Κυβέρνηση της αριστεράς ή μόνο κυβέρνηση;

 Αναδημοσίευση από την "εποχή"

των Βάσω Λέβα, Δέσποινας Σπανούδη, Δημήτρη Γκιβίση, Νίκου Αρβανίτη

Καθώς πλησιάζουν οι αυτοδιοικητικές εκλογές, ο ΣΥΡΙΖΑ μοιάζει να απομακρύνεται από όσα επί χρόνια αποτελούσαν κοινό τόπο για το μεγαλύτερο μέρος του, και να προσεγγίζει τη γνωστή και δοκιμασμένη συνταγή των κομμάτων εξουσίας να μετατρέπουν τις αυτοδιοικητικές εκλογές σε δημοσκόπηση της εκλογικής τους επιρροής. Ενδεικτικό είναι το κεντρικό σύνθημα: «Τρεις κάλπες, μια επιλογή: να νικήσουμε!»

Είναι λοιπόν πολιτικές οι αυτοδιοικητικές εκλογές;

Η «επίσημη γραμμή» εξηγεί ότι τόσο μέσα από τις αυτοδιοικητικές κάλπες  -όσο και από τις ευρωκάλπες, θα εξαχθούν «πολιτικά συμπεράσματα» που ενδεχομένως θα κρίνουν την επιβίωση της κυβέρνησης. Όμως η μονομερής αυτή οπτική παράγει προβληματικά αποτελέσματα. Η επίκληση της κρίσιμης συγκυρίας και η ανάγκη για «διεύρυνση» και «συμμαχίες», χρησιμοποιούνται ως άλλοθι για την αναπαραγωγή μιας παθολογίας που αποτελεί βασικό παράγοντα ενσωμάτωσης στο «σύστημα». Πρόκειται για τη μετατόπιση του κέντρου βάρους από την κοινωνική παρέμβαση, στην κατάκτηση της εξουσίας. Το κόμμα υποκαθιστά την κοινωνία και ο μηχανισμός φαντάζει ως ο καταλύτης των εξελίξεων. Στον αντίποδα αυτής της λογικής, η αυτοδιοίκηση είναι το πεδίο όπου οι πολίτες έχουν τη δυνατότητα να κάνουν πολιτική οι ίδιοι. Και τα ερωτήματα που θα έπρεπε να μας απασχολούν, ειδικά σήμερα που για πολλούς η πολιτική ακούγεται σαν κακόφημη έννοια, είναι το πώς μπορούν να εμπνευστούν οι «από κάτω»;
Πώς μπορούν να ξεφύγουν από τη λογική της ανάθεσης; Πώς γίνεται να ενισχυθεί η αυτοοοργάνωση, η χειραφέτηση και η αξιοπρέπειά τους; Πώς η πολιτική θα πάψει να είναι υπόθεση των πάσης φύσεως ειδικών; Οι αυτοδιοικητικές εκλογές θεωρούμε ότι είναι πολιτικές γιατί μπορούν να οδηγήσουν σε κοινωνικό άνοιγμα, να σπάσουν τις γραφειοκρατίες, να ραγίσουν τις εξουσιαστικές δομές, να εμπλουτίσουν το συλλογικό «εμείς», που ανοίγει δρόμους. Και, κυρίως, να δώσουν άμεσα παραδείγματα μιας άλλης κοινωνίας, του άλλου κόσμου του εφικτού που οραματιζόμαστε.

Από την πολιτική των δρόμων στην απολιτική των διαδρόμων

Ανεδαφικές φαντασιώσεις; Και όμως. Μόλις πριν από λίγους μήνες, ψηφιζόταν στο ιδρυτικό συνέδριο το σχετικό άρθρο 25 στο καταστατικό (οι υπογραμμίσεις δικές μας):  «Ο ΣΥΡΙΖΑ παλεύει για μια αυτοδιοίκηση που θα αποτελεί βασικό κύτταρο της δημοκρατίας και πυλώνα της κρατικής/διοικητικής λειτουργίας ισότιμο με το κεντρικό κράτος. Έναν γνήσιο λαϊκό θεσμό που θα συναρθρώνεται με τα κοινωνικά κινήματα των πολιτών για τα ζητήματα της περιοχής και της καθημερινότητάς τους. Δίνοντας ιδιαίτερη έμφαση στην παρέμβαση και δραστηριοποίηση των δυνάμεών του στην τοπική και περιφερειακή αυτοδιοίκηση, ο ΣΥΡΙΖΑ επιδιώκει να διαμορφώνει και να στηρίζει αυτοδιοικητικά σχήματα αυτόνομα, αντιγραφειοκρατικά, που να λειτουργούν με διαφάνεια, συλλογικότητα, ισότητα και αμεσοδημοκρατικές διαδικασίες, χωρίς καμία διάκριση λόγω φύλου, φυλής, εθνικότητας, θρησκείας ή άλλου λόγου». Η συγκρότηση τέτοιων σχημάτων δεν ευδοκίμησε σχεδόν καθόλου στις περιφέρειες. Οι περιφερειάρχες πέρασαν με μια διαδικασία που μας προσβάλει, ενώ σε πολλές περιοχές δεν έγιναν προτάσεις ούτε μέσω των νομαρχιακών επιτροπών, ούτε πολύ περισσότερο μέσω των ομάδων μελών. Ελάχιστες ήταν οι προσκλήσεις και οι προσπάθειες για την συγκρότηση περιφερειακών παρατάξεων που θα συνομιλήσουν και θα κινητοποιήσουν κοινωνικές δυνάμεις. Που θα στηρίξουν και θα στηριχθούν από σωματεία, συλλόγους, κινήματα και δίκτυα πολιτών που θα δώσουν στον ΣΥΡΙΖΑ κοινωνικό οξυγόνο. Οι υποψηφιότητες, σε πολλές περιπτώσεις προέκυψαν με διαδικασίες απολιτικές: προσωπικές συνεννοήσεις, συμφωνίες εσωκομματικών ισορροπιών, αναζήτηση υποψηφίων που εξυπηρετούν ανάγκες μιντιακές. Σε ό,τι αφορά τους δήμους, πολύ λίγες είναι οι περιπτώσεις που παρατάξεις κατάφεραν να αποφασίσουν αυτόνομα, π.χ. Θεσσαλονίκη, και ακόμη λιγότερες οι περιπτώσεις που δεν επιχειρήθηκαν ευθείες κομματικές παρεμβάσεις. Και έτσι φτάνουμε στο σημείο σήμερα ακόμα και εκπρόσωποι του απαξιωμένου πολιτικού κατεστημένου να βγαίνουν από αριστερά στον ΣΥΡΙΖΑ, εξυμνώντας την ανεξαρτησία της αυτοδιοίκησης από τον κομματικό εναγκαλισμό.

Η εποχή της αθωότητας φαίνεται ότι τελειώνει

Το άγχος να «κοκκινίσει» η Ελλάδα την νύχτα των αυτοδιοικητικών εκλογών καθηλώνει και εγκλωβίζει, γιατί παραβλέπει το ερώτημα τι θα μείνει για την επόμενη μέρα. Γιατί πέρα από την τεράστια δυσκολία που συνεπάγεται ο συνδυασμός της κρίσης με την αδρανοποίηση της κοινωνίας, η επομένη των εκλογών θα βρει τον ΣΥΡΙΖΑ με ένα νέο, πολυπληθές στελεχιακό δυναμικό, που θα αποτελέσει την σύνδεσή του με τις τοπικές κοινωνίες. Όμως πώς μπορεί να υποτυπωθεί σε αυτή τη σύνδεση η νέα κοινωνική συνείδηση που δημιουργήθηκε από τις τοπικές/κοινωνικές αντιστάσεις των τελευταίων ετών, όταν υιοθετείς την καθεστωτική πρακτική των αντιπάλων σου, με τα χρίσματα, τις επιλογές άνωθεν και τους παραγοντισμούς; Πώς γίνεται να δοθεί ουσία και περιεχόμενο στις γενικές και αφηρημένες μορφές της πολιτικής δραστηριότητας και συμμετοχής, όταν το κόμμα των μελών ολοένα και περισσότερο μετατρέπεται σε κόμμα των στελεχών; Δεν μπορείς όταν αυτοσκοπός γίνεται η συγκρότηση «ψηφοδελτίων νίκης» με τα ίδια ή παρόμοια υλικά, να φαντασιώνεσαι ότι όταν θα έρθεις στην εξουσία θα κάνεις ρήξεις και ανατροπές. Και σήμερα που η εποχή της αθωότητας φαίνεται ότι τελειώνει, θα πούμε και πάλι το παλιό αυτονόητο. Για την αριστερά η εξουσία αποτελεί μόνο μέσο για την αλλαγή της κοινωνίας, δεν είναι αυτοσκοπός. Όσο ο στόχος περιορίζεται γύρω από την λέξη κυβέρνηση, τόσο απομακρύνεται η πιθανότητα να υλοποιηθεί το όραμα της κυβέρνησης της Αριστεράς.