Για το Κράτος και το Κεφάλαιο. (1ο)

Όταν ο Ν. Ζαχαριάδης Γενικός Γραμματέας του ΚΚΕ την 31η Οκτώβρη του 1940 με ανοιχτό γράμμα του από την φυλακή καλούσε το λαό της Ελλάδας «να δώσει όλες του τις δυνάμεις χωρίς επιφύλαξη στον πόλεμο τον οποίον διεύθυνε η κυβέρνηση Μεταξά ενάντια στο φασισμό του Μουσολίνι», στην πραγματικότητα καλούσε τον λαό σε μία ταξική συνεργασία με την αστική τάξη, για να μην υποδουλωθεί η χώρα.

Σήμερα μεγάλα κομμάτια της Αριστεράς καλούν τον ελληνικό λαό να κάνει ακριβώς το ίδιο, μόνο που δεν έχουν την ευθύτητα του Ν. Ζαχαριάδη να πουν όλη την αλήθεια για τον ταξικό χαρακτήρα των προτάσεών τους. Όπως οι μοναχοί τον μεσαίωνα μετέτρεπαν κάθε είδους έδεσμα σε νηστίσιμο δια της ευλογίας, έτσι και η Αριστερά βαφτίζοντας «προλεταριακές» τις κάθε είδους συνδιαχειριστικές προτάσεις που κάνει για την έξοδο από την κρίση, πιστεύει ότι αλλάζει τον ταξικό τους χαρακτήρα!..

Τον τελευταίο καιρό κοντεύουμε να πνιγούμε μέσα σε οικονομικές αναλύσεις για την κρίση. Δεν υπάρχει σωσίβιο για να σωθούμε. Όλες αυτές οι προσεγγίσεις καταλήγουν είτε σε θετικές προτάσεις διεξόδου που έχουν αποδέκτες τους αρμοδίους πολιτικούς διαχειριστές του συστήματος, είτε σε αφηρημένες εκκλήσεις για αντικαπιταλιστικό αγώνα. Όμως το πρόβλημα δεν είναι οικονομικό, αλλά πολιτικό, όπως πολιτική είναι και η αδυναμία της Αριστεράς σήμερα που την εμποδίζει να ανταποκριθεί στις ανάγκες της συγκυρίας. 

Δεν θα σωθούμε από τους αστούς οικονομολόγους και τις προφητείες που κάνουν για την κρίση. Η Ε.Ε. είναι πάνω απ’ όλα μια πολιτική επιλογή ως στρατηγική επιλογή των κυρίαρχων ευρωπαϊκών κεφαλαίων που προσπαθούν να ρυθμίσουν τις μεταξύ τους αντιθέσεις και να αποκτήσουν συγκριτικά πλεονεκτήματα απέναντι σε άλλα ανταγωνιστικά κεφάλαια. Αν δεν ερμηνεύουμε ως αριστεροί με όρους ταξικής πάλης τις ενδοκαπιταλιστικές αντιθέσεις και τους ευρύτερους πολιτικούς και κοινωνικούς συσχετισμούς που διαμορφώνουν τα πλαίσια αυτής της κρίσης δεν μπορούμε να διαμορφώσουμε και πολιτικές διεξόδου που να προστατεύουν τα συμφέροντα του κόσμου της εργασίας.

Σε μια σειρά κειμένων θα προσπαθήσουμε να καταθέσουμε ένα προβληματισμό από αυτή την οπτική γωνία κάνοντας κριτική σε κυρίαρχες αντιλήψεις και θέσεις της Αριστεράς που θεωρούμε ότι ευθύνονται για τα σημερινά της αδιέξοδα.

Λαθεμένες αντιλήψεις που κουβαλάει από το παρελθόν η Αριστερά γίνονται σήμερα εμπόδιο στην ερμηνεία των πολιτικών διαχείρισης της κρίσης αλλά και των αντιθέσεων και αντιφάσεων που διαπερνούν αυτές τις πολιτικές. Η ταύτιση της πολιτικής με την οικονομική εξουσία όταν θεωρείται ως θεωρητικό κεκτημένο και χρησιμοποιείται ως ερμηνευτικό σχήμα για την συγκυρία οδηγεί σήμερα σε προφανή πολιτικά αδιέξοδα. Οι πολιτικές δυνάμεις οι οποίες μέχρι χθες αποκαλούσαν την κ. Μέρκελ και την Ε.Κ.Τ. (Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα) τυφλά όργανα των μονοπωλίων και του χρηματοπιστωτικού συστήματος, σήμερα δεν μπορούν να δώσουν μια πειστική εξήγηση γιατί πρόσφατα εξέφραζε διαφορετική πολιτική στάση η Κυβέρνηση της Γερμανίας από την Ε.Κ.Τ. στο ζήτημα αντιμετώπισης της κρίσης σχετικά με το ελληνικό χρέος.

Οι σχηματικές αυτές αντιλήψεις αδυνατούν να ερμηνεύσουν τους ενδοκαπιταλιστικούς ανταγωνισμούς και συγκρούσεις στην εποχή της παγκοσμιοποίησης. Μιας παγκοσμιοποίησης που έγινε κάτω από τις επιταγές του νεοφιλελευθερισμού. Πρόκειται για μια καπιταλιστική ολοκλήρωση που προχώρησε με την παραχώρηση ελευθεριών, δηλαδή «πολιτικών δικαιωμάτων» στο κεφάλαιο. Εξουσίες που άλλοτε είχαν κρατική ή διακρατική υπόσταση παραχωρούνται κυρίως στο χρηματοπιστωτικό σύστημα και δημιουργείται πλέον μια νέα παγκόσμια «αστική τάξη» με ιδιαίτερα χαρακτηριστικά που «αυτονομείται» από κρατικές και διακρατικές συγκροτήσεις.

Το καπιταλιστικό κράτος έχει ένα διακριτό ρυθμιστικό ρόλο στην κοινωνία: Να διασφαλίζει την αναπαραγωγή των γενικών συνθηκών της καπιταλιστικής παραγωγής, πράγμα που δεν μπορούν να το κάνουν οι ίδιοι οι καπιταλιστές. Λόγω αυτού του ρόλου του δεν περιορίζεται στο να διαμορφώνει την κοινωνική συναίνεση και τους όρους αναπαραγωγής της εργατικής δύναμης στα πλαίσια του ευρύτερου ταξικού συσχετισμού που προσδιορίζει τα κυρίαρχα χαρακτηριστικά του κοινωνικού σχηματισμού. Παρεμβαίνει επίσης και στις ενδοκαπιταλιστικές αντιθέσεις βάζοντας κανόνες και περιορισμούς στον αχαλίνωτο ανταγωνισμό που θυσιάζει τα πάντα στην αύξηση του ποσοστού του κέδρους. 

Το «λιγότερο κράτος» που ευαγγελίζονται οι οπαδοί του νεοφιλελευθερισμού δεν αφορά στην ιδιωτικοποίηση και στο ξεπούλημα τομέων του δημοσίου αλλά στον περιορισμό της κρατικής εξουσίας ως ρυθμιστή των ενδοκαπιταλιστικών αντιθέσεων. Αυτό είναι το πραγματικό νόημα της παραπλανητικής έκφρασης «κυριαρχία των νόμων της αγοράς». Οι «νόμοι της αγοράς» είναι ο εξής ένας: «ο αχαλίνωτος ανταγωνισμός». Η αλλαγή αυτή αφορά στην αναδιάρθρωση των εργασιακών σχέσεων και στην αποσάθρωση του κοινωνικού ιστού: Ο «ανταγωνισμός» δεν αφορά σε μια σχέση ανάμεσα σε καπιταλιστές αλλά επεκτείνεται στην εργατική δύναμη. Η κυριαρχία των ελαστικών εργασιακών σχέσεων και της ατομικής διαπραγμάτευσης της εργασίας εισαγάγει αυτόν τον ανταγωνισμό στο κόσμο της εργασίας και διαλύει τις συλλογικές αντιστάσεις. Η κυριαρχία του νεοφιλελευθερισμού επιβεβαιώνεται από την διάλυση του συνδικαλιστικού εργατικού κινήματος.

Οι πολιτικές αυτές αλλαγές έγιναν κάτω από το βάρος της συντριβής του εργατικού κινήματος και της πολιτικής δύναμης της Αριστεράς στις αναπτυγμένες καπιταλιστικές χώρες μέσα σε μια συγκυρία που είχε σφραγιστεί από την κατάρρευση του υπαρκτού σοσιαλισμού ως αντίπαλου δέους του καπιταλισμού. Σε αυτή την συγκυρία, στην Ε.Ε. προχώρησε ως μια καπιταλιστική ολοκλήρωση που είχε στόχο να επιλύσει ενδοκαπιταλιστικές αντιθέσεις που σε άλλες εποχές ίσως να είχαν επιλυθεί με πολέμους.

Τα τελευταία χρόνια ενώ μάλιστα είχε αρχίσει να ξαναγράφεται η ιστορία της Ευρώπης ως συμβολή στην συγκρότηση ευρωπαϊκής εθνικής συνείδησης, αυτή η  καπιταλιστική ολοκλήρωση φαίνεται να οδηγείται σε αδιέξοδα. Όχι βέβαια γιατί ο κόσμος της εργασίας ανέτρεψε αυτή την στρατηγική των κυρίαρχων μερίδων του κεφάλαιου, αλλά γιατί η παγκοσμιοποίηση έδωσε μεγαλύτερες ευκαιρίες και περισσότερα δικαιώματα συνολικά στο κεφάλαιο απ’ αυτά που είχε εξασφαλίσει με το Μάαστριχ και την συνθήκη της Λισσαβόνας. Γιαυτό αντί να κάνει επενδύσεις εντός της Ε.Ε. στρέφει την προσοχή του στους νέους παραδείσους εκτός των συνόρων της Ε.Ε.. Και αυτοί οι προσανατολισμοί δεν αφορούν μόνον τις κυρίαρχες μερίδες του κεφάλαιου. Ακόμα και μικρομεσαίες και ατομικές επιχειρήσεις μεταφέρουν παραγωγικές δραστηριότητες τους σε χώρες εκτός της ΟΝΕ. 

(συνεχίζεται...)