Ο αστικός μύθος της “παραγωγικής ανασυγκρότησης” της χώρας...

Η σημερινή δύσκολη περίοδος που διέρχονται οι διεθνείς χρηματοπιστωτικές αγορές επιβάλλει όσο ποτέ την ενίσχυση της πραγματικής οικονομίας ώστε να μη βγουν χαμένα τα νοικοκυριά, οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις και το λιανεμπόριο. Η ελληνική οικονομία είναι ήδη επιβαρυμένη από την αδιέξοδη οικονομική πολιτική της κυβέρνησης τα πέντε τελευταία χρόνια, με αποτέλεσμα η ανάγκη αυτή να γίνεται ακόμη πιο επιτακτική.

Το παραπάνω κείμενο δεν είναι απόσπασμα από ομιλία του Π. Λαφαζάνη στην Βουλή. Είναι από το άρθρο “Το βάρος στην πραγματική οικονομία” της κ.Λούκα Κατσέλη, και έχει γραφτεί ένα χρόνο πριν, την εποχή που ήταν υπεύθυνη του Τομέα Οικονομίας του ΠαΣοΚ.

Η έκφραση “ Έκαναν μπάχαλο την πραγματική οικονομία και τώρα δεν μπορούν να βρουν λύση!” η οποία είναι αποδεκτή σε όλους σχεδόν τους πολιτικούς χώρους, δεν είναι παρά άλλο ένα ιδεολόγημα που λειτουργεί συναινετικά στους αστικούς μύθους για την οικονομία. Ιδεολόγημα που λειτουργεί αποπροσανατολιστικά όχι μόνον για χαρακτήρα της κρίσης αλλά και γιατί υποδεικνύει στο ποιοι θα πρέπει να είναι υπεύθυνοι για να την διαχειριστούν: οι τεχνικοί της εξουσίας. Ανεξάρτητα αν φοράνε δεξιά ή αριστερή προβιά. Ο “λαϊκός παράγοντας” απουσιάζει από τα δρώμενα, είναι ένας απλός θεατής σε μια ταινία καταστροφής... 

 

Οι αστικές αυτές αντιλήψεις για την “πραγματική οικονομία” έχουν μεγάλη διεισδυτικότητα σε χώρους της Αριστεράς, ιδιαίτερα σε εκείνους που είχαν διαπαιδαγωγηθεί από τον “οικονομισμό” και τον “παραγωγισμό” του υπαρκτού σοσιαλισμού. Δώσε τους εργοστάσια και βαριά βιομηχανία και είναι έτοιμοι να πάθουν σοσιαλιστικές ονειρώξεις για “αυτοδύναμη εθνική ανάπτυξη”. Η χρήση της έννοιας “πραγματική οικονομία” υποδηλώνει ότι ο καπιταλισμός δεν είναι ένα ενιαίο οικονομικό σύστημα με την κυριαρχία του χρηματοπιστωτικού συστήματος, αλλά υπάρχει ένα υγιές κομμάτι του που αφορά την παραγωγή και την κυκλοφορία των προϊόντων σε σχέση με ένα διεφθαρμένο και κερδοσκοπικό που αφορά την κυκλοφορία του χρήματος, τις μετοχοποιήσεις, το χρηματοπιστωτικό σύστημα και άλλα συναφή.

Κατά βάθος είναι οι ίδιες οι αντιλήψεις που θεωρούν ότι το ζήτημα της μετάβασης στον σοσιαλισμό είναι ένα απλό θέμα διαχείρισης. Πως αρκεί να αλλάξει η ιδιοκτησία ενός εργοστασίου, για να γίνει σε μια μέρα από καπιταλιστικό, σοσιαλιστικό. Όμως η επιστήμη και η τεχνική δεν είναι ταξικά ουδέτερες. Δεν αρκεί λοιπόν μια αλλαγή της τυπικής μορφής της ιδιοκτησίας για να πραγματοποιηθεί αυτή η κοινωνική αλλαγή. Θα πρέπει να σημειωθούν αλλαγές και στην ίδια την παραγωγική διαδικασία, όχι μόνον για ζητήματα που σχετίζονται με τον τεχνικό και κοινωνικό καταμερισμό της εργασίας. Αλλαγές που αφορούν σε τεχνικές πλευρές της ίδιας της διαδικασίας παραγωγής, ώστε τα προϊόντα που παράγονται να είναι διαφορετικά από τα καπιταλιστικά: θα πρέπει να ανταποκρίνονται σε άλλα καταναλωτικά πρότυπα και να καλύπτουν διαφορετικές κοινωνικές ανάγκες.

Η φούσκα δεν είναι στο χρηματοπιστωτικό σύστημα, είναι στην ίδια την παραγωγική διαδικασία. Αφορά τα προϊόντα αυτής της παραγωγής και το σύστημα κατανάλωσης. Στην συντριπτική τους πλειοψηφία τα προϊόντα της καπιταλιστικής παραγωγής είναι υποταγμένα στην ανάγκη του μεγαλύτερου κέρδους. Η χρηστική τους αξία διαμορφώνεται από τις ανάγκες της διαφήμισης, στην οποία δαπανιούνται αρκετά δισεκατομμύρια. Οι άνθρωποι διαπαιδαγωγούνται σε παιδιά με καπρίτσια που αλλάζουν συχνά τα παιχνίδια τους. Τα ίδια τα αντικείμενα κατασκευάζονται να έχουν μικρότερη διάρκεια ζωής και να φθείρονται γρήγορα. Ένα μάλλινο πουλόβερ μπορεί να μείνει άφθαρτο ως 50 χρόνια, αν δεν περάσει από διαδικασία τεχνητής γήρανσης στα εργοστάσια παραγωγής μάλλινης κλωστής. Ένα αυτοκίνητο θα μπορούσε να έχει σχεδιαστεί ώστε να έχει τουλάχιστον διπλάσιο χρόνο ζωής και να είναι πιο φιλικό στο περιβάλλον χωρίς καμία επίπτωση στην αύξηση της τιμής του. Πολλά καλλυντικά και παιχνίδια θα μπορούσαν να έχουν τιμές κάτω από τις μισές, αφού το κόστος διαφήμισης και προβολής είναι πολλαπλάσιο από το κόστος παραγωγής.

Όμως οι αριστεροί που μιλάνε σήμερα για ενίσχυση της “πραγματικής” οικονομίας και δυνάμωμα του “παραγωγικού ιστού της χώρας”, άλλα πράγματα έχουν στο μυαλό τους, αλλά ντρέπονται να τα διατυπώσουν ρητά. Όνειρό τους είναι γίνει η οικονομία της χώρα μας σαν την οικονομία της Γερμανία, αλλά με άλλο σύστημα πολιτικής διαχείρισης. Δεν αντιλαμβάνονται – παρ' όλο τον αντιιμπεριαλισμό που διακρίνει τις διακηρύξεις τους - αυτό που ονομάζουν αυτοδύναμη εθνική οικονομία και ενίσχυση του παραγωγικού ιστού της χώρας δεν είναι τίποτα άλλο από την αναβάθμιση της θέσης της χώρας μας στην ιμπεριαλιστική αλυσίδα.

Υπάρχει μια σύγχυση - αρκετά διαδεδομένη στην Αριστερά - ανάμεσα στην “παραγωγική ανασυγκρότηση της χώρας” και στην “αυτοδύναμη ανάπτυξη”, ανάλογη με αυτή που υπάρχει ανάμεσα στην αύξηση του ΑΕΠ και την βελτίωση του βιοτικού επιπέδου του λαού. Από την εποχή που εμφανίστηκε ο καπιταλισμός η αύξηση του ΑΕΠ δεν ισοκατανέμετο σε όλα τα κοινωνικά στρώματα. Το σύνηθες είναι ότι  όταν μειώνεται το ΑΕΠ τα βάρη φορτώνονται στα λαϊκά στρώματα ενώ όταν αυξάνει,  την αύξηση αυτή την καρπώνονται οι κυρίαρχες τάξεις. Επιπλέον σήμερα,η ανάπτυξη των παραγωγικών δυνάμεων στον σύγχρονο καπιταλισμό περιθωριοποιεί όλο και περισσότερα τμήματα του πληθυσμού εκτός εργασίας και εκτός  ΑΕΠ. Οι παραγκουπόλεις, οι οποίες στεγάζουν τον πληθυσμό που δεν μπορεί να ενταχθεί στο καπιταλιστικό κύκλωμα εργασίας/κατανάλωσης δεν είναι πια ένα φαινόμενο που εμφανίζεται στην περιφέρεια του ιμπεριαλισμού αλλά αποτελούν πλέον συστατικό στοιχείο και των μητροπόλεων του. Σήμερα λοιπόν μια “παραγωγική ανάπτυξη” μπορεί να είναι διέξοδος από την κρίση της υπερσυσσώρευσης του κεφαλαίου, δεν φαίνεται όμως να δίνει λύση στο πρόβλημα της υπερσυσσώρευσης της εργατικής δύναμης.Μαζί με την "παραγωγική ανασυγκρότηση" της χώρας λοιπόν είναι πολύ πιθανόν να αυξάνεται και η ανεργία...

Όπως λοιπόν σήμερα η αύξηση του ΑΕΠ μιας χώρας δεν σημαίνει και βελτίωση του βιοτικού επιπέδου του λαού, το ίδιο και η παραγωγική ανασυγκρότηση μιας χώρας την εποχή της παγκοσμιοποίησης δεν σημαίνει σε καμία περίπτωση αυτοδύναμη ανάπτυξη αλλά το αντίθετο ακριβώς. Αρκεί να σκεφτεί κανείς σήμερα με τον διευρυμένο διεθνή καταμερισμό της παραγωγικής διαδικασίας ακόμα και τα προϊόντα που παράγονται από κάθετους κλάδους παραγωγής - όπως η αυτοκινητοβιομηχανία ή τα ηλεκτρονικά - συναρμολογούνται από εξαρτήματα που παράγονται στα τέσσερα σημεία του ορίζοντα. Την εποχή του Ε. Χότζα, όταν η Αλβανία είχε επιλέξει την αυτοδύναμη ανάπτυξη μέσα από μια πολιτική κρατικού απομονωτισμού, κατασκεύαζε τρακτέρ τα οποία όλα τα εξαρτήματά τους κατασκευάζονταν στην Αλβανία. Σήμερα όμως στην Γερμανική αυτοκινητοβιομηχανία αυξάνει όλο και περισσότερο το ποσοστό των εξαρτημάτων που έρχονται έτοιμα από το εξωτερικό. Στο χώρο της παραγωγής των ηλεκτρονικών συσκευών αυτό το καθεστώς παραγωγής είναι ο κανόνας...

Ο “οικονομισμός” και τον “παραγωγισμός” αυτής της Αριστεράς συνοδεύεται και από έναν άκρατο “κρατισμό”, ο οποίος αποτελεί και την συνεκτική πολιτική τους έκφραση. Ο κρατισμός της Αριστεράς υπερτιμά τις δυνατότητες που έχει το κράτος να παρεμβαίνει στην οικονομία. Στον καπιταλισμό της δυτικής αστικής δημοκρατίας, όπου το κεφάλαιο έχει κατοχυρωμένες αρκετές ελευθερίες που του επιτρέπουν να αποφασίζει που θα επενδύει και πως θα κινηθεί, η παρέμβαση του κράτους στην οικονομία είναι περιορισμένη. Αυτό το ξεχνούν συστηματικά οι Αριστεροί που προτείνουν διαχειριστικές λύσεις διεξόδου από την κρίση. Δεν υποτιμούν μόνο το κίνημα, αλλά υπερτιμούν το κράτος.

Ο στόχος της “παραγωγικής ανασυγκρότησης” της χώρας δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι δεν είναι πρόταση της Αριστεράς. Αποτελεί πανεθνική επιδίωξη στην οποία συναινούν όλες τις πολιτικές δυνάμεις της χώρας. Όποιος στρατεύεται λοιπόν σε «παραγωγικές ανασυγκροτήσεις» και άλλα παρόμοια, θα πρέπει να προτείνει και τους πολιτικούς στόχους ως δράσεις κρατικής πολιτικής, μέσω των οποίων θα γίνουν πραγματικότητα αυτά τα όνειρά του. Στα καθεστώτα της δυτικής αστικής δημοκρατίας, ως γνωστόν, το κράτος δεν μπορεί να βάλει χέρι στο κεφάλαιο και να του υποδείξει πως κινηθεί. Το κεφάλαιο κινείται πάντα με κριτήριο το μεγαλύτερο κέρδος. Στον καπιταλισμό, όπως τον γνωρίζουμε μέχρι σήμερα, “παραγωγική ανασυγκρότηση” δεν μπορεί να πραγματοποιηθεί αν δεν την επιθυμεί το κεφάλαιο. Η πολιτική κινήτρων προς το κεφάλαιο δεν έχει αποδώσει. Την εφάρμοσαν όλες οι κυβερνήσεις στην χώρα μας με τις φοροαπαλλαγές, την μείωση του κόστους εργασίας και άλλα παρόμοια.

Αν δεν πειστεί το κεφάλαιο, τότε θα πρέπει να βάλει χέρι το κράτος στο κεφάλαιο. Αυτό σημαίνει περιορισμό των ελευθεριών του κεφάλαιου και όχι μόνο. Ιστορικά αυτό δεν έχει γίνει και δεν μπορεί να γίνει σε καθεστώτα αστικής δυτικής δημοκρατίας. Προϋποθέτει συγκεκριμένη πολιτειακή αλλαγή, αλλαγή που νομιμοποιεί την κρατική εξουσία να παίρνει τέτοιες αποφάσεις. Αυτή η μορφή κρατικού παρεμβατισμού στην οικονομία, έχει πραγματοποιηθεί μόνον σε καθεστώτα του κρατικού καπιταλισμού, είτε με την μορφή του υπαρκτού σοσιαλισμού, είτε του φασισμού. Σήμερα αυτή η μορφή κρατικής παρέμβασης στην οικονομία κυριαρχεί στην Κίνα.

Αν είναι μια φορά ουτοπία ο “κομουνισμός” τότε ο “υγιής καπιταλισμός” που προβάλλεται μέσα από όραμα για την «παραγωγική ανασυγκρότηση» της χώρας, είναι χίλιες φορές ουτοπικός. Ο “εφικτός κόσμος” που οδηγούν οι πολιτικές πραγμάτωσης αυτού του “ονείρου”, στην καλύτερη περίπτωση αντιστοιχούν στο να γίνει η χώρα σαν την Αλβανία την εποχή του Εμβέρ Χότζα...