Οι “ρεαλιστικές” προτάσεις του ΜέΡΑ25 vs νεοφιλελεύθερη κυβερνητικότητα

Οι “ρεαλιστικές” προτάσεις  του ΜεΡΑ25 μπορούν να ενσωματωθούν στη νεοφιλελεύθερη κυβερνητικότητα;

Θα ξεκινήσω με έναν σχηματικό αφορισμό - χωρίς να τον αναλύσω εδώ θεωρητικά - για την νεοφιλελεύθερη κυβερνητικότητα:

•  Μπορεί να λειτουργεί σαν μια “μαύρη τρύπα”, που απορροφά και ενσωματώνει το διαφορετικό στις δικές της στοχεύσεις. Αυτή η δυνατότητα της ενσωμάτωσης του διαφορετικού υπάρχει και κάθε λογής εξουσία, όμως ο νεοφιλελευθερισμός την έχει αναδείξει σε μια μορφή καθολικής ορθολογικότητας που συγκροτεί τις τεχνικές της διακυβέρνησης.

Θα χρησιμοποιήσω ένα παράδειγμα ως υπόδειγμα για να αναδείξω μερικές πλευρές αυτού το ζητήματος. Σε συζήτηση που είχα με έναν νεοφιλελέ τεχνοκράτη, με κορόιδευε για το ΔΗΜΗΤΡΑ, υπενθυμίζοντάς μου το γνωστό ρατσιστικό ανέκδοτο για το γιατί αυτοκτόνησε η τελευταία Πόντια πουτάνα, προσθέτοντας ότι αν κυβερνάς μπορείς ενσωματώνεις στην δική σου πολιτική τις ιδέες των αντιπάλων σου, αρκεί να κάνεις σωστή ανάλυση στην “αγορά” για το πως θα τις “πουλήσεις” ως δικό σου προϊόν. Πρόσθεσε ειρωνικά:

- Στις βουλευτικές εκλογές εσείς δηλώνατε ότι θέλετε να “ανασυγκροτήσετε” την Αριστερά, και εμείς – χωρίς να το δηλώνουμε αλλά να το κάνουμε - “ανασυγκροτούσαμε” τις πολιτικές προτάσεις των αντιπάλων μας, όπως το δικό σας, το ΔΗΜΗΤΡΑ, για να συνεχίζουμε να κυβερνάμε.

Αυτό που κατάλαβα στην συνέχεια της συζήτησης, έχει ενδιαφέρον για το πως λειτουργεί στον χώρο της πολιτικής αυτή η μορφή της πολιτικής “επιχειρηματικότητας”, την οποία επικαλέστηκε ο συνομιλητής μου.

Ένας νεοφιλελεύθερος ανταγωνιστής μας θα σκεφτόταν να αναλύσει σε ποιές ανάγκες της κοινωνίας/αγοράς απευθύνεται η πρόταση ΔΗΜΗΤΡΑ. Αυτές δεν ταυτίζονται αναγκαστικά με εκείνες τις οποίες προβάλει η “διαφημιστική εκστρατεία” του “κατασκευαστή” της. Εξάλλου η διαφήμιση δεν είναι μια ουδέτερη τεχνική, συμβάλει και αυτή με τον δικό της τρόπο στην διαμόρφωση των αναγκών. Ο στόχος του είναι προφανής: Να προσπαθήσει να κατασκευάσει κάποιο άλλο ανταγωνιστικό προϊόν και έτσι να διευρύνει την δική του “πελατεία”.

Το αν και πόσο ως πρόταση/προϊόν το ΔΗΜΗΤΡΑ είναι αντικαπιταλιστικό ή ρεφορμιστικό, δεν τον απασχόλησε καθόλου στην ανάλυσή του. Αυτή η αξιολόγηση αφορά μόνον σε ένα πολύ μικρό κοινό μερικών Αριστερών, εκείνων που έχουν την “ανάγκη” για το πως θα διαφυλάξουν την αριστεροσύνη (με όρους αγοράς: την “περιουσία”) τους. Άλλα είναι τα κριτήριά του...

Η ανάλυση της “αγοράς” του ΔΗΜΗΤΡΑ, αυτό που καταδεικνύει ως βασική κοινωνική ανάγκη - προσδιορισμένη με τη δική του ορθολογικότητα - είναι μία:

•  Στις καθημερινές συναλλαγές η μεταφορά μικρών χρηματικών ποσών να γίνεται με ένα απλό και άμεσο τρόπο χωρίς τραπεζική προμήθεια. Δηλαδή, ένα «Δωρεάν Σύστημα Συναλλαγών».

Αν οι κατασκευαστές του ΔΗΜΗΤΡΑ, προσθέτουν και άλλα χαρακτηριστικά στο προϊόν τους και τα επενδύουν και με ένα ιδεολογικό χαρακτήρα, που αντιστοιχεί στην δική τους διακριτή “πελατεία”, όπως τον δημόσιο χαρακτήρα του συστήματος, την ανεξαρτησία από το τραπεζικό σύστημα κλπ, κλπ, αυτά μάλλον συσκοτίζουν τους πιθανούς πελάτες (και ιδιαίτερα τους δικούς του). Γιαυτό δηλώνει:

- Αυτό που κάνατε εσείς, είναι σαν κάποιον που έχει κατασκευάσει ένα αυτοκίνητο και θέλει να το πουλήσει σε μια περίοδο οικονομικής κρίσης στα λαϊκά στρώματα, το οποίο έχει ένα συγκριτικό πλεονέκτημα, το χαμηλότερο λειτουργικό κόστος (κατανάλωση – συντήρηση), όμως επικεντρώνει την διαφημιστική του εκστρατεία σε άλλα χαρακτηριστικά, όπως στις ανέσεις που προσφέρει, αν φορτίζει το κινητό σου ανέπαφα, και άλλα ωραία (αστικά ή σοσιαλιστικά δεν έχει σημασία) παρόμοια...

Προσθέτει και κάτι άλλο ενδιαφέρον:

- Πράγματι, στην ελεύθερη αγορά ορισμένοι πελάτες μπορούν να εκτιμήσουν και αυτές τις πλευρές και να αγοράσουν κάποιοι το προϊόν σου. Στον χώρο της πολιτικής όμως αυτά μετράνε διαφορετικά, γιατί η αγορά είναι μονοπώλιο: Το προϊόν μπορεί να το πουλήσει αυτός που κυβερνά και όχι αυτός που αντιπολιτεύεται. Αυτός που δεν κυβερνά, πουλάει σχέδια στο χαρτί και ιδέες… Ποίος θα αγόραζε αυτοκίνητο μόνον από τα “σχέδιά” του, για να κάνει σήμερα και όχι κάποτε, την δουλειά του; Κανένας…

Ας δούμε τι έκανε η ΝΔ

Πήρε το IRIS που προϋπήρχε ως προϊόν, το προσάρμοσε σε αυτή την “βασική κοινωνική ανάγκη” όπως την προσδιόρισε, και τώρα πανηγυρίζει για την επιτυχία της.

Δεν πρόκειται για καμία πολιτική απάτη. Δεν κορόιδεψε κανέναν, πρόκειται για μια διαχείριση των κοινωνικών αναγκών σε μια κοινωνία μειωμένων απαιτήσεων: Αυτό είναι το «Δωρεάν Σύστημα Συναλλαγών» της ΝΔ, δηλαδή IRIS.

Για τον κόσμο που και το ένα ευρώ έχει αξία στο πορτοφόλι του, αυτό το “προϊόν” είναι χρήσιμο στην καθημερινότητά του: Δεν είναι τυχαίο που το 70% των νέων χρηστών που επιλέγουν το ΙRIS για συναλλαγές έως 500 ευρώ χωρίς χρεώσεις, ανήκουν στην ηλικιακή ομάδα 18-34 ετών.


(πηγή: https://www.ot.gr/2024/01/24/oikonomia/iris-pano-apo-100-000-ekanan-eggrafi-ton-dekemvrio/ )

Το ΜέΡΑ25 τουλάχιστον έδωσε τη μάχη για αυτό ζήτημα. Το γεγονός μάλιστα ότι η δημόσια συζήτηση για το ΔΗΜΗΤΡΑ ανέδειξε και αυτή την πλευρά, την τραπεζική προμήθεια στις συναλλαγές, συνέβαλε τελικά στην διάδοση του IRIS. Αν δεν είχε γίνει αυτός ο ντόρος με το ΔΗΜΗΤΡΑ, σήμερα το ΙRIS θα ήταν λιγότερο γνωστό και θα είχε σαφώς λιγότερους χρήστες...

- Όμως, ποιόν ενδιαφέρει σήμερα η απάντηση του ΜέΡΑ25 που επισημαίνει ότι: «το IRIS ελέγχεται από τους τραπεζίτες και να πολεμάει λυσσαλέα το Δημόσιο Δωρεάν Σύστημα Συναλλαγών»;

Πολύ λιγότερους απ’ όσους το χρησιμοποιούν...

Το ΚΚΕ, η εξωκοινοβουλευτική αριστερά τι σκέφτηκαν; «όποιος ανακατεύεται με τα πίτουρα, τον τρώνε οι κότες». Γιαυτό δεν είπαν, αλλά και δεν έκαναν ΤΙΠΟΤΑ. Έθεσαν τον εαυτό τους εκτός της ταξικής πάλης. Για σκεφτείτε το: Μήπως αυτή η στάση - σε τελική ανάλυση - ενέχει μια μορφή ενσωμάτωσης του “διαφορετικού” στο “κυρίαρχο”, πολύ πιο αποτελεσματική από μια μορφή ενσωμάτωσης μιας “ρεαλιστικής” πολιτικής πρότασης, όπως αυτή του ΜέΡΑ25, την οποία περιέγραψα παραπάνω;

- Όλες οι “ρεαλιστικές προτάσεις” του ΜεΡΑ25, είχαν την ίδια τύχη;

ΟΧΙ. Οι 7+1 Τομές του ΜέΡΑ25 δεν μπορούν σήμερα να ενσωματωθούν σε μια νεοφιλελεύθερη διαχείριση.

•  Αυτό δεν επιβεβαιώνεται εκ των προτέρων, ούτε επειδή τις τσέκαραν στις εκλογές και οι ντούροι αριστεροί σύμμαχοί μας με το δικό τους “αριστερόμετρο”, και αφού διαπίστωσαν πως ότι όλα είναι ΟΚ, δήλωσαν ότι προχωράμε μαζί για την επίτευξή τους. Οφείλεται στο ότι δεν υπάρχει εκείνος ο κοινωνικός συσχετισμός που μπορεί να επιβάλει μετατοπίσεις στις κυβερνητικές επιλογές σε αυτά τα ζητήματα. 

Ας πάρουμε ως παράδειγμα την 1η τομή:

• ΗΛΕΚΤΡΙΚΟ ΡΕΥΜΑ: Άμεση Κατάργηση Χρηματιστήριου Ενέργειας με άμεση εισαγωγή διαφορετικών πλαφόν χονδρικής ανάλογα με το μέσο κόστος παραγωγής της κάθε μονάδας παραγωγής. Μεσοπρόθεσμα: Κοινωνικοποίηση ΔΕΔΔΗΕ, ΔΕΗ, ΑΔΜΗΕ και επανασύσταση Ενιαίας ΔΕΗ ως παραγωγό, μεταφορέα και πάροχο ηλεκτρικού ρεύματος υπό το έλεγχο Διαβουλευτικών Συμβουλίων.

Ποιά είναι η κοινωνική ανάγκη; Να το πω σχηματικά: η “λαϊκή απαίτηση” είναι φτηνό ρεύμα για όλους. Τον κόσμο αυτό τον ενδιαφέρει. Δεν ενδιαφέρεται όμως εξίσου για το ποιός θα είναι ο συγκεκριμένος ο τρόπος με τον οποίο θα ικανοποιηθεί αυτή η απαίτηση.

• Αλλού είναι το κρίσιμο σημείο: Αν ως διεκδίκηση αυτή η απαίτηση λάβει διαστάσεις που κάνουν ορατό ένα ρήγμα στην συναίνεση/αποδοχή των κυβερνητικών πολιτικών, τότε θα κουνηθεί και η κυβέρνηση για να «διαπραγματευτεί». Όμως έχει πολλούς τρόπους να το κάνει. Δεν είναι μονόδρομος η κατάργηση του χρηματιστηρίου ενέργειας, η επανασύσταση της Ενιαίας ΔΕΗ και άλλες παρόμοιες προτάσεις. Μην ξεχνάμε εξάλλου, πως και η ΔΕΗ ήταν κάποτε ενιαία και υπό κρατικό έλεγχο...

Όλα αυτά τα λέω γιατί πιστεύω ότι η λογική των “ρεαλιστικών” προτάσεων, έχει ένα όριο το οποίο δεν μπορούμε να το υπερβούμε: Καταδεικνύει πράγματι ότι εντός του καπιταλιστικού συστήματος μπορούν να εξελιχθούν και διαφορετικά τα πράγματα, αν υπάρχει μια διαφορετικού τύπου διαχείριση. Αυτή ακριβώς είναι η βάση της αστικής αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας. Γιαυτό υπάρχει ο κομματικός πλουραλισμός. Μην παραβλέπουμε όμως ότι λογική των “ρεαλιστικών” προτάσεων ως πρακτική αποτυπώνει το κυρίαρχο ιδεολογικό πλαίσιο της αστικής πολιτικής, την λογική της “ανάθεσης”: Ψηφίστε μας να σας κυβερνήσουμε, γιατί εμείς έχουμε το καλύτερο κυβερνητικό πρόγραμμα. Αυτή η λογική κυριάρχησε και στο κόμμα μας όταν ήταν στην βουλή, γιαυτό και εκείνη την περίοδο λειτούργησε στην πραγματικότητα μόνον ως υποστηρικτικός μηχανισμός της κοινοβουλευτικής ομάδας.

Δεν θα επεκταθώ σε κριτική θεώρηση της αστικής αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας και στα νέα όρια που θέτει σε αυτή η νεοφιλελεύθερη ορθολογικότητα. Απλά αυτό που θέλω να επισημάνω ότι το κόμμα μας ενώ στις διακηρύξεις του προβάλει ορισμένες οριοθετήσεις προς αυτή την κατεύθυνση, στην πολιτική πρακτική του, αυτές οι οριοθετήσεις δεν υπάρχουν. Για να καλυφθεί αυτό το χάσμα, επιδίδεται συνήθως σε διάφορες μορφές ενός άγονου κινηματισμού, αντίστοιχο με αυτόν της εξωκοινοβουλευτικής αριστεράς, ο οποίος έχει δείξει τα όριά του, πριν καν την εμπέδωση του νεοφιλελευθερισμού στη χώρα μας.

Ας συνεχίσουμε με το ίδιο παράδειγμα (την 1η τόμη) και να διερευνήσουμε από αυτή την οπτική, αν μπορούμε να διαμορφώσουμε μια πρόσθετη/συμπληρωματική στοχοθεσία που αφορά δράσεις οι οποίες ξεπερνάνε αυτή την λογική της ανάθεσης που περιέγραψα προηγουμένως.

Το μόνο που αναφέρεται στο κείμενο - που περιγράφει την πολιτική στοχοθεσία της 1ης τομής - για την συμμετοχή του λαϊκού παράγοντα, είναι η τελευταία φράση: « ...υπό το έλεγχο Διαβουλευτικών Συμβουλίων».

Όπως θα έλεγε και ο παππούς μου: «Ζήσε Μάη μου να φας τριφύλλι !». Αυτός ο έλεγχος των Διαβουλευτικών Συμβουλίων, όπως και όλα τα άλλα για να γίνουν πράξη, επαφίενται πραγματικά στο αν και όταν το κόμμα μας συμμετέχει στην κυβέρνηση και επιβάλει την πολιτική του. Πόσο λοιπόν διαφέρουμε από τη λογική του ΚΚΕ, την οποία κατηγορούμε γιατί όλα αυτά παραπέμπονται στο απώτερο μέλλον, όταν λαός με τη φωτεινή καθοδήγηση του κόμματος της εργατικής τάξης, που δεν θα είναι άλλο από το ΚΚΕ, καταλάβει την πολιτική εξουσία;

- Εδώ και τώρα, έχουμε να προτείνουμε κάτι συγκεκριμένο για το τι κάνουμε, εκτός από το προτρέπουμε τον κόσμο να μας ψηφίσει;

Ας δούμε μήπως σε άλλες δράσεις που πραγματοποιήσαμε με αναφορικό την 1η τομή που θέτει το πρόγραμμά μας, υπάρχει κάτι. Ας δούμε αυτή την πρωτοβουλία: Συλλογή υπογραφών για κατάργηση του Χρηματιστηρίου Ενέργειας, η οποία μέχρι σήμερα έχει μαζέψει μόνον 6.593 υπογραφές.

Όμως και αυτή η πρωτοβουλία ενέχει τη λογική της ανάθεσης. Σε όλες τις εγκλήσεις, υπάρχουν δυο διακριτές θέσεις: Το ποιός εγκαλεί, και το ποιόν εγκαλεί: Πρόκειται για μια κομματική πρωτοβουλία (οργανώνεται από το κόμμα μας) για ένα παλλαϊκό ζήτημα, όπου εγκαλούμε γενικά τους πολίτες να υπογράψουν ένα κομματικό κείμενο. Κάποιος κακόπιστος θα μπορούσε να εκλάβει αυτή την πρωτοβουλία απλά και μόνον ως μια δημοσκοπική έρευνα. Αν το ίδιο πράγμα είχε κάνει και το ΚΚΕ, τι θα λέγαμε; Γιατί το κάνει μόνο του; Γιατί δεν αναζητά ένα ευρύτερο πλαίσιο δυνάμεων, πολιτικών, συνδικαλιστικών, κινηματικών κλπ, για να συνδιαμορφώσει αυτό το κάλεσμα;

Ας προχωρήσουμε τις αναζητήσεις μας.

- Θα μπορούσαμε να κάνουμε κάτι άλλο, πέρα από από τα συνήθη, (δηλαδή το να καλέσουμε τον κόσμο σε μια διαδήλωση ή μια δημόσια συζήτηση), το οποίο να έχει συνέχεια αλλά και να μην μένει μόνον στο επίπεδο μιας διεκδίκησης απέναντι στην κυβέρνηση;

Αυτές οι αναζητήσεις στην πραγματικότητα προσδιορίζουν μια άλλη διακριτή διάσταση στην πολιτική μας η οποία κατά την γνώμη μου είναι υποτιμημένη, αν κρίνω από το πως πολιτεύεται το κόμμα μας.

•  Αυτή η διάσταση δεν προσδιορίζει την πολιτική στοχοθεσία μονοσήμαντα από τις από τις εκάστοτε κυβερνητικές επιλογές στις εγκαλούμαστε να απαντήσουμε ως “εναλλακτική κυβέρνηση”, αλλά προσανατολίζεται στην οργάνωση της λαϊκής πρωτοβουλίας. 

Από αυτή την προσέγγιση, ως πρακτική, δεν μπορεί παρά να έχει τον χαρακτήρα κάποιων μορφών λαϊκής αυτοοργάνωσης και αυτοδιαχείρισης. Στην αναζήτηση λοιπόν μιας τέτοιας πολιτικής ως προς την 1η τομή του προγράμματός μας, θα μπορούσαμε να προβάλαμε για παράδειγμα ως εναλλακτικές ή παράλληλες δράσεις, την δημιουργία αυτόνομων ενεργειακών μονάδες που αυτοδιαχειρίζονται από τις τοπικές κοινωνίες, όπως ένα μικρό υδροηλεκτρικό εργοστάσιο, μονάδες βιοαέριου από αστικά ή κτηνοτροφικά απόβλητα και άλλα πολλά παρόμοια, δηλαδή δράσεις που είναι έξω από λογικές κεντρικής κρατικής διαχείρισης και στηρίζονται στην λαϊκή αυτενέργεια. Το κυριότερο, μπορούν να πραγματοποιηθούν “εδώ και τώρα”, χωρίς να απαιτείται ως αναγκαία συνθήκη το αν θα γίνει κυβέρνηση το κόμμα μας...

Αυτή η διάσταση πιστεύω ότι θα πρέπει να αποτυπώνεται καθαρά και στην ταυτότητα μας, ώστε να την κάνει διακριτή από τις κυρίαρχες πολιτικές πρακτικές του χώρου της παραδοσιακής Αριστεράς, οι οποίες επικεντρώνονται πρώτιστα στο ζήτημα της κατάληψης της εξουσίας. Μην παραβλέπουμε πως οι διαφορές στον πυρήνα αυτής της λογικής, ανάμεσα στην πρώτη φορά Αριστερά στην κυβέρνηση και στο “αντισυστημικό” ΚΚΕ είναι μικρή, ούτε ένα τσιγάρο δρόμος...


Γιώργος Καλαντζόπουλος
Γενάρης 2024

πηγή: https://forum.mera25.gr/uploads/short-url/oJyBDpD7gCpZ4U3toY1BbZkZV7b.pdf