πι­τα­λι­σμού από την κρίση, την κρίση που συ­γκλο­νί­ζει τον διε­θνή κα­πι­τα­λι­σμό από το 200708. Θα μπο­ρού­σα­με απέ­να­ντι σε αυτόν τον ισχυ­ρι­σμό να επι­κα­λε­στού­με όλη τη συ­ζή­τη­ση με­τα­ξύ των μαρ­ξι­στών διε­θνώς (συ­ζή­τη­ση που επι­μέ­νει στο συ­μπέ­ρα­σμα ότι δεν υπάρ­χει τέ­τοια ει­ρη­νι­κή ή «εύ­κο­λη» διέ­ξο­δος). Θα μπο­ρού­σα­με να επι­κα­λε­στού­με την εκτί­μη­ση μιας με­γά­λης πλειο­ψη­φί­ας οι­κο­νο­μο­λό­γων που προ­βλέ­πουν ότι αν οι εγκα­τε­στη­μέ­νες (κατά την πε­ρί­ο­δο του νε­ο­φι­λε­λευ­θε­ρι­σμού) σχέ­σεις δύ­να­μης με­τα­ξύ κε­φα­λαί­ου και ερ­γα­σί­ας δεν ανα­τρα­πούν από με­γά­λους κοι­νω­νι­κο­πο­λι­τι­κούς ξε­ση­κω­μούς, τότε η έξο­δος από την κρίση (όταν έρθει...) θα έχει πολύ πιο αι­μα­τη­ρά και πικρά για την τάξη μας χα­ρα­κτη­ρι­στι­κά. Δεν θέ­λου­με όμως να βυ­ζα­ντι­νο­λο­γή­σου­με. Η άποψη του Κ. Λα­πα­βί­τσα δη­μιουρ­γεί ένα απλό ερώ­τη­μα: αν υπάρ­χει μια τόσο εύ­κο­λη και γρή­γο­ρη διέ­ξο­δος από την κρίση, τότε γιατί δεν προ­σα­να­το­λί­ζε­ται προς αυτήν τη λύση ούτε ένα μειο­ψη­φι­κό τμήμα της κυ­ρί­αρ­χης τάξης; Οι κα­πι­τα­λι­στές –που κατά τεκ­μή­ριο γνω­ρί­ζουν τα συμ­φέ­ρο­ντά τους κα­λύ­τε­ρα από τον κα­θέ­να από εμάς– γιατί επι­μέ­νουν πλειο­ψη­φι­κά στη γραμ­μή «πάση θυσία στο ευρώ»;

Μια πρώτη απά­ντη­ση θα ήταν να μεί­νου­με στην εκτί­μη­ση ότι το κά­νουν γιατί είναι «που­λη­μέ­νοι», ανα­πα­ρά­γο­ντας με πρω­τό­γο­νο τρόπο τις θε­ω­ρί­ες της εξάρ­τη­σης. Μια δια­φο­ρε­τι­κή απά­ντη­ση είναι να θυ­μη­θού­με ότι οι κα­πι­τα­λι­στές γνω­ρί­ζουν ότι ο προ­στα­τευ­τι­σμός και η υπο­τί­μη­ση του νο­μί­σμα­τος ως όπλα στον αντα­γω­νι­σμό, είναι μεν μέ­θο­δοι, αλλά μέ­θο­δοι πε­ριο­ρι­σμέ­νης απο­τε­λε­σμα­τι­κό­τη­τας και διάρ­κειας. Γιατί γρή­γο­ρα ακο­λου­θού­νται και από (πολ­λές) άλλες «εθνι­κές οι­κο­νο­μί­ες», με απο­τέ­λε­σμα η κρίση να γί­νε­ται βα­θύ­τε­ρη και πιο επι­κίν­δυ­νη για το σύ­στη­μα συ­νο­λι­κά.

Ποια είναι τα μέσα;

Ο σκο­πός για τον οποίο πα­λεύ­ει κα­νείς φω­τί­ζε­ται σα­φέ­στε­ρα από τα μέσα στα οποία στη­ρί­ζε­ται για να τον επι­τύ­χει.

Ο Κ.Λ. υπο­γραμ­μί­ζει: «Ο ση­μα­ντι­κό­τε­ρος πα­ρά­γο­ντας για επι­τυ­χη­μέ­νη με­τά­βα­ση σε εθνι­κό νό­μι­σμα είναι η απο­φα­σι­στι­κό­τη­τα της κυ­βέρ­νη­σης, που θα αντλεί δύ­να­μη από τη λαϊκή στή­ρι­ξη και συμ­με­το­χή...». Βλέ­που­με εδώ να ανα­πα­ρά­γε­ται μια θε­με­λιώ­δης εκτί­μη­ση της ηγε­τι­κής ομά­δας... Τσί­πρα: η απο­φα­σι­στι­κό­τη­τα μιας κυ­βέρ­νη­σης (που μά­λι­στα δεν προσ­διο­ρί­ζε­ται ως κυ­βέρ­νη­ση της Αρι­στε­ράς, ή ως ερ­γα­τι­κή κυ­βέρ­νη­ση, ή κάπως...) ως ο κι­νη­τή­ρας μιας ιστο­ρι­κής ανα­τρο­πής.

Για να μην αδι­κή­σου­με όμως την άποψη, ας δούμε τα πε­ρι­θώ­ρια που δια­θέ­τει για να συν­δυά­ζει την «απο­φα­σι­στι­κό­τη­τα της κυ­βέρ­νη­σης» με την ανα­γκαία «λαϊκή στή­ρι­ξη και συμ­με­το­χή»:

Είναι γνω­στό ότι η ερ­γα­τι­κή τάξη και οι λαϊ­κές δυ­νά­μεις κι­νη­το­ποιού­νται ή κα­τα­νο­ούν τα διά­φο­ρα «σχέ­δια» στη­ρι­ζό­με­νες σε υλι­κούς όρους. Η δέ­σμευ­ση του ΣΥ­ΡΙ­ΖΑ για επα­να­φο­ρά του κα­τώ­τα­του μι­σθού στα 751 ευρώ σή­μαι­νε: α) τη δέ­σμευ­ση για σχε­τι­κά άμεση απο­κα­τά­στα­ση της βλά­βης που υπέ­στη­σαν οι ερ­γα­ζό­με­νοι κατά τη μνη­μο­νια­κή πε­ρί­ο­δο, και β) τον γε­νι­κό­τε­ρο τα­ξι­κό προ­σα­να­το­λι­σμό του προ­γράμ­μα­τος του ΣΥ­ΡΙ­ΖΑ. Γι’ αυτό, άλ­λω­στε, η εγκα­τά­λει­ψη αυτού του στό­χου ήταν η πιο φα­νε­ρή προει­δο­ποί­η­ση για την επερ­χό­με­νη «προ­δο­σία» της 13ης Ιου­λί­ου.

Στο «Σχέ­διο Με­τά­βα­σης στο Εθνι­κό Νό­μι­σμα» υπάρ­χει μια ανα­φο­ρά για μια κά­ποια «στα­δια­κή αύ­ξη­ση του κα­τώ­τα­του μι­σθού», με απροσ­διό­ρι­στο το ρυθμό και τα κρι­τή­ρια της στα­δια­κό­τη­τας. Η συ­μπλή­ρω­ση, μά­λι­στα, ότι «είναι ση­μα­ντι­κό να αυ­ξη­θούν οι κα­τώ­τα­τοι μι­σθοί, αλλά πρέ­πει επί­σης το ορ­γα­νω­μέ­νο ερ­γα­τι­κό κί­νη­μα να στη­ρί­ξει την προ­σπά­θεια με­τά­βα­σης της χώρας σε υγιέ­στε­ρη βάση» δη­μιουρ­γεί τη βά­σι­μη υπό­νοια ότι οι ανά­γκες των ερ­γα­ζο­μέ­νων θε­ω­ρού­νται υπο­δε­έ­στε­ρες των προ­τε­ραιο­τή­των εξυ­γί­αν­σης της εθνι­κής οι­κο­νο­μί­ας.

Οι εμπει­ρο­γνώ­μο­νες των συν­δι­κά­των (και πρό­σφα­τα με με­γά­λη σα­φή­νεια ο Ηλίας Ιω­α­κεί­μο­γλου) έχουν απο­δεί­ξει ότι η ου­σια­στι­κή αύ­ξη­ση των μι­σθών είναι ανα­ντι­κα­τά­στα­τη προ­ϋ­πό­θε­ση για την ου­σια­στι­κή μεί­ω­ση της ανερ­γί­ας, σε αντί­θε­ση με όσους ενα­πο­θέ­τουν τη λύση του προ­βλή­μα­τος των ανέρ­γων στους αυ­το­μα­τι­σμούς της ανά­πτυ­ξης.

Δεν γνω­ρί­ζω από πού προ­κύ­πτει η βε­βαιό­τη­τα του Κ.Λ. στην εκτί­μη­ση ότι η υπο­τί­μη­ση του νέου νο­μί­σμα­τος θα πε­ριο­ρι­στεί στο 10%. Όμως, όποιος κάνει τέ­τοιες προ­τά­σεις οφεί­λει να προ­τεί­νει πα­ράλ­λη­λα και ταυ­τό­χρο­να, του­λά­χι­στον, ισό­πο­ση αύ­ξη­ση των μι­σθών (κάτι που σε πε­ρί­ο­δο γρή­γο­ρου πλη­θω­ρι­σμού είναι αμ­φί­βο­λο αν επι­τυγ­χά­νε­ται ακόμα και με ανα­βί­ω­ση της Αυ­τό­μα­της Τι­μα­ριθ­μι­κής Ανα­προ­σαρ­μο­γής, της αξέ­χα­στης ΑΤΑ). Αλ­λιώς, προ­τεί­νει με­τα­φο­ρά πόρων από το ερ­γα­τι­κό ει­σό­δη­μα στη χρη­μα­το­δό­τη­ση της... «εθνι­κής οι­κο­νο­μί­ας».

Αυτό το «Σχέ­διο», προ­βλέ­πο­ντας απο­γεί­ω­ση του του­ρι­σμού, των εξα­γω­γών κ.ο.κ., στη­ρί­ζε­ται στην αυ­τα­πά­τη μιας «συ­μπε­φω­νη­μέ­νης» με τις ντό­πιες ελίτ εξό­δου από το ευρώ. Προ­βλέ­πο­ντας ότι υπάρ­χει «δυ­να­τό­τη­τα πα­ρα­μο­νής στην ΕΕ... Η Ελ­λά­δα δεν θα απο­μο­νω­θεί, αλλά θα ακο­λου­θή­σει μια δια­φο­ρε­τι­κή προ­σέγ­γι­ση από τις χώρες του πυ­ρή­να της ΕΕ», στη­ρί­ζε­ται στην αυ­τα­πά­τη μιας «συ­μπε­φω­νη­μέ­νης» με τις ευ­ρω­η­γε­σί­ες εξό­δου από το ευρώ.

Πρό­σφα­τα, ο σύ­ντρο­φος Δ. Μπε­λα­ντής ανέ­πτυ­ξε κρι­τι­κή στο Κόκ­κι­νο Δί­κτυο σχε­τι­κά με μια κά­ποια δήθεν υπο­τί­μη­ση της ανα­γκαί­ας σύ­γκρου­σης με τον ιμπε­ρια­λι­σμό. Η «συ­μπε­φω­νη­μέ­νη» έξο­δος δεν απο­τε­λεί, νο­μί­ζου­με, καμιά σύ­γκρου­ση. Αντί­θε­τα απο­τε­λεί μια πα­ράλ­λη­λη αυ­τα­πά­τη, δια­φο­ρε­τι­κή αλλά ανά­λο­γη με εκεί­νη που ανέ­πτυ­ξε το επι­τε­λείο Τσί­πρα, όταν ήλ­πι­ζε σε «έντι­μο συμ­βι­βα­σμό» με τις ευ­ρω­η­γε­σί­ες.

Η αξία των ερ­γα­σιών του Κ. Λα­πα­βί­τσα βρί­σκε­ται στην από­δει­ξη της ανα­γκαιό­τη­τας της δια­γρα­φής του χρέ­ους, στην από­δει­ξη της ανα­γκαιό­τη­τας εθνι­κο­ποί­η­σης των τρα­πε­ζών, στην ανά­δει­ξη της από­λυ­της προ­τε­ραιό­τη­τας του ζη­τή­μα­τος της ανερ­γί­ας, στην ίδια την προ­σπά­θεια όλα αυτά να συ­νται­ρια­στούν σε ένα συ­νε­κτι­κό κοι­νω­νι­κο­πο­λι­τι­κό σχέ­διο. Αυτά τα πο­λύ­τι­μα στοι­χεία της προ­σφο­ράς του πρέ­πει να εντα­χθούν σε ένα σαφές με­τα­βα­τι­κό πρό­γραμ­μα: με αρχή τη σύ­γκρου­ση με τα μνη­μό­νια και τη λι­τό­τη­τα, αλλά και προ­ο­πτι­κή τη γε­νι­κό­τε­ρη σο­σια­λι­στι­κή απε­λευ­θέ­ρω­ση της κοι­νω­νί­ας.

Μέσα σε ένα τέ­τοιο πρό­γραμ­μα, που μόνο μια μα­ζι­κή δύ­να­μη της ρι­ζο­σπα­στι­κής Αρι­στε­ράς μπο­ρεί να ανα­λά­βει, η έξο­δος από το ευρώ πα­ρα­μέ­νει ανα­γκαία συν­θή­κη. Αλλά όχι ικανή. Γιατί αν ο στό­χος αυτός απο­σπα­στεί από το πλαί­σιό του, αφή­νει πε­ρι­θώ­ρια επι­κίν­δυ­νων αυ­τα­πα­τών για έναν κά­ποιο απε­λευ­θε­ρω­τι­κό ρόλο του νο­μί­σμα­τος.

Υ.Γ.: Δυ­στυ­χώς, μέσα στη σύγ­χυ­ση της Αρι­στε­ράς στην Ευ­ρώ­πη, ένα τμήμα της «αντιΕυ­ρώ» δια­νό­η­σης έχει στρα­φεί ανοι­χτά (πχ στη Γαλ­λία) στον προ­στα­τευ­τι­σμό και στον οι­κο­νο­μι­κό εθνι­κι­σμό. Με απο­τέ­λε­σμα στο πο­λι­τι­κό πεδίο κά­ποιοι να νο­σταλ­γούν μιαν ισχυ­ρή «γαλ­λι­κή κυ­βέρ­νη­ση» τύπου Ντε Γκολ και να κά­νουν λόγο ακόμα και για συμ­μα­χί­ες με το κόμμα της Λεπέν σε «αντιΕΕ» βάση. Ασφα­λώς αυτό το «μι­κρό­βιο» δεν έχει φτά­σει στην Αρι­στε­ρά στην Ελ­λά­δα, όμως η κα­τρα­κύ­λα των προ­τε­ξιο­νι­στών πρέ­πει να ηχεί ως προει­δο­ποί­η­ση...