Αναρτήσεις
Ο Άγιος Πρεκάριος αναδειχθεί ως ένα εικονογραφικό σχήμα στην Ιταλία το 2004
Αναδημοσίευση από το "REBEL"
Από τον Φεβρουάριο του 2004 ο άγιος Πρεκάριος, προστάτης άγιος των πρεκάριων, των προσωρινών, των ευέλικτων, των ημιαπασχολούμενων, των περιστασιακά εργαζόμενων έχει εμφανιστεί σε διάφορες πόλεις της Ιταλίας. Ο άγιος Πρεκάριος εμφανίζεται σε δημόσιους χώρους σε εκδηλώσεις , πορείες, διαδηλώσεις, σε φεστιβάλ ταινιών, σε παρελάσεις μόδας, και, αφού είναι ένας άγιος, σε τελετές. Συχνά πραγματοποιεί και θαύματα. Αν και οι πρώτες εμφανίσεις του αγίου καταγράφονται μόλις στις 29 Φεβρουαρίου του 2004, σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα οι μορφές του έχουν πολλαπλασιαστεί και παρουσιάζεται σε διάφορες μεταμφιέσεις. Δίκαιος στις επιλογές του, ο άγιος Πρεκάριος δεν παίρνει το μέρος μιας κατηγορίας επισφαλώς εργαζόμενων εις βάρος μιας άλλης και μπορεί να εμφανιστεί σε supermarket των αστικών περιφερειών, στα βιβλιοπωλεία ή, πιο γκλαμουραρισμένος, στο φεστιβάλ ταινιών της Βενετίας. Ο άγιος Πρεκάριος είναι επίσης διαφυλετικός (transgender), και έχει εμφανιστεί και ως θηλυκός άγιος. H “λατρεία” έχει εξαπλωθεί ταχύτατα και έχει οδηγήσει στην ανάπτυξη μιας ευδιάκριτης και πολύχρωμης εικονογραφίας, αγιογραφίας και τελετουργικών. Ακολουθώντας την ιταλική καθολική παράδοση να περιφέρονται τελετουργικά αγάλματα αγίων σε δημόσιους χώρους, η λατρεία του άγιου Πρεκάριου λειτουργεί την ίδια στιγμή ως μια παρεκτροπή, ως μια Προσωρινή Αυτόνομη Ζώνη (ΤΑΖ), ως καρναβάλι. Αυτή είναι, επίσης, μια τακτική που στοχεύει να γίνουν ορατά τα ζητήματα που εμφανίζονται εξαιτίας της αυξανόμενης επισφάλειας του εργατικού δυναμικού. Σε ένα άλλο επίπεδο μπορεί να θεωρηθεί ένα είδος μυθοπλασίας. Η ιστορία του άγιου Πρεκάριου, οι απαρχές της, οι μεταμορφώσεις και η διάδοσή της, έχουν εισαχθεί εδώ στο παιχνίδι προκειμένου να ερευνηθεί η τρέχουσα πολιτική της επισφάλειας στην Ιταλία.
Είναι αναγκαίο εδώ να τονιστεί ότι οι λέξεις “πρεκάριος- πρεκάριτι -πρεκαριάτο” είναι μια γλωσσική επινόηση, η οποία τον τελευταίο χρόνο έχει διαδοθεί από την Ιταλία και την Ισπανία σε όλα τα ευρωπαϊκά δίκτυα που εμπλέκονται σε μία αντανάκλαση της προσωρινότητας. Εκτοπίζοντας τους γνωστότερους όρους “ευελιξία-ευέλικτοι εργαζόμενοι”, η εισαγωγή των “πρεκάριος- πρεκάριτι -πρεκαριάτο” σηματοδοτεί την εμφάνιση αγώνων που ιδρύουν μια νέα ορολογία και ένα νέο φαντασιακό, από τα οποία, στη συνέχεια, νέα δικαιώματα έρχονται στο φως. Η ιταλική έκφραση esercizio del comune (άσκηση πάνω στην έννοια του κοινού) δείχνει τις πολύπλευρες καινοτομίες στην παραγωγή πολιτικής υποκειμενικότητας, που εμφανίζονται όχι μόνο με άμεσες ενέργειες, άλλα και σαν επινοήσεις που δημιουργούνται «από κοινού» σε γλωσσικό και συμβολικό επίπεδο. Η εμφάνιση μίας νέας ορολογίας υπογραμμίζει την κεντρική σημασία της επικοινωνίας στη σύγχρονη κοινωνία και παράλληλα τονίζει ότι κάθε “νέο δικαίωμα” χρειάζεται μια “νέα γλώσσα”, επειδή δημιουργείται ένα νέο πολιτικό υποκείμενο το οποίο εκφράζει τα δικαιώματα αυτά.
Ο άγιος Πρεκάριος λειτουργεί σαν ένας ρητορικός μηχανισμός ο οποίος προκαλεί δημόσια συζήτηση γύρω από τις αλλαγές στις συνθήκες και στις μορφές εργασίας, εστιάζοντας στη μετατόπιση από τις μόνιμες θέσεις εργασίας στους επισφαλείς (στα ιταλικά precario/a) τρόπους απασχόλησης. Αυτή η αλλαγή, κοινή και για άλλες ευρωπαϊκές χώρες, ιδιαίτερα τη Γαλλία και την Ισπανία, απέκτησε μια τραυματική ποιότητα στην Ιταλία, όπου το il posto fisso (μια μόνιμη θέση εργασίας) ήταν ένα από τα δόγματα του μεταπολεμικού φαντασιακού. Μία μόνιμη θέση πλήρους απασχόλησης θεωρούνταν η τυπική εργασιακή μορφή. Ενάντια σ’ αυτόν τον κανόνα ένας νέος γραφειοκρατικός ορισμός έπρεπε να δημιουργηθεί, για να περιγράψει την αυξανόμενη ποικιλία των περιστασιακών εργαζόμενων, που δεν μπορούσαν να ενταχθούν στην τυπική εργασιακή μορφή. Είναι χρήσιμο εδώ να θυμηθούμε ότι στην Ιταλία δεν υπάρχει κανένα αντίστοιχο σύστημα κοινωνικής ασφάλισης, όπως παρουσιάζεται στην Αυστραλία και σε άλλες χώρες. Τα χάσματα μεταξύ του τέλους ενός συμβολαίου εργασίας και της αρχής ενός καινούριου είναι απλώς περίοδοι μηδενικών εσόδων. Οι μετα-φορντικές γενιές δεν αναζητούν απαραίτητα μία μόνιμη θέση. Ομοίως, δεν επιθυμούν αναγκαστικά μια θέση για όλη τους τη ζωή. Από την μια πλευρά έχουν ενστερνιστεί την έννοια της “άρνησης της εργασίας” που υποστήριξαν τα κινήματα της δεκαετίας του ΄70, από την άλλη πλευρά έχουν αναπτύξει την ιδέα μιας εργασίας επικεντρωμένης στην έννοια της “ελεύθερης ευελιξίας”: ευελιξίας ελευθερωμένης από τον μισθό και τον έλεγχο του καπιταλισμού. Από την πλευρά αυτή, μία από τις κύριες επιδιώξεις του Άγιου Πρεκάριου είναι η “flexicurity”- ευέλικτη ασφάλεια: μία νέα μορφή ευημερίας η οποία προστατεύει τους εργαζόμενους χωρίς να αποκηρύσσει την ευελιξία.
Η οργάνωση του εργασιακού χώρου στην Ιταλία με βάση την περιστασιακή απασχόληση δεν είναι πρόσφατο φαινόμενο. Η νέα νομοθεσία του 1984 επέκτεινε την πιθανή εφαρμογή των συμβάσεων μερικής απασχόλησης (legge 863), ενώ άλλη νομοθεσία το 1987 (legge 56) καθιέρωσε τις συμβάσεις προκαθορισμένων όρων (Fumagalli, 2003). Το 1987 το pacchetto Treu (The Treu Package, όπως ονομάστηκε από τον κεντροαριστερό κυβερνητικό εκπρόσωπο εργασιακών σχέσεων εκείνης της περιόδου) εισήγαγε και καθιέρωσε τις νέες τυπολογίες προσωρινής απασχόλησης, συμβάσεων προκαθορισμένων όρων, σπουδών, επαγγελματικής ανάπτυξης, και συμβάσεων μερικής απασχόλησης (Fumagalli, 2003). Παρόλο που η νομοθεσία αυτή παρουσιάστηκε σαν ένα άνοιγμα σε πιο ευέλικτους όρους εργασίας, και σαν μια στρατηγική για να μειωθεί η ανεργία, στην πράξη το pacchetto Treu επέτρεψε στην αγορά εργασίας τη μετάβαση από τα διαρκή συμβόλαια σε νέες μορφές προσωρινών συμβολαίων. Το 2003 ο νόμος Biagi ή νόμος 30 (που πήρε το όνομα του από τον Marco Biagi, καθηγητή στο πανεπιστήμιο της Μοντένας που χρησιμοποιήθηκε ως σύμβουλος από το Υπουργείο Πρόνοιας και σκοτώθηκε στη Μπολόνια από τις Ερυθρές Ταξιαρχίες, 19 Μαρτίου 2002) τελικά απορύθμισε την αγορά εργασίας. Σύμφωνα με αυτή την νομοθεσία, η αγορά εργασίας θα μπορέσει να ελεγχθεί μέσω της ανάπτυξης ιδιωτικών πρακτορείων αναζήτησης εργασίας και υπηρεσιών εύρεσης προσωρινής απασχόλησης. Το όφελος που προσφέρει η ανεργία, έστω πλασματικά, συνδέεται στο νόμο Biagi με την επαγγελματική ανάπτυξη και εκπαίδευση. Σπουδές και επαγγελματική ανάπτυξη συνιστούν νέους τύπους συμβάσεων εργασίας.
Η διαχωριστική γραμμή ανάμεσα σε σπουδές και εργασιακή εμπειρία γίνεται, τελικά, θολή, ανοίγοντας τη δυνατότητα πρόσληψης -χωρίς κανένα κόστος- μαθητών λυκείων και φοιτητών. Μια από τις πιο κωμικοτραγικές παραγράφους των guidelines (θέσεων-οδηγιών) της νομοθεσίας ορίζει ότι: “η εργασιακή εμπειρία όταν δεν μπορεί να θεωρηθεί εργασιακή σχέση (να ενταχθεί σε τυπικές εργασιακές μορφές) πρέπει να συμπεριληφθεί στην κατηγορία των (ονομαζόμενων) σπουδών, μέσω των οποίων το νεαρό άτομο γίνεται οικείο με το περιβάλλον εργασίας, αναπτύσσει δεξιότητες και δίνει τη δυνατότητα στους εργοδότες να τον/την εκτιμήσουν” (Ministero del Lavoro e delle Politiche Sociali, 2004). Ο νόμος Biagi επίσης παρέχει μια νέα ταξινόμηση της ευέλικτης εργασίας: “μερική απασχόληση”, “διακοπτόμενη” εργασία, (μοιρασμένη εργασία-job sharing), αυτοαπασχόληση (κυψελωτή εργασία) και “περιστασιακή” εργασία στην βιομηχανία των υπηρεσιών (και της φροντίδας) (Ministero del Lavoro e delle Politiche Sociali, 2004). Η ρητορική της ευελιξίας εφαρμόστηκε ,επίσης, στη βιομηχανία των σχέσεων. Σε μια παράλληλη μόδα, καθώς οι προσλήψεις προσωρινών εργαζόμενων αντικαθιστούν τις συμβάσεις διαρκείας, τα ατομικά συμβόλαια αντικαθιστούν τις συλλογικές μισθολογικές συμβάσεις. (Fumagalli, 2003; Ferrara, 2004).
Η διαχωριστική γραμμή ανάμεσα σε σπουδές και εργασιακή εμπειρία γίνεται, τελικά, θολή, ανοίγοντας τη δυνατότητα πρόσληψης -χωρίς κανένα κόστος- μαθητών λυκείων και φοιτητών. Μια από τις πιο κωμικοτραγικές παραγράφους των guidelines (θέσεων-οδηγιών) της νομοθεσίας ορίζει ότι: “η εργασιακή εμπειρία όταν δεν μπορεί να θεωρηθεί εργασιακή σχέση (να ενταχθεί σε τυπικές εργασιακές μορφές) πρέπει να συμπεριληφθεί στην κατηγορία των (ονομαζόμενων) σπουδών, μέσω των οποίων το νεαρό άτομο γίνεται οικείο με το περιβάλλον εργασίας, αναπτύσσει δεξιότητες και δίνει τη δυνατότητα στους εργοδότες να τον/την εκτιμήσουν” (Ministero del Lavoro e delle Politiche Sociali, 2004). Ο νόμος Biagi επίσης παρέχει μια νέα ταξινόμηση της ευέλικτης εργασίας: “μερική απασχόληση”, “διακοπτόμενη” εργασία, (μοιρασμένη εργασία-job sharing), αυτοαπασχόληση (κυψελωτή εργασία) και “περιστασιακή” εργασία στην βιομηχανία των υπηρεσιών (και της φροντίδας) (Ministero del Lavoro e delle Politiche Sociali, 2004). Η ρητορική της ευελιξίας εφαρμόστηκε ,επίσης, στη βιομηχανία των σχέσεων. Σε μια παράλληλη μόδα, καθώς οι προσλήψεις προσωρινών εργαζόμενων αντικαθιστούν τις συμβάσεις διαρκείας, τα ατομικά συμβόλαια αντικαθιστούν τις συλλογικές μισθολογικές συμβάσεις. (Fumagalli, 2003; Ferrara, 2004).
Η διασκορπισμένη (διάχυτη στο κοινωνικό σύνολο) εμπειρία της ευκαιριακότητας, στην ποικιλία των μορφών της, ξεσηκώνει αγώνες που δίνουν έμφαση στην άυλη εργασία, στην βιοπολιτική παραγωγή και στις επισφαλείς συνθήκες. Αυτοί αναγνωρίζονται ως εγγενείς σε κοινωνικές διεργασίες και, ως τέτοιοι, σηματοδοτούν το τέλος της πολιτικής και συνδικαλιστικής παράδοσης των αγώνων του 20ου αιώνα, που περιστρέφονται γύρω από τις συλλογικές διαπραγματεύσεις. Η άυλη εργασία, σ’ αυτό το πλαίσιο, δεν πρέπει να μεταφράζεται μόνο ως η μετα-φορντική και μεταμοντέρνα μετάβαση της εργασίας από τη βιομηχανική σε αυτήν που σχετίζεται με τις υπηρεσίες ή, ειδικότερα, ως η εργασία που παράγει επικοινωνία, πληροφορία και γνώση. Εργασίες που βασίζονται στην βιομηχανία των σχέσεων (της φροντίδας), εργασία «επιρροής» σύμφωνα με τον Hardt, παράγουν, επίσης, και άυλα αγαθά, όπως επιρροή, κοινωνικές σχέσεις και επιθυμία (Lazzarato, 1996, 1997; Hardt, 1999a; Hardt and Negri, 2000). Αυτές οι εργασίες, όπως ήδη επισημάνθηκε, συνιστούν την ευρύτερη τυπολογία της ευκαιριακότητας, ή για να χρησιμοποιήσουμε έναν πιο ακριβή και καυστικό όρο, της επισφαλούς εργασίας. Αισθήματα αστάθειας, κινδύνου και ανασφάλειας συγκεντρώνονται γύρω από την έννοια της επισφάλειας. Πραγματικά, σύμφωνα με μία έρευνα της Associazione Nuovo Welfare(2004 NIDL CGIL ) (που πραγματοποιήθηκε το 2004) σχετικά με τα είδη της «μοντέρναςπεριστασιακών εργαζόμενων περιγράφουν την ελαστικότητα ως συνώνυμο μειωμένων δικαιωμάτων και ένα 24.6% την αντιμετωπίζει ως αναγκαίο κακό. Οι επιπτώσεις της ελαστικότητας στην ποιότητα ζωής αντικατοπτρίζονται στο γεγονός ότι οι ερωτηθέντες σε ένα ποσοστό 35.8% ζουν με την οικογένειά τους, 32.5% με τον σύντροφό τους και μόνο 12.7% μόνοι τους (NIDL CGIL Associazione Nuovo Welfare, 2004). Ακόμη πιο εντυπωσιακό είναι το γεγονός ότι μόνο το 71.6% έχει παιδιά. Οι ώρες και οι μέρες έντονων διακυμάνσεων(yo-yo hours and days ), χαρακτηριστικές για την ελαστική απασχόληση, επίσης διαταράσσουν τις συνθήκες και το περιβάλλον κοινωνικότητας καθώς και την ίδια την δυνατότητα να χτιστεί η κοινωνικότητα(Chiara@CW, 2004). εργασίας», το 42.5% των
Η επισφάλεια γίνεται ένας τρόπος ελέγχου πάνω στην ίδια τη ζωή της «περιστασιοποιημένης» εργατικής δύναμης: η σημασία της επισφάλειας εδώ αναμειγνύεται με το νόημα της αγγλικής λέξης precariousness, που αναφέρεται σε μία οντολογική κατάσταση (Butler, 2004). Με αυτόν τον τρόπο μπορεί να αναφέρεται και σε μια έκφραση βιοεξουσίας, υπονοώντας το “προνόμιο” της κυβερνητικής εξουσίας να διαχειρίζεται και να ελέγχει τη ζωή από το εσωτερικό της(Foucault 1978: 135-45). Αντιθετικά, υιοθετώντας την οπτική του Hardt, είναι δυνατό η βιοεξουσία να θεωρηθεί, όχι αποκλειστικά από τη θέση της εξουσίας (“πάνω” από την κοινωνία) αλλά, επίσης, και από την πλευρά της εργασίας που εμπλέκεται στην βιοπολιτική παραγωγή (από τα “κάτω”): «αντιλαμβάνομαι τον όρο βιοεξουσία ως την δυνατότητα της εργασίας να ασκεί επιρροή. Η βιοεξουσία είναι η δύναμη να κατασκευάζεις τρόπους ζωής! Είναι η κατασκευή συλλογικών υποκειμενικοτήτων, κοινωνικότητας, ακόμα και της κοινωνίας της ίδιας.»(Hardt, 1999a: 98; δες επίσης Hardt, 1999b).
Άυλη εργασία, βιοπολιτική και επισφάλεια γίνονται πλέον κεντρικές για το χτίσιμο των αγώνων, όχι μόνο επειδή είναι θεμελιώδη στοιχεία των μετα-φορντικών κοινωνιών, αλλά και επειδή παράχθηκαν από ατομικές και συλλογικές μορφές υποκειμενικότητας και συνεχίζουν να παράγουν τέτοιες. Ο Maurizio Lazzarato περιγράφει μια ανάλογη δυναμική σε ένα πρόσφατο άρθρο του σχετικά με το “συντονισμό” στα γαλλικά κινήματα(Lazzarato, 2004). Ο Lazzarato υποστηρίζει ότι τα σύγχρονα κινήματα απομακρύνονται από τις παραδόσεις των σοσιαλιστών και κομμουνιστών γιατί δεν εκφράζονται με βάση την εναντίωση, αλλά με βάση την διαφορά. Διαφορά εδώ δε σημαίνει απουσία σύγκρουσης, πάλης ή αντίθεσης, αλλά μια ριζοσπαστική μετατόπιση, που εκφράζεται σε δύο ασύμμετρα πεδία, άρνηση και συγκρότηση, καταστροφή του οτιδήποτε είναι ανυπόφορο και πλήρη εκμετάλλευση των νέων πιθανών ευκαιριών(Lazzarato, 2004: 107). Το πρώτο πεδίο, της άρνησης, εκφράζεται ως απομάκρυνση των πολιτικών κινημάτων από τις συστηματοποιημένες μορφές και τους κανόνες της πολιτικής. Παρόλα αυτά, αυτός ο αντιστασιακός χαρακτήρας συντροφεύεται από την συνθετική τάση του δεύτερου πεδίου, όπου “οι ατομικές και συλλογικές ιδιομορφίες, που συνιστούν αυτό το κίνημα, παραθέτουν μια δυναμική υποκειμενοποίησης, που είναι, ταυτόχρονα, μια σύνθεση συλλογικών δικαιωμάτων (droits collectifs), αλλά και μια διαφορική επιβεβαίωση των τρόπων έκφρασης και της ζωής”.(Lazzarato, 2004: 106).
Επισφάλεια και άυλη εργασία συνενώνονται στο όνομα που επιλέχθηκε για το δίκτυο των εργαζόμενων περιστασιακά: the Precogs. Αυτός ο νεολογισμός συνδυάζει δύο βασικές ποιότητες: precari/e + cognitari/e, precarious + cognizant. Το όνομα αυτό είναι εμπνευσμένο από την ιστορία του Philip K. Dick (Dick, 1989) και την ταινία του Spielberg «Minority Report» (2002). Όπως οι precogs στην ιστορία και στην ταινία έχουν εμπλακεί και παγιδευτεί μέσα σε μία λύση και βλέπουν γεγονότα που συμβαίνουν στο μέλλον, έτσι και το δίκτυο precog χαρακτηρίζεται από μια αφάνταστη δύναμη, δηλαδή την έκφραση της συλλογικής νόησης. Αλλά και, όπως η ζωή των precog στο Minority Report ελέγχεται και διευθύνεται από την χορήγηση(προσφορά) θρεπτικών στοιχείων, το όνομα precog, επίσης, παραπέμπει στον έλεγχο της ζωής μέσα από την παροχή ελαστικής απασχόλησης και διακοπτόμενων εσόδων. Η ιταλική λέξη governare, με το διπλό της νόημα «κυβερνώ» και «τρέφω» περιγράφει αυτή την δυναμική πολύ καλά.
Η ευελιξία και η δυναμική της ανάπτυξης σε 31 διαφορετικές μορφές συμβασιακής εργασίας που περιλαμβάνονται στο νόμο Biagi, γίνονται τελικά ένας μηχανισμός ελέγχου για τη ζωή των εργαζόμενων. Από αυτήν την άποψη, οι συμβάσεις προκαθορισμένων όρων χρησιμοποιούνται ως μέσα για την αποτελεσματική αστυνόμευση των εργαζόμενων. Σύμφωνα με την ορολογία του Φουκώ, είναι μέθοδοι «κυβερνησιμότητας» (Foucault, 1991: 102-103). Παρόλα αυτά, το όνομα Precogs, σύμφωνα, τόσο με το Minority Report, όσο και με την tradizione operaista υποδεικνύει την ικανότητα να διακρίνεις εκ των προτέρων τις καινοτομίες και να βυθίζεσαι σ’ αυτές: η προεργασία με σκοπό να γνωρίζουμε από πριν (precognition) είναι, επίσης, αυτή η δραστηριότητα του κινήματος που μας επιτρέπει να προβλέπουμε την ανάπτυξη τόσο του κεφαλαίου, όσο και των βιοπολιτικών αγώνων. Αν και δεν είμαστε εργατο-φονταμενταλιστές, είμαστε παρόλα αυτά πεπεισμένοι ότι η έκφραση της υποκειμενικότητας μέσω της σύγκρουσης προέχει και καθορίζει τις αντιθετικές ροπές του κεφαλαίου και της εξουσίας.(Globalproject, 2004b). Ομοίως, οι αγώνες που προκύπτουν από τα κεντρικά θέματα της περιστασιακότητας και της ελαστικότητας δεν είναι απλώς ρεαλιστικές απαντήσεις σε σποραδικά γεγονότα και ζητήματα. Από τη μία μεριά, πολυάριθμοι περιστασιακοί εργάτες απομακρύνονται από τις παραδοσιακές μορφές πολιτικής συσπείρωσης, όπως τα κόμματα και τα τρία μεγαλύτερα συνδικάτα(CGIL, CISL, UIL), για να ξανα-οργανωθούν γύρω από τους αγώνες ενάντια στην επισφάλεια. Και από την άλλη μεριά, αυτοί οι αγώνες δε στοχεύουν μόνο στο να προωθήσουν μια «magna carta» προτάσεων, αλλά αποτελούν, επίσης, τον πυρήνα της δημιουργίας πολιτικών υποκειμενικοτήτων. Έτσι, λοιπόν, οι αγώνες και οι δράσεις που γεννιούνται από την επισφάλεια χαρακτηρίζονται ως συνθετικές συγκρούσεις όπου η παραγωγή ενός κοινού φαντασιακού παίζει έναν κεντρικό ρόλο.
Η ευελιξία και η δυναμική της ανάπτυξης σε 31 διαφορετικές μορφές συμβασιακής εργασίας που περιλαμβάνονται στο νόμο Biagi, γίνονται τελικά ένας μηχανισμός ελέγχου για τη ζωή των εργαζόμενων. Από αυτήν την άποψη, οι συμβάσεις προκαθορισμένων όρων χρησιμοποιούνται ως μέσα για την αποτελεσματική αστυνόμευση των εργαζόμενων. Σύμφωνα με την ορολογία του Φουκώ, είναι μέθοδοι «κυβερνησιμότητας» (Foucault, 1991: 102-103). Παρόλα αυτά, το όνομα Precogs, σύμφωνα, τόσο με το Minority Report, όσο και με την tradizione operaista υποδεικνύει την ικανότητα να διακρίνεις εκ των προτέρων τις καινοτομίες και να βυθίζεσαι σ’ αυτές: η προεργασία με σκοπό να γνωρίζουμε από πριν (precognition) είναι, επίσης, αυτή η δραστηριότητα του κινήματος που μας επιτρέπει να προβλέπουμε την ανάπτυξη τόσο του κεφαλαίου, όσο και των βιοπολιτικών αγώνων. Αν και δεν είμαστε εργατο-φονταμενταλιστές, είμαστε παρόλα αυτά πεπεισμένοι ότι η έκφραση της υποκειμενικότητας μέσω της σύγκρουσης προέχει και καθορίζει τις αντιθετικές ροπές του κεφαλαίου και της εξουσίας.(Globalproject, 2004b). Ομοίως, οι αγώνες που προκύπτουν από τα κεντρικά θέματα της περιστασιακότητας και της ελαστικότητας δεν είναι απλώς ρεαλιστικές απαντήσεις σε σποραδικά γεγονότα και ζητήματα. Από τη μία μεριά, πολυάριθμοι περιστασιακοί εργάτες απομακρύνονται από τις παραδοσιακές μορφές πολιτικής συσπείρωσης, όπως τα κόμματα και τα τρία μεγαλύτερα συνδικάτα(CGIL, CISL, UIL), για να ξανα-οργανωθούν γύρω από τους αγώνες ενάντια στην επισφάλεια. Και από την άλλη μεριά, αυτοί οι αγώνες δε στοχεύουν μόνο στο να προωθήσουν μια «magna carta» προτάσεων, αλλά αποτελούν, επίσης, τον πυρήνα της δημιουργίας πολιτικών υποκειμενικοτήτων. Έτσι, λοιπόν, οι αγώνες και οι δράσεις που γεννιούνται από την επισφάλεια χαρακτηρίζονται ως συνθετικές συγκρούσεις όπου η παραγωγή ενός κοινού φαντασιακού παίζει έναν κεντρικό ρόλο.
Εμφανίσεις και εξαφανίσεις του Άγου Πρεκάριου
Οι καταναλωτές δεν καταλαβαίνουν ακριβώς για ποιο λόγο υπάρχει τόσος κόσμος στον πάγκο τον αλλαντικών του σούπερ μάρκετ. Με μια δεύτερη ματιά, το άγαλμα του αγίου μοιάζει κάπως περίεργο. Πρώτον, ο άγιος είναι ντυμένος σαν εργαζόμενος του σούπερ μάρκετ. Δεύτερον, έχει πάρα πολλά χέρια. Τρίτον, κρατάει ένα τηλέφωνο, μια εφημερίδα με αγγελίες για δουλειά και πατάτες McDonald’s. Το άγαλμα μεταφέρεται με ξύλα από μια ομάδα νέων ανθρώπων, κι ένας παπάς, ένας καλόγερος και μία καλόγρια είναι μαζί τους. Υπάρχει μέχρι κι ένας καρδινάλιος! Μοιράζουν κάρτες του αγίου: Άγιος Πρεκάριος είναι το όνομά του. Οι περισσότεροι δεν έχουν ακούσει γι’ αυτόν. Μετά, όμως, οι νέοι που τον κουβαλάνε λένε πως ένα θαύμα έχει συμβεί, υπάρχει 20% έκπτωση στα σημερινά ψώνια. Και με τις τιμές που ανεβαίνουν κάθε μήνα - οι τιμές διπλασιάστηκαν μετά την εισαγωγή του ευρώ-, και με το εφάπαξ ποσό να είναι πάντα το ίδιο, και με τα εγγόνια να μην μπορούν να βρουν μια δουλειά για πάνω από 3 μήνες, ακόμη κι αν πήγαν στο πανεπιστήμιο και σπούδασαν νομική...
Το εγχειρίδιο Comunicazione Guerriglia ορίζει την πολιτιστική γραμματική ως το σύστημα των νόμων και κανονισμών που δομούν τις κοινωνικές αλληλεπιδράσεις και σχέσεις (Autonome a.f.r.i.k.a gruppe et al., 2001: 26). Μακράν του να είναι αντικειμενική, η πολιτιστική γραμματική είναι η έκφραση ορισμένων σχέσεων εξουσίας, και οι κανόνες της παίζουν έναν ρόλο στην παραγωγή και αναπαραγωγή των ίδιων των σχέσεων εξουσίας. Η πολιτιστική γραμματική διέπει το σύνολο της κοινωνίας και υπό αυτή την έννοια δεν μπορεί να διαχωριστεί από τις πολιτικές πρακτικές.
Αντιθέτως, είναι αναγνωρισμένο ότι οι πολιτικές πρακτικές εκφράζονται μέσα από πολιτιστικές μορφές. Η παρέμβαση στην πολιτιστική γραμματική ενός συγκεκριμένου τόπου, χρόνου και κατάστασης μπορεί ,επομένως, να οδηγήσει σε μια αλλαγή που δεν είναι μόνο πολιτιστική, αλλά και πολιτική. Προκειμένου να αλλαχθεί μια κυρίαρχη πολιτιστική γραμματική αρχικά είναι αναγκαίο να την κατανοήσουμε και να την αποδομήσουμε (Autonome a.f.r.i.k.a gruppee et al., 2001: 27-30).
Αντιθέτως, είναι αναγνωρισμένο ότι οι πολιτικές πρακτικές εκφράζονται μέσα από πολιτιστικές μορφές. Η παρέμβαση στην πολιτιστική γραμματική ενός συγκεκριμένου τόπου, χρόνου και κατάστασης μπορεί ,επομένως, να οδηγήσει σε μια αλλαγή που δεν είναι μόνο πολιτιστική, αλλά και πολιτική. Προκειμένου να αλλαχθεί μια κυρίαρχη πολιτιστική γραμματική αρχικά είναι αναγκαίο να την κατανοήσουμε και να την αποδομήσουμε (Autonome a.f.r.i.k.a gruppee et al., 2001: 27-30).
Για να αναλύσουμε τo έπος του Άγιου Πρεκάριου είναι απαραίτητο να κατανοήσουμε διαφορετικές και παρεμβαλλόμενες πολιτιστικές γραμματικές . Σε ένα μακροεπίπεδο,repercussions του σε ένα κοινωνικό και πολιτιστικό επίπεδο. Πιο συγκεκριμένα, η άυλη εργασία μεταφέρει την οπτική της παραγωγής στις σφαίρες της επικοινωνίας, της γνώσης, της πληροφορίας, της επιρροής και της επιθυμίας (Marazzi, 1999). Η απάντηση, λοιπόν, μπορεί μόνο να εκφραστεί με παρεμβάσεις που κινητοποιούνται γύρω από την επικοινωνία, πληροφόρηση, γνώση, επιρροή και επιθυμία, με άλλα λόγια, με παρεμβάσεις, στο επίπεδο του συμβολικού και του φαντασιακού.
Ο άγιος Πρεκάριος αναφέρεται, επίσης στη λαϊκή θρησκευτικότητα. Άλλες τοπικοποιημένες γραμματικές από εκείνες τις περίεργες που ελέγχουν ένα σούπερ μάρκετ, μέχρι τα υπουργικά πρωτόκολλα του φεστιβάλ της Βενετίας έχουν αποδομηθεί και μεταστραφεί σε συγκεκριμένες τους εμφανίσεις.
Το αισθητικό κομμάτι της διαμαρτυρίας, λοιπόν, δημιουργείται συμφωνά με μία μετα-φορντική κυανοτυπία . Τα χαρακτηριστικά αυτής της κυανοτυπίας εμπεριέχουν ένα ελαστικό και μεταβαλλόμενο προϊόν για τοπικά εξειδικευμένες αγορές (niche markets), εργασιακές τακτικές που αφήνουν τα πάντα για την τελευταία στιγμή και παραδίδουν προϊόντα μόνο όταν υπάρξει ζήτηση ("just in time" stock management), χρήση νέων τεχνολογιών , πολλαπλή εξειδίκευση των εργατών , έμφαση σε «οριζόντιες» τακτικές παραγωγής, αποτοπικοποιήση, και μια μετάβαση από την υλική στην άυλη εργασία και στην παραγωγή επικοινωνίας , γνώσης και πληροφοριών. Οι εκφάνσεις του ακτιβισμού που χρησιμοποιούνται για να μεταφέρουν και να αναπαραστήσουν την ζωή και τον βίο του Άγιου Πρεκάριου καθρεφτίζουν μέσα από μια μεταστροφή αυτά τα χαρακτηριστικά. Έτσι η ελαστικότητα, η αποτοπικοποιήση και οι οριζόντιες σχέσεις καθρεπτίζονται και διαστρεβλώνονται μέσα από την ζωή και τα θαύματα-παραστάσεις του Άγιου Πρεκάριου.
Η ιταλική έκφραση ‘non so a che santo votarmi’ (‘Δεν ξέρω σε ποιον άγιο να προσευχηθώ’) χρησιμοποιείται για να εκφράσει την απόλυτη έλλειψη ελπίδας. Σύμφωνα με την λαϊκή θρησκευτικότητα και την Καθολική θρησκεία, κάθε άγιος στο αγιολόγιο έχει ένα ξεχωριστό πεδίο στο οποίο ειδικεύεται και επεμβαίνει. Κάποιοι άγιοι έχουν πολλαπλές ικανότητες, άλλοι είναι υπεύθυνοι για τις ασθένειες, άλλοι για επαγγελματικά θέματα. Η αγία Agata είναι η προστάτιδα αγία των μητέρων που θηλάζουν, ο άγιος Gabriel των εργαζόμενων σε ταχυδρομεία και των διπλωματών, ο άγιος Eustachio των κυνηγών και δασονόμων, η αγία Rita των γυναικών που παντρεύτηκαν χωρίς να το επιθυμούν και γενικά των απελπισμένων καταστάσεων και άλλοι. Είναι εύκολο να φανταστούμε τους Ιταλούς ευκαιριακούς εργαζόμενους να κοιτούν ο ένας τον άλλον μετά το τέλος ενός ακόμα συμβολαίου και να αναστενάζουν λέγοντας: «δεν ξέρω σε ποιον άγιο να προσευχηθώ».
Είναι, επίσης, εύκολο να φανταστούμε ότι σύντομα ήρθε σε κάποιον η ιδέα ότι αν κανένας από τους ήδη υπάρχοντες αγίους δεν μπορεί να βοηθήσει, θα έπρεπε να εφευρεθεί κάποιος ολοκαίνουριος άγιος ειδικά γι’ αυτόν το λόγο. Την ιδέα του άγιου Πρεκάριου τη συνέλαβε πρώτη μια ομάδα ακτιβιστών από το Μιλάνο, οι Chainworkers, ένα από τα γκρουπ που συνυπάρχουν στον χώρο Reload του Μιλάνου. Αυτός ο χώρος, με τη σειρά του, είναι ένα κομμάτι μιας ομογενούς ομάδας από γκρουπ τα οποία οργάνωσαν το 2004 το parade της ευρο-πρωτομαγιάς (2004 Euro May Day parade), συμπεριλαμβανομένης και της μιλανέζικης ομάδας Critical Mass, η οποία είχε ήδη την δικιά της προστάτιδα αγία, την αγία Graziella («Graziella» είναι γυναικείο όνομα, καθώς και το όνομα ενός βασικού τύπου ποδηλάτου). Για να δώσουν στην αγία Graziella έναν σύντροφο, η ομάδα των Chainworkers δημιούργησαν έναν αρσενικό άγιο (Romano, 2004): ο άγιος Πρεκάριος γεννήθηκε, με όλα τα παραδοσιακά αξεσουάρ της αγιότητας. Διαθέτει αγάλματα (αρκετά και πολύ διαφορετικά) που συνοδεύουν τις πομπές, εικονολογικά χαρακτηριστικά, αγιογραφία, την δικιά του τυπωμένη εικόνα , μια προσευχή και ένα πεδίο στο οποίο ειδικεύεται. Έχει ακόμα και το δικό του ιερό, σε ένα κιόσκι της κατειλημμένης παραλίας του Lido di Venezia, Global Beach. Και το σημαντικότερο, έχει έναν αυξανόμενο αριθμό πιστών.
Είναι, επίσης, εύκολο να φανταστούμε ότι σύντομα ήρθε σε κάποιον η ιδέα ότι αν κανένας από τους ήδη υπάρχοντες αγίους δεν μπορεί να βοηθήσει, θα έπρεπε να εφευρεθεί κάποιος ολοκαίνουριος άγιος ειδικά γι’ αυτόν το λόγο. Την ιδέα του άγιου Πρεκάριου τη συνέλαβε πρώτη μια ομάδα ακτιβιστών από το Μιλάνο, οι Chainworkers, ένα από τα γκρουπ που συνυπάρχουν στον χώρο Reload του Μιλάνου. Αυτός ο χώρος, με τη σειρά του, είναι ένα κομμάτι μιας ομογενούς ομάδας από γκρουπ τα οποία οργάνωσαν το 2004 το parade της ευρο-πρωτομαγιάς (2004 Euro May Day parade), συμπεριλαμβανομένης και της μιλανέζικης ομάδας Critical Mass, η οποία είχε ήδη την δικιά της προστάτιδα αγία, την αγία Graziella («Graziella» είναι γυναικείο όνομα, καθώς και το όνομα ενός βασικού τύπου ποδηλάτου). Για να δώσουν στην αγία Graziella έναν σύντροφο, η ομάδα των Chainworkers δημιούργησαν έναν αρσενικό άγιο (Romano, 2004): ο άγιος Πρεκάριος γεννήθηκε, με όλα τα παραδοσιακά αξεσουάρ της αγιότητας. Διαθέτει αγάλματα (αρκετά και πολύ διαφορετικά) που συνοδεύουν τις πομπές, εικονολογικά χαρακτηριστικά, αγιογραφία, την δικιά του τυπωμένη εικόνα , μια προσευχή και ένα πεδίο στο οποίο ειδικεύεται. Έχει ακόμα και το δικό του ιερό, σε ένα κιόσκι της κατειλημμένης παραλίας του Lido di Venezia, Global Beach. Και το σημαντικότερο, έχει έναν αυξανόμενο αριθμό πιστών.
Όταν ξεκίνησε ο άγιος Πρεκάριος είχε σχεδιαστεί σαν μια μεταστροφή της λαϊκής παράδοσης, η οποία, αμέσως, μεταστράφηκε ως προς το περιεχόμενό της και κανονικοποιήθηκε στα επίσημα χαρακτηριστικά της. Για παράδειγμα, η ζωή του άγιου Πρεκάριου εξιστορείται σύμφωνα με την λαϊκή θρησκευτική τεχνοτροπία και ακολουθεί την παραδοσιακή τυπολογική ανάπτυξη. Η ιστορία μιλάει για έναν νεαρό άνδρα γεννημένο σε μία πλούσια οικογένεια ο οποίος, αφού σπουδάζει «δημιουργική οικονομία» και πάνω στην αναζήτηση μίας απάντησης, επισκέπτεται έναν άνδρα, τον Silviodoro (Goldensilvio), ο οποίος από μία θεϊκή παρέμβαση έχει λάβει αρκετά χρήματα για να χρηματοδοτήσει 3 τηλεοπτικά κανάλια. Στον δρόμο για τον γυρισμό, συναντά μία ομάδα ανθρώπων που διαμαρτύρονται για τη διακοπή της λειτουργίας του αγροκτήματος στο οποίο εργάζονταν. Οι απολυμένοι εργάτες του λένε ότι σχεδιάζουν να μεταναστεύσουν, αφού οι μόνες διαθέσιμες εργασίες στην περιοχή είναι με συμβάσεις περιορισμένου χρονικού διαστήματος και δεν μπορούν να εξασφαλίσουν μια αξιοπρεπή ζωή. Η ιστορία συνεχίζεται με τον Πρεκάριο, με σκοπό να εξακριβώσει την αλήθεια αυτών των ισχυρισμών, να εργάζεται σε φαστφουντάδικο, και στη συνέχεια να του αρνούνται ένα ενυπόθηκο δάνειο για να αγοράσει τηλεόραση, και τελικά να μετατρέπεται στη θεότητα των επισφαλώς εργαζόμενων (Globalproject Milano, 2004). Η προσευχή του άγιου Πρεκάριου, βασισμένη σε μία προσευχή των καθολικών για τον θεό τους, παρακαλεί για πληρωμένες άδειες μητρότητας, προστασία για τους εργαζόμενους σε εμπορικές αλυσίδες και σε τηλεφωνικά κέντρα, διακοπές, εισφορές εφάπαξ, δωρεάν υπηρεσίες και εγγυήσεις εσόδων.
Ο άγιος Πρεκάριος ακολουθείται από μία καμπάνια προώθησης προϊόντων που περιλαμβάνουν αυτοκόλλητα και τυπωμένες χάρτινες εικονίτσες που μεταστρέφουν τις κάρτες των θρησκευτικών αγίων. Η κάρτα του άγιου Πρεκάριου που υιοθετήθηκε από τους Chainworkers ήταν από το έργο του Καναδού καλλιτέχνη Chris Woods. Σε αυτήν, ο άγιος Πρεκάριος παρουσιάζεται ντυμένος με φόρμα εργασίας. Η κάρτα περιλαμβάνει τις αρετές( ή ικανότητες) του αγίου οι οποίες, ακολουθώντας την παραδοσιακή εικονογραφία, παρουσιάζονται, επίσης, σαν σημάδια του μαρτυρίου του. Αυτά περιέχουν το εισόδημα, τη στέγαση, την υγεία, την επικοινωνία και τις μεταφορές. Ένα ακόμη προϊόν είναι το επιτραπέζιο παιχνίδι Πρεκαριόπολη, που εφευρέθηκε από τους Chainworkers, το οποίο μεταστρέφει την Μονόπολη εισάγοντας τα εμπόδια της ζωής των περιστασιακά εργαζόμενων.
Είχε αποφασιστεί ότι ο άγιος Πρεκάριος θα έπρεπε να έχει τη δικιά του ημέρα εορτασμού και ότι η πιο κατάλληλη ημέρα για τον εορτασμό του αγίου της επισφάλειας και της προσωρινότητας θα ήταν η 29η Φεβρουαρίου, μία Κυριακή. Η συγκεκριμένη μέρα θα έχει διπλή συμβολική αξία: από τη μία πλευρά, είναι μία «διαλείπουσα» ημέρα, αφού εμφανίζεται μόνο μία φορά κάθε τέσσερα χρόνια, και από την άλλη το 2004 ήταν Κυριακή, μια ημέρα η οποία με την προσωρινότητα έχει χάσει τα συνακόλουθα της ανάπαυσης και του χρόνου διακοπής της εργασίας για να γίνει άλλη μια μέρα δουλειάς.
Η πρώτη εμφάνιση του άγιου Πρεκάριου, που προγραμματίστηκε να γίνει στο σούπερ μάρκετ Coop (αλυσίδα σούπερ μάρκετ στη Βόρεια Ιταλία), σχεδιαζόταν να τραβήξει την προσοχή στη φθορά του χρόνου ζωής, και στη μετατροπή αργιών όπως η Πρωτομαγιά και οι Κυριακές σε ημέρες εργασίας. Αυτή η ομαλοποίηση υποστηρίχθηκε ότι, επίσης, οδηγεί στην επιδείνωση των κοινωνικών σχέσεων και της κοινωνικής δομής. Η πρώτη εμφάνιση του αγίου Πρεκάριου πραγματοποιήθηκε σύμφωνα με τους κανόνες των θρησκευτικών πομπών, οργανωμένη από τους Chainworkers, με περίπου είκοσι άλλες ομάδες, κολεκτίβες και κοινότητες ανθρώπων να ερμηνεύουν ρόλους και να αφηγούνται. Ένα άγαλμα κουβαλιόταν στους δρόμους, μπροστά από το οποίο προπορευόταν ένα ανάμικτο ιερατείο, που συμπεριλάμβανε κι έναν καρδινάλιο που απάγγειλε προσευχές με ένα μικρόφωνο, και το ακολουθούσαν ευσεβείς. Η συγκεκριμένη πομπή ξεκίνησε από το κοινωνικό κέντρο Reload, εστία των Chainworkers, και περιλάμβανε και έναν ψεύτικο καθολικό καλόγερο, έναν παπά, μία μοναχή, έναν καρδινάλιο και ένα ηχητικό σύστημα. Διέσχισε τους δρόμους της περιφέρειας του Μιλάνου ώσπου να φτάσει στο σούπερ μάρκετ COOP, όπου συνέχισε μέσα από τους διαδρόμους. Κάθε τόσο σταματούσε για συλλογικές προσευχές και για συλλογή προσφορών. Οι λάτρεις του αγίου σε όλη τη διάρκεια μοίραζαν κάρτες του στους καταναλωτές, ή αντικαθιστούσαν με αυτές τις ετικέτες των τιμών (Reload Video Crew, 2004; Riot Generation Video, 2004).
Η πρώτη εμφάνιση του άγιου Πρεκάριου, που προγραμματίστηκε να γίνει στο σούπερ μάρκετ Coop (αλυσίδα σούπερ μάρκετ στη Βόρεια Ιταλία), σχεδιαζόταν να τραβήξει την προσοχή στη φθορά του χρόνου ζωής, και στη μετατροπή αργιών όπως η Πρωτομαγιά και οι Κυριακές σε ημέρες εργασίας. Αυτή η ομαλοποίηση υποστηρίχθηκε ότι, επίσης, οδηγεί στην επιδείνωση των κοινωνικών σχέσεων και της κοινωνικής δομής. Η πρώτη εμφάνιση του αγίου Πρεκάριου πραγματοποιήθηκε σύμφωνα με τους κανόνες των θρησκευτικών πομπών, οργανωμένη από τους Chainworkers, με περίπου είκοσι άλλες ομάδες, κολεκτίβες και κοινότητες ανθρώπων να ερμηνεύουν ρόλους και να αφηγούνται. Ένα άγαλμα κουβαλιόταν στους δρόμους, μπροστά από το οποίο προπορευόταν ένα ανάμικτο ιερατείο, που συμπεριλάμβανε κι έναν καρδινάλιο που απάγγειλε προσευχές με ένα μικρόφωνο, και το ακολουθούσαν ευσεβείς. Η συγκεκριμένη πομπή ξεκίνησε από το κοινωνικό κέντρο Reload, εστία των Chainworkers, και περιλάμβανε και έναν ψεύτικο καθολικό καλόγερο, έναν παπά, μία μοναχή, έναν καρδινάλιο και ένα ηχητικό σύστημα. Διέσχισε τους δρόμους της περιφέρειας του Μιλάνου ώσπου να φτάσει στο σούπερ μάρκετ COOP, όπου συνέχισε μέσα από τους διαδρόμους. Κάθε τόσο σταματούσε για συλλογικές προσευχές και για συλλογή προσφορών. Οι λάτρεις του αγίου σε όλη τη διάρκεια μοίραζαν κάρτες του στους καταναλωτές, ή αντικαθιστούσαν με αυτές τις ετικέτες των τιμών (Reload Video Crew, 2004; Riot Generation Video, 2004).
Στην Καθολική παράδοση κάθε άγιος αναγνωρίζεται από τα εικονογραφικά χαρακτηριστικά του, τα οποία γενικά αναφέρονται στα θαύματα του αγίου ή στο μαρτύριό του. Ο άγιος Πρεκάριος, στην πρώτη του εμφάνιση, παρουσιάστηκε φορώντας μια φόρμα υπαλλήλου σούπερ μάρκετ. Το άγαλμα είχε αρκετά χέρια, υποδεικνύοντας την πολλαπλότητα των προσωρινών συμβάσεων και εργασιών καθώς και την αναγκαία ικανότητα κάποιου που εργάζεται περιστασιακά να αναπτύσσει πολλαπλές δεξιότητες και να μπορεί, σαν ταχυδακτυλουργός, να καταφέρνει να κάνει διαφορετικές εργασίες. Οι αναφορές στα μαρτύρια βρίσκονται στο κάθε χέρι, δημιουργώντας πλάγια μια λίστα από μια σειρά τυπικών επισφαλών εργασιών: αποκόμματα εφημερίδων με μικρές αγγελίες για εργασία, μια σακούλα με πατάτες McDonald’s, ένα τηλέφωνο από τηλεφωνικό κέντρο.
Από τις 29 Φεβρουαρίου του 2004, ο άγιος Πρεκάριος έχει κάνει πολυάριθμες εμφανίσεις σε διαφορετικές περιοχές, από την Τριέστη στη βορειοανατολική Ιταλία μέχρι το Σαλέρνο στη νότια, από την Μπολόνια στο Βορά μέχρι τη Ρώμη, από το Μπάρι στα νοτιοανατολικά μέχρι την Βενετία. Οι εμφανίσεις είχαν στόχο συγκεκριμένους εργασιακούς χώρους στους οποίους η εργατική δύναμη αποτελείται σε μεγάλο ποσοστό από προσωρινούς εργαζόμενους. Ο χάρτης με τις εμφανίσεις του αγίου συμπίπτει με τον χάρτη των τύπων περιστασιακής εργασίας: εθνικές και διεθνείς αλυσίδες, όπως τα καταστήματα McDonald’s και τα σούπερ μάρκετ, βιβλιοπωλεία και βιβλιοθήκες, γραφεία προσωρινής απασχόλησης και, τέλος, και το φεστιβάλ ταινιών της Βενετίας, προς τιμήν όλων των προσωρινά εργαζομένων στη βιομηχανία ταινιών. Ο άγιος Πρεκάριος δεν ανήκει σε μια συγκεκριμένη περιοχή αλλά εμφανίζεται σε πολλά διαφορετικά μέρη, καμιά φορά και παράλληλα: «η ιδέα είναι να έχουμε διάφορες δράσεις, διαφορετικές στο θέμα και στη μέθοδο, να συμβαίνουν ταυτόχρονα σε διαφορετικές πόλεις ή σε διαφορετικές περιοχές της ίδιας πόλης» (Foti, 2004a). Όπως ένας πολλαπλά ειδικευμένος και πολλαπλά απασχολούμενος περιστασιακός εργάτης, που επισφαλώς παραπαίει από τη μία δουλειά στην άλλη και που συχνά χρειάζεται να κάνει ταυτόχρονα περισσότερες από μία εργασίες, ο άγιος δεν έχει σταθερή ταυτότητα. Περισσότερο από το να «είναι», ο άγιος «γίνεται», κατασκευάζοντας σχέδια πτήσης σύμφωνα με τις ανάγκες, τις προσωπικές κλίσεις και την ένταξη σε ομάδες.
Παρουσιάζουμε, σαν παράδειγμα, το γεγονός και την καμπάνια των media που δημιουργήθηκε και ενορχηστρώθηκε από τη μιλανέζικη ομάδα των Chainworkers σε συνεργασία με τους προσωρινούς εργαζόμενους στη βιομηχανία μόδας, με την ευκαιρία της Εβδομάδας μόδας στο Μιλάνο στις 26 Φεβρουαρίου 2005. Το γεγονός αυτό σηματοδοτεί, επίσης την αρχή μιας μεταμόρφωσης του άγιου Πρεκάριου και δείχνει την ικανότητα του να μεταλλάσσεται “ακριβώς όταν πρέπει” σε ένα νέο φαντασιακό. Στην εβδομάδα Μόδας του Μιλάνου του 2005, ο Άγιος Πρεκάριος μεταμορφώθηκε στον αναγραμματισμό του, την Σέρπικα Νάρο (San Precario, Serpica Naro), μια ανερχόμενη καινοτόμο Αγγλο-Ιαπωνίδα σχεδιάστρια με το δικό της βιβλίο και σελίδα στο διαδίκτυο, που μιμούταν τέλεια την όψη και το περιεχόμενο εκατοντάδων άλλων σελίδων ανερχόμενων σχεδιαστών μέχρι και στην επιλογή του τυπογραφικού φόντου, ενώ τα animation και οι ήχοι της σελίδας έφερναν στο μυαλό το συντομευμένο, ελαφρύ στυλ των τηλεοπτικών εκπομπών μόδας. Παρομοίως, τα (εφευρεμένα) αποκόμματα από τον τύπο καθρεφτίζουν την αισθητική των περιοδικών σχετικά με τη μόδα και το στυλ. Η Σέρπικα, επίσης, είχε ένα γραφείο τύπου που έστελνε ανακοινώσεις και ένα γραφείο στο Τόκυο. Μια γενικόλογη ιστοσελίδα που φίλτραρε πληροφορίες από πρεκάριους εργάτες στη βιομηχανία μόδας, υποσχόταν “εσωτερικές” πληροφορίες σε δημοσιογράφους που θα δήλωναν συμμετοχή στην σελίδα .
Η Σέρπικα Νάρο είχε γεννηθεί: μια νέα σχεδιάστρια με αιχμηρές ιδεές, διάσημη, διαβάζουμε στη βιογραφία της, για τη χρήση τεχνολογικών σχεδίων στα υφάσματα και για τις πρωτοποριακές μεθόδους κοψίματος. Δήλωσε τη συμμετοχή της στο επίσημο σώμα που επιβλέπει την εβδομάδα μόδας, το la camera della moda , για να συμμετάσχει στις εκδηλώσεις του 2005. Για να έχει πιο ισχυρή παρουσία η Σέρπικα, οι Chainworkers ενεργώντας με τη βοήθεια ενός δικτύου αγανακτισμένων περιστασιακών εργαζόμενων στη μόδα, δημιούργησαν πολλές αντικρουόμενες περίεργες ιστοσελίδες που κατηγορούσαν την Σέρπικα ότι εκμεταλλεύτηκε την Ιαπωνική ομοφυλοφιλική κοινότητα αντιγράφοντας και εμπορικοποιώντας το στυλ τους αφού προσποιήθηκε ότι θέλει να συνεργαστεί μαζί τους. Μια παρόμοια επιχείρηση στήθηκε στο Μιλάνο,όπου οι φήμες έλεγαν ότι η Σέρπικα ήθελε να κάνει ένα σόου στην Pergola (βάση των Chainworkers και άλλων ακτιβιστών) πληρώνοντας πολύ λίγο νοίκι, και προκαλώντας έτσι την οργή του Άγιου Πρεκάριου και την προσοχή των ΜΜΕ. Η εκδήλωση αυτή καθαυτή - η εκδήλωση μόδας - είχε έξι μοντέλα ειδικά σχεδιασμένα από την Σέρπικα Νάρο για το θέμα της επισφάλειας και των επισφαλών συνθηκών εργασίας, και την ακολούθησε ένα show από νέους σχεδιαστές όπως οι British Conscious Fashion Week και οι Catalan Yo Mango, που αρνούνται να συσχετιστούν με το εδραιωμένο σύστημα της μόδας. Κατά τη διάρκεια της εκδήλωσης ανακοινώθηκε ότι η Σέρπικα Νάρο δεν υπήρχε και όλη η φάρσα αποκαλύφθηκε στα ΜΜΕ, που μετέδωσαν πλήρως όλη την ιστορία δίνοντας έτσι και άλλο φως στο πρόβλημα της επισφαλούς εργασίας που κρύβεται πίσω από την λάμψη της εβδομάδας μόδας του Μιλάνου.
'Ενα από τα κεντρικά ζητήματα της επισφάλειας είναι η κατακερματισμένη προσωρινότητα της ευέλικτης εργασίας. Όπως οι συνθήκες εργασίας είναι "ευέλικτες", "part-time", "χαλαρές", "προσωρινές", έτσι είναι και το χρονικό πλαίσιο της διαμαρτυρίας. Οι νομαδικές εμφανίσεις του Αγίου Πρεκάριου μπορούν να θεωρηθούν θέμα τακτικής, σύμφωνα με τον τώρα διάσημο (αλλά όχι στην Ιταλία) διαχωρισμό που έκανε ο Michel de Certeau ανάμεσα σε στρατηγική και τακτική. Ενώ μια στρατηγική επιχειρείται από ένα πιθανό ή διακεκριμένο χώρο, μια τακτική τοποθετείται σε απρόβλεπτα μέρη. "Μια τακτική" λέει ο de Certeau " μπορεί να ενσωματωθεί στον χώρο του άλλου τμηματικά, χωρίς να τον καταλάβει στην ολότητά του"(de Certeau, 1988: xix). Παρόμοια, ο Άγιος Πρεκάριος κάνει προσωρινές εισβολές σε μέρη άλλων: Super markets, το φεστιβάλ κινηματογράφου της Βενετίας, την πασαρέλα, γραφεία εύρεσης προσωρινής εργασίας, βιβλιοθήκες. Σημαντικότερα , τονίζει ο de Certeau, ενώ η στρατηγική βασίζεται στον χώρο, η τακτική βασίζεται κυρίως στον χρόνο: "προσέχει πάντα για ευκαιρίες που μπορεί να προκύψουν ξαφνικά". Ό,τι κερδίζει δεν το κρατάει. Πρέπει συνεχώς να χειρίζεται γεγονότα για να τα μετατρέπει σε "ευκαιρίες" (de Certeau, 1988: xix). Αν οι εμφανίσεις του Άγιου Πρεκάριου ενορχηστρωθούν με τακτική, σε τι είδους χρόνο μπορούν να βασιστούν για να δημιουργήσουν ευκαιρίες; Εν μέρει ΤΑΖ, εν μέρει καρναβάλι, οι εμφανίσεις του Αγίου γίνονται για να είναι προσωρινές και παροδικές. Στην TAZ: The Temporary Autonomous Zone (Προσωρινή Αυτόνομη Ζώνη), ο Hakim Bey τάσσεται υπέρ του "προσωρινού" χρόνου εξέγερσης και ξεσηκωμού, ενάντια στον "μόνιμο" χρόνο της επανάστασης (Bey, 1985: 97-102). Μία εξέγερση ανοίγει ευκαιρίες, μπορούμε να πούμε ότι φαντάζεται σχέδια πτήσης, για να εξαφανιστεί και να εμφανιστεί σε διαφορετικό χώρο και χρόνο μόλις ονοματιστεί, εκπροσωπηθεί ή διαμεσολαβηθεί. Η προσωρινότητα συνδυάζεται με την αφάνεια ως τακτική αντίστασης ενάντια στην πανταχού παρούσα καταπίεση του κρατικού ελέγχου (Bey, 1985: 97-102).
Η προσωρινή διακοπή, σαν αυτή που περιγράφει ο Bey, και ένας ιικός (viral) πολλαπλασιασμός των γεγονότων σε διαφορετικά μέρη είναι μια επιλογή τακτικής με σκοπό την αποφυγή του ελέγχου. Δεν είναι δυνατον να αντιτεθούμε στην κυρίαρχη πολυπλοκότητα τη σημερινής κοινωνίας με μια άμεση και ανταγωνιστική σύγκρουση. Η εξαφανίση του Άγιου Πρεκάριου είναι από μια άποψη τόσο σημαντική όσο και η εμφάνιση του.
Κυβερνοπλασία, Μυθοπλασία, Βιντεοπλασία
(E-poesis, Mythopoesis, Videopoesis)
Λοιπόν, κάνει ο Άγιος Πρεκάριος κάτι άλλο εκτός από εμφανίσεις για να υπονομεύει φευγαλέα, ίσως να οργανώσει εκπτώσεις 20% από τις αγορές σας για μια ημέρα, και να εξαφανιστεί πάλι στο οικείο καταφύγιο του πολιτιστικού ακτιβισμού; Είναι ο Άγιος Πρεκάριος καθόλου διαφορετικός από τις εκατοντάδες των ενεργειών πολιτιστικών jammers, των subvertisers, όσων κάνουν κάνουν ακτιβισμό μέσα από την τέχνη, το hacking, τα media (artivists, hactivists, mediactivists and creactivists) παγκοσμίως; Τι κάνει ο Άγιος Πρεκάριος μεταξύ μιας εμφάνισης και της επόμενης; Ο Άγιος Πρεκάριος, ως μια οπτασία που εμφανίζεται σε διαφορετικές πόλεις με διαφορετικά πρόσωπα, για να διεκδικήσει πληρωμένη άδεια μητρότητας, διακοπές και η συνταξιοδότηση, λειτουργεί στρατηγικά.
Αλλά ο Άγιος Πρεκάριος είναι, επίσης, μέρος μιας ευρύτερης πολιτικής κουβέντας που συγκεντρώνει, όπως φάνηκε κατά τη διάρκεια των εμφανίσεών του στην ευρο-Πρωτομαγιά, διαφορετικές ομάδες ακτιβιστών, δίκτυα και ανεξάρτητες ενώσεις. Μια από τις εικόνες που χρησιμοποιείται από μια άλλη ομάδα, τους Globalproject ακτιβιστές, για να περιγράψουν τον τρόπο που οι πρεκάριοι εργαζόμενοι οργανώνονται, είναι το αρχιπέλαγος, ένα περιβάλλον φτιαγμένο από «νησιά στο διαδίκτυο, που συνδέονται με γρήγορα και πολύχρωμα links….» (Globalproject Venezia, 2004). Το αρχιπέλαγος είναι η αντανάκλαση του αποκεντρωμένου μηχανισμού παραγωγής της μεταβιομηχανικής κοινωνίας και ενός μεταφορντικού συστήματος . Το αρχιπέλαγος θυμίζει τo cyberpunk romance βιβλίο του Sterling , Islands in the Net (1956), όπου τα νησιά είναι αυτόνομα πειράματα πάνω στην κοινωνική συνεργασία και τους τρόπους ζωής, συνδεμένα μέσω του δικτύου. Το αρχιπέλαγος της επισφάλειας οργανώνεται όπως μία ποικιλία ατόμων, ομάδων, και κολεκτίβων που συνδέονται μέσω διασταυρωμένων δικτύων.
Αλλά ο Άγιος Πρεκάριος είναι, επίσης, μέρος μιας ευρύτερης πολιτικής κουβέντας που συγκεντρώνει, όπως φάνηκε κατά τη διάρκεια των εμφανίσεών του στην ευρο-Πρωτομαγιά, διαφορετικές ομάδες ακτιβιστών, δίκτυα και ανεξάρτητες ενώσεις. Μια από τις εικόνες που χρησιμοποιείται από μια άλλη ομάδα, τους Globalproject ακτιβιστές, για να περιγράψουν τον τρόπο που οι πρεκάριοι εργαζόμενοι οργανώνονται, είναι το αρχιπέλαγος, ένα περιβάλλον φτιαγμένο από «νησιά στο διαδίκτυο, που συνδέονται με γρήγορα και πολύχρωμα links….» (Globalproject Venezia, 2004). Το αρχιπέλαγος είναι η αντανάκλαση του αποκεντρωμένου μηχανισμού παραγωγής της μεταβιομηχανικής κοινωνίας και ενός μεταφορντικού συστήματος . Το αρχιπέλαγος θυμίζει τo cyberpunk romance βιβλίο του Sterling , Islands in the Net (1956), όπου τα νησιά είναι αυτόνομα πειράματα πάνω στην κοινωνική συνεργασία και τους τρόπους ζωής, συνδεμένα μέσω του δικτύου. Το αρχιπέλαγος της επισφάλειας οργανώνεται όπως μία ποικιλία ατόμων, ομάδων, και κολεκτίβων που συνδέονται μέσω διασταυρωμένων δικτύων.
Ένα αρχιπέλαγος επαναστατικών κοινοτήτων, στριμωγμένων μέσα σε δάση από ουρανοξύστες και metro-radical παραλιών, φυτά που σκαρφαλώνουν και αστερίες , κάκτοι και πανιά, που μέσα στον χάρτη της αυτοκρατορίας καθορίζουν μια ανώμαλη περίμετρο σαν μια διαστιγμένη γραμμή, που κάθε της στίγμα σφραγίζεται με την σφραγίδα Leone H.S.L. Hic Sunt [εδώ υπάρχουν λιοντάρια, το αρκτικόλεξο που χρησιμοποιήθηκε από τους Ρωμαίους για να περιγράψει μη αποικημένες και μη αποικήσιμες περιοχές] και είναι εκείνες οι περιοχές όπου η εξουσία έχει απορριφθεί, όπου οι γυναίκες και οι άνδρες αποφάσισαν ότι ο αυτοκρατορικοί νόμοι, η κυβέρνηση και η “κανονικότητα” δεν έχουν καμία αξία στις ζωές τους. (Globalproject Venezia, 2004)
Τα δίκτυα, και ιδιαίτερα το mailing list Precog και το Globalproject, διαδραματίζουν έναν σημαντικό ρόλο στην παραγωγή αφήγησης-δράσεων (narr/actions). Η κεντρικότητα των δικτύων αντικατοπτρίζει μια γενική μετατόπιση του ιταλικού κινήματος προς την πολιτική δράση που παράγει και παράγεται μέσω της επικοινωνίας. Η παραγωγή φαντασιακού , σε ένα εννοιολογικό σύστημα, γίνεται το συστατικό στοιχείο για τις πολιτικές υποκειμενικότητες και τις κοινότητες.
Τα αυτοoργανωμένα νησιά ή κοινότητες έχουν ευδιάκριτες γενεαλογίες και πολιτικές τάσεις. Αν και υπάρχουν διασταυρώσεις και επικαλύψεις όταν μεμονωμένοι ακτιβιστές περνούν μέσα από διαφορετικούς κόμβους, καθένας κατευθύνοντας τις ενέργειες και την προσοχή του σε συγκεκριμένα ζητήματα. Κοινότητες συναθροίζονται γύρω από την επισφάλεια, τόσο διαφορετικές όσο οι μετα-φεμινίστριες SexyShock, οι βορειοανατολικοί βιο-ενωτικοί Invisibili, ανεξάρτητες συνδικαλιστικές ενώσεις (sindacati di base), άτομα που εργάζονται σε αλυσίδες εταιρειών(chainworkers), άτομα ασχολούμενα με πνευματική εργασία (brainworkers), οι ακτιβιστές του Globalproject, αντάρτες της πληροφορίας , κολεκτίβες των hackers. Ο Άγιος Πρεκάριος αν και εφευρέθηκε από τους Chainworkers, είναι από αυτή την άποψη ένα κοινό προϊόν και μια κοινή παραγωγή.
Σαν τέτοιο, ο άγιος Πρεκάριος είναι μια μυθοπλαστική φιγούρα: περιγράφει και αναπαριστά μια υπαρκτή κοινότητα. Η περιγραφή με αυτό τον τρόπο μετατρέπεται σε ένα είδος περιγραφής-δράσης (narr/action), η οποία μπορεί να εξηγηθεί ως την δυνατότητα και την επιθυμία να δημιουργηθεί ένα αίσθημα ενότητας, που βασίζεται σε κοινές ιστορίες και εμπειρίες που με τη σειρά τους έγιναν η αρχή για συνεχείς συζητήσεις και για να προκύψουν νέες δυνατότητες και γεγονότα. Οι περιγραφές γενικά γίνονται μυθοπλαστικές όταν, όπως στην απεικόνιση των βίντεο της Riot Generation (γενιάς εξέγερσης), ένα από τα νησιά που παράγουν? βίντεο μέσα στο(και έξω από το) Globalproject, είναι «λέξεις που παράγουν ενέργειες και ενέργειες που παράγουν λέξεις» (Ferraro, 2004).
Ο Wu Ming 1, ο «αφηγητής» της κολεκτίβας Wu Ming, γνωστός και ως Luther Blisset, έχει αφιερώσει πολλή από την αντανάκλασή του στην ιδέα της μυθοπλασίας, και την ορίζει κάπως έτσι:
Η κοινωνική διεργασία της κατασκευής μύθων, χωρίς να εννοούμε “ψεύτικες ιστορίες”, αλλά ιστορίες κοινές που λέγονται, επαναλαμβάνονται και χρησιμοποιούνται από μία τεράστια και πολυσχιδή κοινότητα, ιστορίες που, ίσως, δίνουν υπόσταση σε ένα είδος ιεροτελεστίας, μία αίσθηση συνέχειας μεταξύ αυτού που κάνουμε και αυτό που έκαναν άλλοι άνθρωποι στο παρελθόν…Τα ιταλικά κοινωνικά κινήματα είχαν την ικανότητα να εμφανιστούν σαν μια πληθώρα ανθρώπων που περιγράφουν τους εαυτούς τους από μια αδιάκοπη, ζωντανή ροή ιστοριών, χρησιμοποιώντας αυτές τις ιστορίες σαν όπλα που θα επέβαλλαν ένα νέο φαντασιακό ξεκινώντας από τη βάση. Όταν μιλάμε για “μύθους”, εννοούμε ιστορίες που είναι απτές, φτιαγμένες από αίμα, σάρκα και σκατά. (Wu Ming, 2002)
Η υλική υπόσταση των ιστοριών αυτών έχει, επίσης, ενδιαφέρον. Μαζί με την γενική ευφυή παραγωγή των ιδεών γύρω από τον άγιο Πρεκάριο, υπάρχει η ανάγκη να εισαχθεί μία ακόμη έννοια: αυτή του κοινού σώματος, αφού το “έπος” του άγιου Πρεκάριου εξιστορείται και αναπαριστάται την ίδια στιγμή, ή αναπαριστάται καθώς εξιστορείται. Η χρήση διάφορων τεχνολογιών όπως το βίντεο, το ραδιόφωνο, το δίκτυο, τα sites του δικτύου και, καμιά φορά, η καλωδιακή τηλεόραση, κάνουν δυνατή την αφήγηση των δράσεων και των γεγονότων σχεδόν σε πραγματικό χρόνο. Η ετικέτα “ακτιβιστής των media” αποχτά εδώ ένα συγκεκριμένο νόημα, κατά το οποίο τα media είναι μόνο μία από τις δυνατές μορφές ακτιβισμού. Οι ενέργειες και τα γεγονότα δημιουργούνται, κατασκευάζονται και πραγματοποιούνται από τους ίδιους ανθρώπους. Οι αφηγήσεις, με λίγα λόγια, είναι δεν είναι μια υπερ-έκθεση μετά το γεγονός αλλά βασικό κομμάτι της πολιτικής δράσης. Με αυτή την έννοια, η μυθοπλασία, την οποία, σ’ αυτή την περίπτωση, θα μπορούσαμε να την αποκαλέσουμε και κυβερνοπλασία (e-poesis) ή βιντεοπλασία (videopoesis), είναι απτή, φτιαγμένη από αίμα, σάρκα και πιθανών από σκατά.
Η υποκειμενικότητα αντικατοπτρίζεται, επίσης, σε έναν υλικό επίπεδο, όχι απλά σε θεωρητικό. Ο διακοπτόμενος χρόνος και το τεμαχισμένο διάστημα των διαδηλώσεων / των δράσεων/ των γεγονότων/ των διαδικασιών, ό,τι μπορεί να ονομαστεί χρόνος της εξέγερσης, παράγουν μια διαδικασία υποκειμενοποίησης βασισμένη στο intercorporeality(στην πραγματικότητα των εσωτερικών διεργασιών). Οι επιρροές είναι κεντρικές σε αυτήν τη διαδικασία. Η ιδέα του intercorporeality είναι αρχικά εμπνευσμένη από τις έννοιες της ενσωμάτωσης και της σάρκας, δηλαδή μέσω του Merleau-Ponty (1968: 130-155). Τον τελευταίο καιρό η ιταλίδα ανθρωπολόγος Tamisari, στην εργασία της για το χορό και την παράσταση, ερευνά μια κοινωνική και συλλογική διάσταση της ενσωμάτωσης (1998: 274-286). Τι συμβαίνει έπειτα από στο intercorporeality(εσωτερικές διεργασίες) των διαμαρτυριών; Υπάρχει μια ανάγκη να ανακτηθεί η έννοια του συναισθήματος και, με τη Edith Stein, να υποστηρίζει ότι το συναίσθημα και οι πράξεις οι οποίες διέπονται από το συναίσθημα μπορούν μόνο να συμβούν κατά τρόπο σωματικό, μέσω του σώματός κάποιου (που γίνεται κατανοητό ως μεμονωμένη ψυχοφυσική ενότητα). Η δυνατότητα του αισθησιακού συναισθήματος, ή ενός "sensing-in" σύμφωνα με Stein (1989: 58), αποτελεί την εμπειρία όχι μόνο του άλλου αλλά και του εαυτού. Αυτό το αισθησιακό συναίσθημα, που εκφράζεται ως TAZ αλλά και ως ανατροπή μέσα σε άλλα πειράματα, συνθέτει τις υποκειμενικότητες και τις κοινότητες. Αυτό το αισθησιακό συναίσθημα, ίσως, είναι η απάντηση στο precarity και την αστάθεια όχι μόνο της εργασίας αλλά και της σύγχρονης ζωής.
Βιογραφίες συντακτών
Ο Marcello Tarì διδάσκει εθνογραφία στο Università degli Studi di Bari, στην Ιταλία. Τα ερευνητικά ενδιαφέροντά του αφορούν την πολιτιστική ανθρωπολογία του ιταλικού ακτιβισμού.
Η Ilaria Vanni εργάζεται στο ίδρυμα διεθνών μελετών (Institute for International Studies), University of Technology Sydney. Τα γενικά ερευνητικά ενδιαφέροντά της βρίσκονται στον οπτικό και υλικό πολιτισμό και την ταυτότητα. Η τρέχουσα έρευνά της είναι στην παραγωγή των γλωσσικών στοιχείων στον ιταλικό ακτιβισμό.
Μια ματιά και εδώ:
Δεν υπάρχουν σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου