Σημειώσεις για την χειραφετητική πολιτική

Απόσπασμα από το κείμενο του του Άκη Γαβριηλίδη: Η επιστημονική μυθολογία της «ταξικής ψήφου»

...Ωστόσο, κάθε άξια του ονόματός της χειραφετητική πολιτική οφείλει να είναι πολιτική όχι της αντιστοίχισης, αλλά του μετασχηματισμού· όχι της πιστής και ευθείας έκφρασης μιας προϋπάρχουσας ταυτότητας, αλλά της διάρρηξης και της «αναταραχής ταυτοτήτων».

Το στοιχείο αυτό είναι πολύ επίμονα ορατό στο λόγο τού Ποδέμος. Το άρθρο που αναφέρθηκε επιμένει απερίφραστα στο γεγονός ότι το Ποδέμος εμφανίστηκε όχι για να εκφράσει και να αναπαραστήσει πιστά μία αλήθεια και μία ταυτότητα που προϋπήρχαν, αλλά για να αναδείξει μια αναντιστοιχία, να ανοίξει ένα κενό, ένα ρήγμα στο χώρο της αναπαράστασης. Να το ανοίξει καταλαμβάνοντάς το, ή να το καταλάβει ανοίγοντάς το –και αφήνοντας άλλες ροές να περάσουν από μέσα του.

Τα ίδια ακριβώς στοιχεία –για να περιοριστούμε σε υλικό που είναι διαθέσιμο στα ελληνικά- απαντούν και σε συνέντευξη του Χόρχε Μορούνο, που δημοσιεύθηκε στα Ενθέματα της Αυγής με τίτλο Podemos: να αλλάξουμε τον τρόπο της πολιτικής. Στους λόγους αυτούς όχι μόνο δεν υπάρχει η αναφορά στην εργατική –ή οποιαδήποτε άλλη- τάξη ως έσχατο κριτήριο αλήθειας και ορθότητας της δράσης της αριστεράς, αλλά σχεδόν δεν υπάρχει ούτε καν η αριστερά ως υπόσχεση προς τον ψηφοφόρο και ως εγγύηση συνέπειας. Όποιος λέει «ψηφίστε με επειδή είμαι συνεπής αριστερός», κερδίζει μόνο την επιδοκιμασία όσων είναι ήδη πεισμένοι ότι είναι καλό πράγμα να είσαι αριστερός –αλλά «πολώνει» και αποθαρρύνει όσους για τον Α ή τον Β λόγο είναι επιφυλακτικοί ή αδιάφοροι απέναντι σε αυτή την ταυτότητα, οδηγώντας τους να περιχαρακώνονται και να υψώνουν τείχη. Αντίθετα, όποιος λέει «ψηφίστε με για να ματαιώσουμε τις εξώσεις ενοικιαστών από τα σπίτια τους», πετυχαίνει μία συνεννόηση στην οποία δεν θέτει ως προαπαιτούμενο τη συμφωνία σε μια συνολική θεωρία ή ένα πρόταγμα, και είναι κάλλιστα δυνατό να πετυχαίνει εξίσου ή και ακόμη περισσότερο σημαντικά αποτελέσματα μετασχηματισμού των κοινωνικών σχέσεων με το αν την έθετε.

Νομίζω ότι αυτό μας δείχνει η πείρα όχι μόνο του Ποδέμος, αλλά όλων των σημαντικών κοινωνικών και πολιτικών κινημάτων που αναπτύχθηκαν οπουδήποτε στον κόσμο τις τελευταίες δεκαετίες. Κανένα από αυτά δεν βασίστηκε στην «αστυνομική» –με την έννοια του Ρανσιέρ- λειτουργία της πιστής έκφρασης ενός μέρους από μια δεδομένη κατανομή. Όλα αναφέρονταν στο μέρος «εκείνων που δεν έχουν μέρος», και έτσι συνίσταντο στη διακοπή των ήδη εδραιωμένων ταυτοτήτων, στο άνοιγμα γραμμών εξόδου, στην κατάληψη και τη μεταστροφή της χρήσης χώρων που πριν προορίζονταν για την «ομαλή κυκλοφορία» και επικοινωνία των ατόμων και των εμπορευμάτων. Με τη μεταφορική αλλά συχνά και με την κυριολεκτική, χωρική έννοια. Οι πρακτικές αυτές δεν εξέφραζαν γραμμικά ένα ή περισσότερα «κουτάκια» από την τακτοποιημένη εικόνα των «στρωμάτων» και των «πληθυσμιακών ομάδων»· ήταν γόνιμες στο βαθμό που κόμιζαν την αταξία και όχι την τάξη.

Όπως κάθε άλλη δραστηριότητα, έτσι και η ψήφος στις εκλογές μπορεί να βιωθεί ως μια σημαντική και ενδιαφέρουσα πολιτική πράξη στο βαθμό που εκφεύγει, που εκπλήσσει, που προδίδει, και όχι στο βαθμό που επιστρέφει εκεί που (θα έπρεπε να) ανήκει. Αν το ζητούμενο ήταν μια πρακτική η οποία να αποτυπώνει τέλεια την κατανομή του πληθυσμού σε «στρώματα» και «κατηγορίες», αυτή υπάρχει ήδη: είναι η απογραφή. Αυτή εξάλλου είναι και πιο αξιόπιστη εφόσον κανονικά έχει μικρότερη αποχή. Δεν προσθέτει τίποτε να γίνουν και εκλογές οι οποίες θα επαναλαμβάνουν τα δεδομένα της απογραφής, αναπαράγοντας το υπάρχον.

Μια ριζοσπαστική πολιτική λοιπόν δεν έχει ενδιαφέρον όταν απομακρύνει τα παράσιτα, αλλά αντίθετα όταν λειτουργεί η ίδια ως παράσιτο -όταν δεν αφήνει την κυκλοφορία και την επικοινωνία να κλείσεi.