Η "πολιτική" της Αριστεράς απέναντι στα μικρομεσαία στρώματα

( Μερικές παρατηρήσεις με αφορμή στο άρθρο του Δ. Μπελαντή: Η ΑΡΙΣΤΕΡΑ ΚΑΙ Ο «ΜΕΣΑΙΟΣ ΧΩΡΟΣ» )

Η πολιτική αρχίζει όχι όταν σκοπεύουμε να εκπροσωπήσουμε τα θύματα, σχέδιο στο επίπεδο του οποίου η παλαιά μαρξιστική θεωρία παραμένει δέσμια ενός σχήματος έκφρασης, αλλά όταν είμαστε πιστοί στα συμβάντα μέσα απ' τα οποία τα θύματα παίρνουν θέση.

(Alain Badiou – Η πολιτική και η λογική του συμβάντος)

Ο Δ. Μπελαντής σωστά διαπιστώνει πως:

Η κοι­νω­νι­κή όξυν­ση και πό­λω­ση που με­τα­τό­πι­σε το πα­λαιό Κέ­ντρο δεν θα μας λυ­πη­θεί. Η βάση για ένα Νέο Κέ­ντρο θα ήταν ή η δυ­να­τό­τη­τα ενός νέου σο­σιαλ­δη­μο­κρα­τι­κού συμ­βο­λαί­ου ή έστω μιας αρι­στε­ρής-κεϊν­σια­νής εκ­δο­χής του νε­ο­φι­λε­λευ­θε­ρι­σμού. Αντι­συμ­βαλ­λό­με­νοι σε αυτά τα συμ­βό­λαια δεν υπάρ­χουν - η αστι­κή τάξη και η τρόι­κα τα θέ­λουν όλα, εδώ και τώρα.

Το κρά­τος «έκτα­κτης ανά­γκης» δια­μορ­φώ­νε­ται σε τε­λεί­ως αντί­θε­τη κα­τεύ­θυν­ση από εκεί­νη του συμ­βο­λαί­ου. Άρα, ή θα απο­δε­χθού­με τις βα­σι­κές όψεις της μνη­μο­νια­κής δια­χεί­ρι­σης, γε­νό­με­νοι η νέα «αρι­στε­ρή» Κε­ντρο­δε­ξιά, ή θα συ­γκρου­στού­με με­τω­πι­κά. 

Και συνεχίζει:

Τρί­τος δρό­μος δεν υφί­στα­ται. Και αν θέ­λου­με να εί­μα­στε ει­λι­κρι­νείς, μόνο μια αρι­στε­ρή ρι­ζο­σπα­στι­κο­ποί­η­ση, πρώ­τι­στα των ερ­γα­ζο­μέ­νων και μετά και των μι­κρο­α­στι­κών στρω­μά­των, θα μπο­ρού­σε να ωφε­λή­σει και αυτά τα ίδια τα πλητ­τό­με­να και εξα­θλιού­με­να μι­κρο­α­στι­κά στρώ­μα­τα.

Εδώ όμως αρχίζουν τα προβλήματα! Η αυτή η πολυπόθητη «αριστερή ριζοσπαστικοποίηση» είναι το ζητούμενο για όλη την Αριστερά. Όμως παραμένει όνειρο και δεν αποκτά υλική υπόσταση παρ’ όλες τις φιλότιμες προσπάθειες όλων των πολιτικών μορφωμάτων της. 

Το κείμενο του Δ. Μπελαντή δεν υπάρχει κάποια ρητή απάντηση σε αυτό το ερώτημα. Δίνει όμως έμμεση με την πολιτική του στράτευση: Είναι εκλεγμένο μέλος της ΚΕ του ΣΥΡΙΖΑ-ΕΚΜ με το ψηφοδέλτιο της «αριστερής πλατφόρμας». Θέση της αριστερής πλατφόρμας/αριστερού ρεύματος είναι ότι αυτή η «αριστερή ριζοσπαστικοποίηση» είναι καθήκον της «πρωτοπορίας» της «εργατικής τάξης». Αυτή η θέση επικαθορίζει την θεωρητική προσέγγιση που επιχειρεί, μερικές παραγράφους παραπάνω, για τα μικρομεσαία στρώματα:

Αυτά τα στρώ­μα­τα, σύμ­φω­να με τη μαρ­ξι­στι­κή θε­ω­ρία, δεν έχουν αυ­το­τε­λή πο­λι­τι­κή εκ­προ­σώ­πη­ση στην πο­λι­τι­κή σκηνή και ου­σια­στι­κά ούτε και αυ­το­τε­λή ιδε­ο­λο­γι­κή συ­γκρό­τη­ση – η «μι­κρο­α­στι­κή» ιδε­ο­λο­γία είναι μια μορφή αστι­κής ιδε­ο­λο­γί­ας, όπως βιώ­νε­ται από αυτά τα στρώ­μα­τα. Με αυτήν την έν­νοια, δεν υπάρ­χουν γνή­σια «μι­κρο­α­στι­κά κόμ­μα­τα», τα στρώ­μα­τα αυτά δια­με­σο­λα­βού­νται πο­λι­τι­κά είτε από τα αστι­κά κόμ­μα­τα είτε από την Αρι­στε­ρά.

Εδώ όμως επαναλαμβάνει μερικά συνηθισμένα λάθη των «μαρξιστών – λενινιστών»:
-1) Την αντιστοίχιση/εκπροσώπηση των «πολιτικών κομμάτων» με τα κοινωνικά στρώματα και τις κοινωνικές τάξεις.
-2) Την διάκριση ανάμεσα στα αστικά κόμματα και την Αριστερά ως προς την αυτοτέλεια της ιδεολογικής συγκρότησης από την κυρίαρχη ιδεολογία. 

Ούτε το ένα, ούτε το άλλο όμως είναι προφανή και δεδομένα, όπως θεωρεί ο συντάκτης του κειμένου σύμφωνα με την «μαρξιστική» του θεωρία. Τα αδιέξοδα αυτής της προσέγγισης γίνονται φανερά, όταν φτάνει η στιγμή της ανάλυσης της συγκυρίας για να διαμορφωθούν συγκεκριμένες πολιτικές προτάσεις. Τότε η γενικευμένη θεωρητικολογία, κωδικοποιημένη με την μορφή των 10 εντολών της παλαιάς διαθήκης, δείχνει τα πραγματικά της όρια. Χαρακτηριστικό το παρακάτω απόσπασμα:

Ερ­γα­τι­κή ηγε­μο­νία δεν μπο­ρεί να υπάρ­ξει παρά μόνο με την προ­τε­ραιό­τη­τα των αντι­λή­ψε­ων της κοι­νω­νι­κής συ­νερ­γα­σί­ας και της κοι­νω­νι­κής ανα­τρο­πής, την κατά προ­τε­ραιό­τη­τα στρο­φή στη διευ­ρυ­νό­με­νη σή­με­ρα ερ­γα­τι­κή τάξη. Η συμ­μα­χία με τα μι­κρο­α­στι­κά στρώ­μα­τα είναι ανα­γκαία, ιδίως εντός της ερή­μου της κρί­σης, αλλά προ­ϋ­πο­θέ­τει την αρι­στε­ρή ρι­ζο­σπα­στι­κο­ποί­η­ση αυτών των στρω­μά­των, την ανα­δια­παι­δα­γω­γη­τι­κή αντί­λη­ψη της Αρι­στε­ράς και, βε­βαί­ως, όχι την προ­σαρ­μο­γή της Αρι­στε­ράς στις μι­κρο­α­στι­κές και αστι­κές αντι­λή­ψεις. 

Ο Δ. Μπελαντής είναι εγκλωβισμένος στα αδιέξοδα της παραδοσιακής Αριστεράς, η οποία αρνείται την αυτονομία της Πολιτικής από την Θεωρία: προσπαθεί να κάνει πολιτική με τις θεωρητικές παρακαταθήκες της Αριστεράς από τον προηγούμενο αιώνα. Για αυτό το ζήτημα έχουμε αναφερθεί αναλυτικά στο κείμενό  Η εποχή των επισήμων κοινοτυπιών..., με εκτενείς αναφορές στον Αλτουρέρ, ο οποίος εξηγεί το φαινόμενο του δογματισμού στο Γαλλικό Κομμουνιστικό κόμμα την δεκαετία του 80. Επίσης στο κείμενό μας Με όπλο το «15ο Συνέδριο του ΚΚΕ» προχωράει η εσωτερική αντιπολίτευση του ΚΚΕ έχουμε αναφερθεί - με παράδειγμα το ΚΚΕ - στο πως μερικές φορές μάλιστα οι λαθεμένες θεωρητικές επιλογές μπορεί να παράγουν ορθές πολιτικές εκτιμήσεις...

Τα όρια αυτών των πολιτικών πρακτικών του Δ. Μπελαντή - πολιτικών πρακτικών που κυριαρχούν στο χώρο της παραδοσιακής αριστεράς - έχουν καταδειχθεί, με τον πιο αποκαλυπτικό τρόπο, τα τελευταία χρόνια στη χώρα μας με την περιθωριοποίηση των φορέων αυτών των αντιλήψεων και την άνοδο της ακροδεξιάς. 

Η ταξική πάλη δεν διεξάγεται με τα θεωρητικά σχήματα που έχει στο κεφάλι του ο Δ. Μπελαντής. Οι αντιστάσεις στην εποχή των μηνομίων δεν οργανώνονται και δεν καθοδηγούνται από κάποια πρωτοπορία της εργατικής τάξης, όπως αυτή αυτοπροσδιορίζεται στην πολιτική σκηνή. Οι “φορτηγατζήδες” και οι “ταξιτζήδες” - μικρομεσαία στρώματα - ήταν από τους πρώτους που έδωσαν με όρους πολιτικής σύγκρουσης τις πρώτες μάχες απέναντι στα μνημόνια. Η “Κερατέα” και οι “πλατείες”, δεν καταγράφουν δείγματα της “εργατικής ηγεμονίας” με τους ορισμούς που δίνει για αυτή την έννοια ο Δ. Μπελαντής. Όμως η πολιτική αμφισβήτηση που εμπεριέχουν ήταν πολύ πιο διευρυμένη και πιο ανατρεπτική απ' αυτή των εργατικών κινητοποιήσεων της “χαλυβουργικής” και των “λιμενεργατών”, των οποίων τα αιτήματα (ενάντια στις απολύσεις και στην μείωση των μισθών) δεν εκφεύγουν έξω από τα όρια της σοσιαλδημοκρατίας, την οποία αντιμάχεται “θεωρητικά” ο Δ. Μπελαντής. 

Το “υπόδειγμα” της ΒΙΟΜΕ, το οποίο καταγράφει διευρυμένες ρήξεις με την κυρίαρχη ιδεολογία και την πολιτική και πραγματώνει με πολιτικό τρόπο το όραμα του άλλου κόσμου που είναι εφικτός, είναι εκτός αυτής της Αριστεράς του Δ. Μπελαντή, η οποία έχει τάξει στον εαυτό της να εγκαθιδρύσει στον τόπο μας την “εργατική ηγεμονία”...

Ξένη και απρόσμενη για την παραδοσιακή αριστερά ήταν και παραμένει η «Αραβική άνοιξη». Ο «Δεκέμβρης» και οι «πλατείες» ήταν επίσης απρόσμενες, ξένες και έξω από τα πολιτικά «σχέδια» της Αριστεράς. Οι επαναστάσεις που ονειρεύεται είναι ασύμβατες με αυτά τα συμβάντα. Τα θεωρητικά της εργαλεία δεν είναι οδηγός για δράση, αλλά εφόδια για παραπέρα περιθωριοποίηση. Η προσπάθεια υπέρβασης αυτής της περιθωριοποίησης, δεν μπορεί να γίνει με  “πίστη” σε αυτά τα εργαλεία...

Η «συμβαντική» προσέγγιση της Πολιτικής, όπως την όρισε ο Alain Badiou, δίνει στην Αριστερά τα θεωρητικά εργαλεία για να ξεπεράσει τον «φόβο» της απέναντι στην «εξέγερση» και να την εντάξει οργανικά ως στοιχείο της στρατηγική της. Όμως θα πρέπει να αναθεωρήσει τις πολιτικές της πρακτικές και να αμφισβητήσει τα θεωρητικά της εργαλεία. Δεν μπορεί να προχωρήσει αν απολογείται ενός μαρξισμού, ο οποίος είναι νεκρός.

Ένα κρίσιμο σημείο για την προσέγγιση της ταξικής δυναμικής και κινητικότητας είναι το «κράτος», το οποίο απουσιάζει εντελώς από την προσέγγιση του Δ. Μπελαντή. Το θέμα του κράτους είναι “μαύρη τρύπα” για την Αριστερά. Η απουσία του κράτους από την θεωρητική προσέγγιση του Δ. Μπελαντή, είναι αυτή που οδηγεί σε λαθεμένα συμπέρασμα, όπως εδώ: “Τα (μικρομεσαία) στρώ­μα­τα αυτά δια­με­σο­λα­βού­νται πο­λι­τι­κά είτε από τα αστι­κά κόμ­μα­τα είτε από την Αρι­στε­ρά”. Αυτή η προσέγγιση αγνοεί τον ιδιαίτερο ρόλο του κράτους στην συγκρότηση αυτών των στρωμάτων αλλά και στην ταξική και πολιτική διαμεσολάβηση τους. Για παράδειγμα αυτή η διαμεσολάβηση δεν έχει την ανάγκη των πολιτικών μηχανισμών αλλά μπορεί να πραγματοποιήθει και μέσω άλλων κρατικών μηχανισμών όπως τα ΜΜΕ. Η πολιτική δύναμη αυτών των κρατικών μηχανισμών σήμερα είναι πολύ ισχυρότερη από την δύναμη των πολιτικών μηχανισμών που βρίσκονται εγκλωβισμένοι εντός της γενικότερης κρίσης του πολιτικού συστήματος. 

Όμως το θέμα του κράτους, είναι τεράστιο και δεν μπορεί να εξαντληθεί εδώ, αλλά απλώς μόνον να τεθεί ως αναγκαίο στοιχείο για την αναζήτηση μιας άλλης αντίληψης για την πολιτική. Μια πρώτη προσέγγιση προς αυτή την κατεύθυνση μπορείτε να δείτε εδώ:

Αναζητώντας μια άλλη αντίληψη για την Πολιτική