Βενεζουέλα: δυο μέτρα και δυο σταθμά

Αναδημοσίευση από το "ΜέΡΑ25.gr"

του Πάνου Τσούκαλη

Είναι αδιαμφισβήτητα αλήθεια πως η Βενεζουέλα βρίσκεται σε πολύ κακή οικονομική κατάσταση εδώ και χρόνια. Η οικονομική διαχείριση του Μαδούρο είναι σίγουρα κακή και οι βάσεις του οικονομικού πειράματος του Τσάβεζ αποδεικνύονται ελλιπείς, λόγω της σημαντικής εξάρτησης της Μπολιβαριανής οικονομίας από την τιμή του πετρελαίου. Υπάρχουν και σημαντικά πολιτικά προβλήματα, καθώς η νέα συνέλευση που ίδρυσε ο Μαδούρο το 2017 δεν έχει ξεκάθαρη δημοκρατική και συνταγματική βάση και η κυβερνητική καταστολή διαδηλωτών έχει υπάρξει υπερβολικά βίαιη σε ορισμένες περιπτώσεις. Επιπλέον, είναι χυδαίο να βλέπεις τον πρόεδρο μιας χώρας σε τέτοιες οικονομικές δυσχέρειες να ποζάρει σε πανάκριβα μαγαζιά στην Τουρκία.

ΑΛΛΑ:

Η οικονομική κρίση είναι σε σημαντικό βαθμό αποτέλεσμα Αμερικανικής πολιτικής. Οι εμπορικές κυρώσεις έχουν καταπνίξει τις εξαγωγές και ιδιαιτέρως του πετρελαίου, στο οποίο βασίζεται η οικονομία. Υπολογίζεται πως μόνο μέσα σε ένα χρόνο (2017-2018) το κόστος των, παράνομων με βάση το διεθνές δίκαιο, Αμερικανικών κυρώσεων ανέρχεται στα $6 δις. Φανταστείτε σήμερα, που οι Αμερικάνικες κυρώσεις έχουν πολλαπλασιαστεί, που η Ε.Ε. έχει λάβει αντίστοιχα μέτρα, που καταθέσεις της κρατικής εταιρίας πετρελαίου σε Αμερικανικές τράπεζες έχουν «παγώσει» και που η Τράπεζα της Αγγλίας αρνείται να επιστρέψει τον χρυσό της Βενεζουέλας, αξίας $1.2 δις. Η εξάρτηση της οικονομίας στην τιμή του πετρελαίου δεν είναι καθόλου καινούργιο φαινόμενο. Από το 1920 που η Βενεζουέλα άρχισε να εκμεταλλεύεται τα αποθέματα πετρελαίου της εξαγωγικά, έως και τώρα, η οικονομία της παραμένει εξαιρετικά εξαρτημένη. Αυτό είναι ένα γενικευμένο φαινόμενο των χωρών με πλούσια αποθέματα μαύρου χρυσού. Η κυβέρνηση Τσάβεζ κατάφερε να μειώσει την εξάρτηση (τα φορολογικά έσοδα έφτασαν στα ίδια επίπεδα με τα κρατικά έσοδα από την εκμετάλλευση πετρελαίου), αλλά όχι επαρκώς. Όσο επιτυχημένη και εκτενής και να ήταν η διαφοροποίηση της οικονομίας, όταν η τιμή του βαρελιού έπεσε από $110 στα $28, πράγμα πρωτοφανές, οι οικονομικές επιπτώσεις θα ήταν τεράστιες ανεξαρτήτως.

Υποστηρίζεται πως η πτώση της τιμής του πετρελαίου δεν ήταν ένα τυχαίο γεγονός, αλλά μέρος της Αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής και συγκεκριμένα της διατήρησης του δόγματος της Ουάσιγκτον. Όπως είχε αποδειχθεί πως έγινε επί Ρέιγκαν για να καταπνιχθεί η Σοβιετική οικονομία, έτσι και τώρα, η Αμερική πίεσε την Σαουδική Αραβία να υπερπαράξει πετρέλαιο, με αποτέλεσμα την ραγδαία πτώση της τιμής του. Η πολιτική αυτή είχε στο στόχαστρο κράτη όπως η Ρωσία, το Ιράν και η Βενεζουέλα, εχθρικά προς την Αμερική και εξαρτημένα οικονομικά από το πετρέλαιο. Εξάλλου, είναι δύσκολο να δικαιολογηθεί αλλιώς η συνεχής υπερπαραγωγή πετρελαίου από την Σαουδική Αραβία, την στιγμή που της δημιουργούσε σημαντικά δημοσιονομικά προβλήματα. Εντούτοις, αυτό παραμένει απλώς μια θεωρία.

Οι επιτυχίες της Μπολιβαριανής Επανάστασης είναι τεράστιες και πολύ μεγάλης σημασίας. Ο Τσαβισμός εξακολουθεί να είναι βασικός πυλώνας κριτικής του νεοφιλελευθερισμού που κατακρεούργησε κοινωνικά δικαιώματα λαών της Λατινικής Αμερικής, και των πολιτικών λιτότητας που εξακολουθούν να κυριαρχούν στην Ευρώπη. Η φτώχια, η ανισότητα, ο αναλφαβητισμός, η ανεργία, η έλλειψη στέγης, η απουσία περίθαλψης και πολλές άλλες μάστιγες της Λατινικής Αμερικής και του υπόλοιπου κόσμου, υποχώρησαν με μεγάλη ταχύτητα και επιτυχία με την εφαρμογή του μοντέλου του ‘Σοσιαλισμού του 21ου αιώνα’ του Τσάβεζ. Πιο συγκεκριμένα: η ανισότητα μειώθηκε κατά 54%, η φτώχια κατά 44%, ο αναλφαβητισμός εξαλείφθηκε, 96% του πληθυσμού είχε πρόσβαση σε πόσιμο νερό, το ποσοστό των γιατρών επί του πληθυσμού τετραπλασιάστηκε…

Το αντικαθεστωτικό κίνημα έχει υπάρξει εξαιρετικά βίαιο, με πραξικοπηματικές τάσεις εξ αρχής, στενά συνδεδεμένο με την ολιγαρχία της Βενεζουέλας, ακροδεξιό και με στενές σχέσεις με τον Αμερικάνικο ιμπεριαλισμό. Μην ξεχνάμε το πραξικόπημα κατά του Τσάβεζ το 2002, την άρνηση συμμετοχής στις εκλογές της αντιπολίτευσης, τον βομβαρδισμό κρατικών κτηρίων, τον εμπρησμό ζωντανών οπαδών του Τσάβεζ στους δρόμους του Καράκας. Επίσης, όπως επιβεβαιώνει και ο πρώην πρωθυπουργός της Ισπανίας Θαπατέρο, ο οποίος έχει επιμεληθεί εκτενής προσπάθειας για μια πολιτική, αναίμακτη και δημοκρατική λύση στον διχασμό της Βενεζουέλας, η αντιπολίτευση αρνείται να συνεργαστεί μπλοκάροντας μετριοπαθείς συμφωνίες, παράλογα αρνούμενη να συμμετάσχει στις εκλογές.

Δεν υπάρχει καμία αμφιβολία για την δημοκρατικότητα των εκλογών. Δεν τίθεται θέμα νοθείας. Το εκλογικό σύστημα της Βενεζουέλας, όπως επιβεβαιώνει και ο τ. πρόεδρος των ΗΠΑ Τζίμυ Κάρτερ, είναι από τα δημοκρατικότερα και πιο εξελιγμένα στον κόσμο, καθώς είναι πλήρως ηλεκτρονικό. Αυτό έχει επιβεβαιωθεί και από πολλούς διεθνής παρατηρητές (π.χ. ΟΗΕ). Η συνεχής άρνηση της αντιπολίτευσης να συμμετάσχει είναι α) για να βλάψουν την εικόνα των Σοσιαλιστών, διεθνώς και εντός της Βενεζουέλας και β) γιατί ένα πολύ μεγάλο ποσοστό του λαού υποστηρίζουν την Μπολιβαριανή Επανάσταση, και μια εμφανής ήττα της αντιπολίτευσης θα τους έβλαπτε το παραμύθι της αντιδημοκρατικότητας του καθεστώτος. Εξ ‘ου και όταν δήλωσε υποψηφιότητα να ηγηθεί της αντιπολίτευσης ο Φαλκόν στις τελευταίες προεδρικές εκλογές (2018, Μαδούρο 68% των ψήφων με 46% προσέλευση), απειλήθηκε επανειλημμένα γιατί θα τους τα χάλαγε…

Όσον αφορά την εθνοσυνέλευση, δεδομένου ότι οι συνθήκες χαρακτηρίζονται από σοβαρότατη πολιτική αστάθεια, εξωτερικό παρεμβατισμό, γενικευμένη βία και διχασμό, αρκεί μόνο να αναρωτηθούμε πως θα είχαν αντιδράσει δυτικές δημοκρατικότερες κυβερνήσεις. Βλέποντας τη Γαλλία τον καιρό των κίτρινων γιλέκων, είμαι βέβαιος πως η αντίδραση θα ήταν η εφαρμογή του στρατιωτικού νόμου (martial law), η καταπάτηση βασικών δικαιωμάτων και η υπερβολική βία από εθνικά στρατεύματα. Ο Μαδούρο είχε το συνταγματικό δικαίωμα να καλέσει καινούργια συνέλευση, όμως ο τρόπος και η ταχύτητα με την οποία έγινε αυτό αφήνουν σοβαρά ερωτήματα περί συνταγματικής νομιμότητας και δημοκρατικότητας. Απειλείται έτσι, ex post facto, όλη η δημοκρατική βάση της Επανάστασης και δίνεται σημαντικό πάτημα στην αντιπολίτευση.

Η κατάσταση σήμερα, με τον αυτοανακυρηχθέντα πρόεδρο Γκουαϊντό και τα τελεσίγραφα των Ευρωπαίων, είναι αποτέλεσμα μιας πολύ μακράς προσπάθειας αποσταθεροποίησης και ανατροπής της Μπολιβαριανής Επανάστασης. Για λόγους παραδειγματισμού για όποιον σηκώνει κεφάλι, καταγγέλλοντας τον Αμερικανικό ιμπεριαλισμό και εφαρμόζοντας οικονομική πολιτική που βλάπτει τα συμφέροντα των πολυεθνικών, αλλά και επειδή η Βενεζουέλα έχει τα μεγαλύτερα αποθέματα πετρελαίου στον κόσμο, επαναλαμβάνεται η ίδια γνωστή ιστορία παρεμβατισμού στα εσωτερικά χωρών της Λατινικής Αμερικής (βλ. Χιλή, Βραζιλία, Γουατεμάλα, Ελ Σαλβαδόρ, Νικαράγουα, Ονδούρα…). Η κυβέρνηση Μαδούρο έχει υπάρξει πραγματικά κακή, αλλά μεγάλο ποσοστό της Βενεζουέλας εξακολουθεί να πιστεύει στον Τσαβισμό. Η ντε φάκτο εγκαθίδρυση μιας κυβέρνησης-μαριονέτας, ενώ ο στρατός υποστηρίζει τον Μαδούρο, είναι συνταγή για πολύ αίμα, ακόμη μεγαλύτερο διχασμό και πιθανώς και εμφύλιο. Η διεθνής κοινότητα οφείλει να αντιδράσει.