Ποσοτική χαλάρωση, η μεγαλύτερη μεταφορά πλούτου στην ιστορία

Η ποσοτική χαλάρωση, μετά την αποτυχία όλων των δεδηλωμένων στόχους της, πρόκειται να εγκαταλειφθεί από όλες σχεδόν τις χώρες του κόσμου. Σε κύριο άρθρο του RT εξετάζονται οι αναδιανεμητικές επιπτώσεις των τελευταίων κύκλων της ποσοτικής χαλάρωσης στο Ηνωμένο Βασίλειο, την Ιαπωνία και τις χώρες του Νότου, και τα πιθανά σενάρια που θα προκύψουν μετά την εγκατάλειψη των πολιτικών αυτών.

Αναδημοσίευση από «περγάδι (το)»

του Dan Glazebrook*

Φαίνεται ότι η τεράστια μεταφορά πλούτου στους πλούσιους, που κράτησε περίπου μια δεκαετία και είναι γνωστή ως «ποσοτική χαλάρωση», φτάνει στο τέλος της. Από τις τέσσερις μεγάλες κεντρικές τράπεζες του κόσμου - η Ομοσπονδιακή Τράπεζα των ΗΠΑ, η Τράπεζα της Αγγλίας, η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα και η Τράπεζα της Ιαπωνίας - δύο έχουν ήδη εγκαταλείψει την πολιτική της αγοράς χρηματοοικονομικών περιουσιακών στοιχείων (η Fed και η Τράπεζα της Αγγλίας), και η ΕΚΤ σκοπεύει να σταματήσει τις αγορές από το Δεκέμβριο. Η Fed θα πρέπει όντως να αρχίσουν να πωλούν τα επόμενα δύο μηνών από 3.500 δισ δολάρια των τίτλων που έχουν αποκτηθεί σε τρεις κύκλους της ποσοτικής χαλάρωσης.


Από  τη στιγμή που- με βάση τους επίσημους στόχους – η ποσοτική χαλάρωση ήταν μια πλήρης καταστροφή, αυτό είναι απολύτως λογικό. Ως μια "ένεση" ρευστότητας στην οικονομία, η ποσοτική χαλάρωση θα έπρεπε να οδηγήσει τις τράπεζες να δανείζουν και πάλι, ενισχύοντας το επενδυτικό κλίμα και την οικονομική ανάπτυξη. Στην πραγματικότητα, μετά την εισαγωγή της ποσοτικής χαλάρωσης η συνολική τραπεζική χρηματοδότηση στο Ηνωμένο Βασίλειο  μάλλον μειώθηκε, και οι πιστώσεις προς τις μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις – που απασχολούν το 60% του εργατικού δυναμικού-  βρίσκονται σε κάθετη πτώση.

Όπως σημειώνει ο Laith Khalaf, αναλυτής της Hargreaves Lansdown: «Μετά την οικονομική κρίση, οι κεντρικές τράπεζες έχουν κατακλύσει την παγκόσμια οικονομία με φθηνό χρήμα, αλλά η παγκόσμια ανάπτυξη εξακολουθεί να βρίσκεται σε αδιέξοδο, ειδικά στην Ευρώπη και στην Ιαπωνία, όπου έχουν ληφθεί μαζική μέτρα τόνωσης της οικονομίας για την αντιμετώπιση του προβλήματος».

Ακόμη και το Forbes παραδέχεται ότι η ποσοτική χαλάρωση έχει «σε μεγάλο βαθμό αποτύχει να αναθερμάνει την οικονομική ανάπτυξη».
 
 Αυτό δεν εκπλήσσει, ή τουλάχιστον δεν θα έπρεπε. Η ποσοτική χαλάρωση σχεδιάστηκε από την αρχή για να αποτύχει στους δεδηλωμένους στόχους της, επειδή ο λόγος για τον οποίο οι τράπεζες δεν χρηματοδοτούσαν παραγωγικές επενδύσεις δεν ήταν η έλλειψη χρημάτων - αντίθετα, από το 2013, πολύ πριν τους πρόσφατους γύρους ποσοτικής χαλάρωσης, οι βρετανικές επιχειρήσεις είχαν στη κατοχή τους περίπου 500 δις ταμειακά αποθέματα - αλλά μάλλον επειδή η παγκόσμια οικονομία ήταν (και εξακολουθεί να είναι) σε μια βαθιά κρίση υπερπαραγωγής. Με απλά λόγια, οι αγορές ήταν (και είναι) κορεσμένες, και δεν έχει νόημα να επενδύσεις  σε μια κορεσμένη αγορά.

Για το λόγο αυτό, όλα το νέο χρήμα που δημιουργήθηκε από την ποσοτική χαλάρωση και διοχετεύτηκε σε χρηματοπιστωτικά ιδρύματα - όπως συνταξιοδοτικά ταμεία και ασφαλιστικές εταιρίες - δεν επενδύθηκε σε παραγωγικές δραστηριότητες, αλλά κατευθύνθηκε στις αγορές μετοχών και ακινήτων, φουσκώνοντας τις τιμές των μετοχών και των ακινήτων, χωρίς να δημιουργεί πραγματικό πλούτο ή απασχόληση.

Οι κάτοχοι των περιουσιακών στοιχείων, όπως μετοχές και ακίνητα ωφελήθηκαν πολύ από την ποσοτική χαλάρωση, η οποία στο Ηνωμένο Βασίλειο εκτιμάται ότι αύξησε τον πλούτο του πλουσιότερου 5 τοις εκατό κατά μέσο όρο 128.000 στερλίνες ανά κεφαλή.

Πώς ήταν δυνατόν; Από πού προήλθε όλος αυτός ο νέος πλούτος; Μετά από όλα αυτά, ακόμα και αν το χρήμα - παρά το σύνθημα των Συντηρητικών - μπορεί πραγματικά να δημιουργηθεί «εκ του μηδενός», όπως ακριβώς έγινε με την ποσοτική χαλάρωση, αυτό δεν μπορεί να συμβεί με τον πραγματικό πλούτο. Και η ποσοτική χαλάρωση δεν παράγει πραγματικό πλούτο. Παρόλα αυτά, το πλουσιότερο 5% διαθέτει τώρα άλλες 128.000 στερλίνες για να τις ξοδέψει σε σκάφη αναψυχής, πριγκηπικές βίλες, διαμάντια, χαβιάρι και πάει λέγοντας. Αλλά από πού έρχεται όλο αυτό το χρήμα;

Είναι απλό. Ο πλούτος που η ποσοτική χαλάρωση μετέφερε άμεσα στους κατόχους περιουσιακών στοιχείων ,προήλθε κατά κύριο λόγο, από τους μισθούς των εργαζομένων. Δεδομένου ότι η ποσοτική χαλάρωση ουσιαστικά υποτίμησε το νόμισμα, μείωσε την αγοραστική δύναμη του χρήματος, κάτι που στην πράξη προκάλεσε την υποτίμηση των πραγματικών μισθών, οι οποίοι στο Ηνωμένο Βασίλειο βρίσκονται ακόμη 6% κάτω από τα προ-ποσοτικής χαλάρωσης επίπεδα. Τα χρήματα λοιπόν που αφαιρέθηκαν από τους μισθούς είναι ένα μέρος από το μέρισμα των £ 128.000. Αλλά προέρχεται επίσης και από τους πρόσφατα αφιχθέντες στις φουσκωμένες αγορές ακινήτων λόγω ποσοτικής χαλάρωσης - κυρίως αγοραστές πρώτης κατοικίας και όσους πρόσφατα συνταξιοδοτήθηκαν.

Όποιος σήμερα αγοράζει ένα σπίτι (που με την ποσοτική χαλάρωση έχει γίνει πολύ πιο ακριβό), για παράδειγμα, θα πρέπει να δουλέψει χιλιάδες ώρες παραπάνω για να μπορέσει να πληρώσει ένα πιο ακριβό στεγαστικό. Αυτές οι παραπάνω ώρες είναι αυτές που δημιουργούν τον πλούτο που επιδοτεί τις υπερβολικές δαπάνες του πλουσιότερου 5%. Εννοείται ότι, αυτές τις υψηλότερες τιμές των ακινήτων τις καταβάλλει όποιος αγοράζει ένα σπίτι, όχι μόνο αυτός που το κάνει για πρώτη φορά - αλλά για αυτούς που ήδη είναι ιδιοκτήτες το επιπλέον κόστος αντισταθμίζεται από την αύξηση της τιμής του σπιτιού που ήδη κατέχει (ή την αύξηση της τιμής των μετοχών, για όσους είναι αρκετά πλούσιοι για να μπορούν να τις κατέχουν).

Μια άλλη επίπτωση της ποσοτικής χαλάρωσης είναι ότι εκείνοι που συνταξιοδοτούνται τώρα αναγκάζονται να επιδοτούν το πλουσιότερο 5%. Οι νέοι συνταξιούχοι χρησιμοποιούν το συνταξιοδοτικό ταμείο τους για να αγοράσουν ένα πακέτο έντοκων τίτλων που παράγουν εισόδημα. Αλλά δεδομένου ότι η ποσοτική χαλάρωση έχει προκαλέσει πληθωρισμό της τιμής των τίτλων, αυτό μείωσε τον αριθμό των αξιών που μπορεί ο συνταξιούχος να αγοράσει . Και δεδομένου ότι στην αύξηση της τιμής των τίτλων δεν αντιστοιχεί μια αύξηση των μερισμάτων, αυτό μεταφράζεται σε μειωμένη σύνταξη.

Στην πραγματικότητα, η θεωρία ότι η ποσοτική χαλάρωση θα ενθάρρυνε τις επενδύσεις και θα τόνωνε την απασχόληση και την ανάπτυξη ήταν πάντα ένα ευφάνταστο τέχνασμα που δημιουργήθηκε για να κρύψει τι πραγματικά συμβαίνει - μια κολοσσιαία μεταφορά πλούτου προς τους πλουσιότερους.

Ο οικονομολόγος Dhaval Joshi το επεσήμανε το 2011: «Το πιο συγκλονιστικό είναι ότι, μετά από δύο χρόνια φαινομενικής ανάκαμψης, οι [βρετανοί] εργαζόμενοι στην πραγματικότητα κερδίζουν λιγότερα από ό, τι στην πιο δραματική στιγμή της ύφεσης. Ημερομίσθια και μισθοί μειώθηκαν κατά 4 δισεκατομμύρια στερλίνες. Τα κέρδη αυξήθηκαν κατά 11 δισεκατομμύρια στερλίνες. Τα οφέλη της ανάκαμψης μοιράστηκαν με τον πιο άδικο τρόπο».

Τον Μάρτιο του τρέχοντος έτους, οι Financial Times ανέφεραν ότι, αν και το ΑΕΠ της Βρετανίας επέστρεψε στα προ της κρίσης επίπεδα από το 2014, οι πραγματικοί μισθοί εξακολουθούν να είναι κατά 10% χαμηλότεροι σε σύγκριση με το 2008. «Η πτώση των πραγματικών μισθών στη Βρετανία σταμάτησε το 2015» πρόσθετε, «αλλά αυτό δεν πρόκειται να διαρκέσει».

 Αυτό έγινε. Τον ίδιο μήνα  δημοσίευσης του άρθρου, οι πραγματικοί μισθοί άρχισαν να πέφτουν και πάλι, και από τότε μειώνονται σταθερά.

Το ίδιο συνέβη στην Ιαπωνία, όπου, σύμφωνα με το Forbes, «το εισόδημα των νοικοκυριών  μειωθηκε μετά την εισαγωγή της ποσοτικής χαλάρωσης».

 Η ποσοτική χαλάρωση είχε παρόμοια επίδραση στις χώρες του νότιου ημισφαιρίου: αυξήθηκε ο πλούτος των κατόχων περιουσιακών στοιχείων σε βάρος όλων αυτών που δεν έχουν κανένα. Οπως η εισροή νέου χρήματος δημιουργεί φούσκες στην αγορά ακινήτων και τις χρηματοπιστωτικές αγορές, με τον ίδιο τρόπο δημιουργεί μια φούσκα στις τιμές των εμπορευμάτων, ίσως λόγω της βιασύνη των κερδοσκόπων να αγοράσουν μετοχές πετρελαίου και πρώτων υλών τροφίμων. Για ορισμένες πετρελαιοπαραγωγικές χώρες αυτό είχε θετικά αποτελέσματα, με την απροσδόκητη παροχή χρήματος για επενδύσεις σε κοινωνικά προγράμματα, όπως συνέβη αρχικά στην περίπτωση της Βενεζουέλας, τη Λιβύη και το Ιράν. Και στις τρεις περιπτώσεις, οι ιμπεριαλιστικές δυνάμεις αναγκάστηκαν να καταφύγουν σε διαφορετικά επίπεδα στρατιωτικών επεμβάσεων για την αντιμετώπιση αυτών των απρόβλεπτων συνεπειών. Όμως, η άνοδος των τιμών του πετρελαίου είναι σίγουρα επιζήμια για τις χώρες που δεν παράγουν πετρέλαιο - και κάθε αύξηση της τιμής των τροφίμων είναι πάντα καταστροφική.

Το 2011, η Daily Telegraph υπογράμμιζε «η συσχέτιση μεταξύ της τιμής των τροφίμων και τις αγορές από την Fed κρατικών χρεογράφων των ΗΠΑ (δηλαδή, προγράμματα ποσοτικής χαλάρωσης) ... Βλέπουμε ότι ο δείκτης της τιμής των τροφίμων σχεδόν σταθεροποιήθηκε από τα τέλη του 2009 μέχρι τις αρχές του 2010, και στη συνέχεια αυξήθηκε και πάλι από τα μέσα του 2010, μετά την επανεκκίνηση της ποσοτικής χαλάρωσης ... με μια αύξηση της τιμής τους περίπου 40% μέσα σε οκτώ μήνες».

Η αύξηση των τιμών οδήγησε 44 εκατομμύρια ανθρώπους στη φτώχεια, μόνο το 2010 - η Telegraph θεωρούσε ότι αυτό ήταν η αιτία  της λαϊκής δυσαρέσκειας που ξέσπασε με τη λεγόμενη αραβική άνοιξη. Ο Robert Zoellick, πρώην πρόεδρος της Παγκόσμιας Τράπεζας, εκείνη τη χρονική στιγμή έκανε το εξής σχόλιο: «Ο πληθωρισμός της τιμής των τροφίμων αποτελεί πλέον την πιο σοβαρή απειλή για τους φτωχούς του κόσμου ... είναι αρκετό ένα ακραίο καιρικό φαινόμενο για να καταλήξουμε στην άβυσσο.»

Αυτά είναι τα κόστη της ποσοτικής χαλάρωσης.

Οι BRICS ήταν επικριτικές απέναντι στη ποσοτική χαλάρωση και για έναν ακόμα λόγο: τη θεωρούσαν έναν ύπουλο τρόπο ανταγωνιστικής υποτίμησης. Μειώνοντας  τεχνητά την αξία του νομίσματός τους, η «αυτοκρατορική τριάδα» ΗΠΑ, ΕΕ και Ιαπωνία ακρίβαιναν τα νομίσματα όλων των άλλων χωρών, καταστρέφοντας τις εξαγωγές τους. Το Forbes έγραφε το 2015, «Οι επιπτώσεις έχουν ήδη αρχίσει να φαίνονται ακόμη και στις πιο δυναμικές εξαγωγικές χώρες στον κόσμο, στην Ανατολική Ασία. Οι εξαγωγές τους σε αμερικανικά  δολάρια έχουν υποστεί δραματική αλλαγή, από μια αύξηση σε ετήσια βάση κατά 10% σε πτώση κατά 12% το πρώτο εξάμηνο του τρέχοντος έτους, και τα αποτελέσματα αυτά δεν αλλάζουν, είτε λάβουμε,  είτε δεν λάβουμε υπόψη την Κίνα».

Το θετικό της ποσοτικής χαλάρωσης για τις αναπτυσσόμενες χώρες θα έπρεπε να είναι οι τεράστιες εισροές κεφαλαίων που θα προκαλούσε. Υπολογίζεται ότι γύρω στο 40%  των  χρημάτων που δημιουργήθηκε από την πρώτη πιστωτική επέκταση της Fed (‘QE1 ') μετακινήθηκε προς το εξωτερικό - κυρίως στις λεγόμενες «αναδυόμενες αγορές» του νότιου ημισφαιρίου - και περίπου το ένα τρίτο κατά τη διάρκεια του QE2 . Ωστόσο, παρά τα φαινόμενα, αυτό δεν είναι απαραιτήτως ένα πλεονέκτημα. Ενα μεγάλο μέρος των χρημάτων αυτών, όπως είδαμε, χρησιμοποιήθηκε για την αγορά αποθεμάτων πρώτων υλών (καθιστώντας, έτσι, απαγορευτικά  βασικά αγαθά για τους φτωχούς όπως τα τρόφιμα) αντί να επενδυθεί σε παραγωγικές δραστηριότητες, και ένα άλλο μεγάλο μέρος για την αγορά συναλλαγματικού αποθέματος, προκαλώντας για άλλη μια φορά μια ανατίμηση επιβλαβή στις εξαγωγές. Επιπλέον, η εισροή «ζεστού χρήματος» (περιπλανώμενα κερδοσκοπικά κεφάλαια, σε αντίθεση με τα κεφάλαια για μακροπρόθεσμες επενδύσεις) επιτείνει την αστάθεια και την ευπάθεια των νομισμάτων στην περίπτωση, για παράδειγμα, αύξησης των συναλλαγματικών ισοτιμιών.
 
 Αν, για παράδειγμα, τα επιτόκια αυξηθούν και πάλι στις ΗΠΑ και την Ευρώπη, αυτό μπορεί να οδηγήσει σε φυγή κεφαλαίων από τις αναδυόμενες αγορές, το οποίο με τη σειρά του θα μπορούσε να προκαλέσει την κατάρρευση του νομίσματος. Και ήταν ακριβώς μια εισροή «ζεστού χρήματος» στις ασιατικές αγορές συναλλάγματος, πολύ παρόμοια με εκείνη που παρατηρήθηκε στη διάρκεια της ποσοτικής χαλάρωσης, αυτή που προηγήθηκε της ασιατικής νομισματικής κρίση του 1997.

Με το τέλος της ποσοτικής χαλάρωσης, και την επακόλουθη άνοδο των επιτοκίων, ελλοχεύει ακριβώς ο κίνδυνος επανεμφάνισης αυτής της ευπάθειας, ως ενδεχόμενο - αν όχι ως ευκαιρία για κερδοσκοπία.


*Ο  Dan Glazebrook είναι ανεξάρτητος πολιτικός δημοσιογράφος που συνεργάζεται, μεταξύ άλλων, με το RT,το  Counterpunch,το Ζ Magazine, το Morning Star, το Guardian, το New Statesman, τηνIndependent και την Middle East Eye .