Η τυραννία της ασημαντότητας

Αναδημοσίευση από τα "ΕΝΘΕΜΑΤΑ"

του Μιχάλη Μάτσα

Παρίσι, 20 Απριλίου 2012. Χάρη στο θεσμοθετημένο πλαίσιο για την αφισοκόλληση, κατά την προεκλογική εκστρατεία στη Γαλλία, οι αφίσες τοποθετούνται σε ειδικά σημεία, όπου κάθε υποψήφιος έχει ίσα δικαιώματα παρουσίας. Έτσι, δίνεται το δικαίωμα στον ψηφοφόρο να δει όλες τις αφίσες μαζί και φυσικά να κρίνει και να συγκρίνει.

Αν και δεν έχω διαβάσει ακόμα το βιβλίο του Νικόλα Σεβαστάκη Η τυραννία του αυτονόητου, αυτός ο τίτλος μου ήρθε στο μυαλό όταν είδα για πρώτη φορά συγκεντρωμένες τις αφίσες των υποψηφίων στις γαλλικές προεδρικές εκλογές, συνδυασμένος με τον καστοριαδικό τίτλο Η άνοδος της ασημαντότητας. Είναι πραγματικά αξιοσημείωτη η έλλειψη έμπνευσης και φαντασίας που χαρακτηρίζει τις αφίσες, τα συνθήματα και τα σποτάκια των γαλλικών εκλογών. Λες και δεν απευθύνονται σε σκεπτόμενα άτομα, αλλά συμμετέχουν όλοι οι υποψήφιοι μαζί σε ένα παιχνίδι χιλιοειπωμένων στερεοτύπων, πολυδοκιμασμένων επικοινωνιακών συνταγών, με ντιζάιν, σκηνοθεσία και συνθήματα άλλης εποχής, χωρίς την παραμικρή διάθεση ανανέωσης ή τόλμης, τόσο που δίνουν μια ιδέα για το πώς θα μοιάζει και το μετεκλογικό πολιτικό σκηνικό.Ας τους πάρουμε από την αρχή: ο Φρανσουά Ολάντ έγινε ανέκδοτο ύστερα από αυτή την αφίσα, που αντιγράφει ουσιαστικά την προεκλογική αφίσα του Σαρκοζύ του 2007. Τυχαία ή ηθελημένα, ελάχιστη σημασία έχει, το βασικό είναι ότι γελοιοποιήθηκε και αναγκάστηκε να επανέλθει δριμύτερος με ένα υπερεπαναστατικό σποτάκι, όπου αυτοπροσδιορίζεται ως ο κληρονόμος της μεγάλης επαναστατικής γαλλικής παράδοσης, προκειμένου να βγάλει τη ρετσινιά του δεξιού.

Ο Σαρκοζί, από την άλλη, κορδώνεται ως υπερήφανος καπετάνιος μιας «Δυνατής Γαλλίας», ο οποίος θα την οδηγήσει σε μια νέα ρόδινη αυγή, ενώ ο κεντρώος Μπαϊρού με την ακροδεξιά Λε Πεν συναγωνίζονται στην ειλικρίνεια του χαμόγελου και του βλέμματος, με το συγκλονιστικά εμπνευσμένο όμως σύνθημα «Oui, la France» να κλέβει την παράσταση. Ο ανεξάρτητος Ντυπόν-Αινιάν ποζάρει ως ο ιδανικός υποψήφιος γαμπρός για κάθε γαλλική οικογένεια –αν και η φωτογραφία θα μπορούσε να είναι ποδοσφαιριστή, τραπεζίτη ή ασφαλιστή– και διεκδικεί μια Ελεύθερη Γαλλία (από ποιον;), ενώ η Ναταλί Αρτώ «αντιγράφει» τις εφημερίδες τοίχου της ΟΑΚΚΕ. Και επειδή μπήκα στον πειρασμό των συγκρίσεων με την ελληνική γραφιστική πραγματικότητα, ο Φιλίπ Πουτού παραπέμπει περισσότερο στις αφίσες της ΑΝΤΑΡΣΥΑ, ως ο μοναδικός εκφραστής της εργατικής τάξης ανάμεσα στους υποψηφίους, προσπαθώντας να ενσαρκώσει –και μια χαρά τα καταφέρνει– τον συμπαθή άνθρωπο της διπλανής πόρτας. Αντίθετα, ο Ζαν-Λυκ Μελανσόν με κόκκινο φόντο-κόκκινη γραβάτα παραπέμπει μάλλον στην ξεπερασμένη αισθητική του ΚΚΕ, με το σύνθημα μόνο να διαφοροποιείται ελάχιστα: από το «Λαέ, πάρε την εξουσία στα χέρια σου» προτιμάει το πιο αφαιρετικό «Πάρτε την εξουσία». Ο Ζακ Σεμινάντ δεν χρειάζεται να κάνει ιδιαίτερη προσπάθεια για να φροντίσει την αφίσα του, αφού τα λέει όλα με το εύγλωττο σύνθημά του («Για έναν κόσμο χωρίς Σίτυ και Γουώλ Στρητ »). Η Εύα Ζολύ είναι η μόνη που κάνει ίσως κάποια προσπάθεια για το αισθητικό αποτέλεσμα, όπως άλλωστε κάνει και για την εμφάνισή της, αλλά το τελικό προϊόν θυμίζει περισσότερο εξώφυλλο βιβλίου μαγειρικής.

Ποιο είναι το συμπέρασμά μου από αυτή τη σύντομη γραφιστική σύγκριση; Ότι στο επίπεδο της εικόνας τουλάχιστον, δεν έχει σημασία το τι λένε οι υποψήφιοι, ούτε πώς το λένε, ούτε σε ποιο κόμμα ανήκουν. Το μόνο που μετράει για τις γραφιστικά επιτελεία τους είναι η αναγνωρισιμότητα του προσώπου και η αίσθηση που αποπνέει, ώστε να πειστεί ο ψηφοφόρος να ταυτιστεί μαζί του.

Ο Μιχάλης Μάτσας είναι μεταφραστής