Ήταν μία Ένωση που την έλεγαν Σοβιετική ...

Θα μπορούσε να συμβεί και στην ΕΣΣΔ αυτό που συνέβη και στην Κίνα: Εκεί κυματίζει ακόμα η κόκκινη σημαία, είναι στα πράγματα το κομμουνιστικό κόμμα και οι καπιταλιστικοί εκσυγχρονισμοί συνεχίζουν να προχωράνε με επιτυχία.
Όμως γιατί δεν συνέβη αυτό στην ΕΣΣΔ;

Πριν 25 χρόνια, τα μεσάνυχτα της 25ης Δεκεμβρίου του 1991 υποστέλλεται, από το Κρεμλίνο, η κόκκινη σημαία με το σφυροδρέπανο και το αστέρι. Στη θέση της υψώνεται η τρίχρωμη προεπαναστατική. Πολλοί κομμουνιστές σε όλο τον κόσμο εκείνη την εποχή δάκρυσαν, γιατί θεώρησαν ότι κατέρρευσε η μεγάλη πατρίδα του σοσιαλισμού,

Όμως η υποστολή της σημαίας δεν είναι παρά ένα ασήμαντο γεγονός στην παλινόρθωση του καπιταλισμού στην πρώην ΕΣΣΔ, το οποίο σχετίζεται με δευτερεύοντα ζητήματα αυτής της πορείας. Η παλινόρθωση είχε επιτευχθεί με ομαλό τρόπο αρκετά χρόνια πριν. Αν η επανάσταση του 17 ήταν μια ιστορική τομή στο κράτος με την παρουσία και την συμμετοχή των λαϊκών μαζών, η διάλυση της ΕΣΣΔ ήταν στιγμή στην συνέχεια του κράτους που καταγράφει με συμβολικό τρόπο έναν ακόμα “αστικό εκσυγχρονισμό” του.

Θα μπορούσε  να συμβεί και στην ΕΣΣΔ αυτό που συνέβη και στην Κίνα: Εκεί κυματίζει ακόμα η κόκκινη σημαία, είναι στα πράγματα το κομμουνιστικό κόμμα και οι καπιταλιστικοί εκσυγχρονισμοί συνεχίζουν να προχωράνε με επιτυχία...

Όμως γιατί δεν συνέβη  αυτό στην ΕΣΣΔ;

Οι λόγοι σχετίζονται με το τι πραγματικά κατέρρευσε εκείνη την εποχή στην ΕΣΣΔ. Δεν ήταν βέβαια ο σοσιαλισμός και το “εργατικό κράτος” αλλά η καπιταλιστική οικονομία της χώρας. Η απόφαση για την διάλυση της ΕΣΣΔ ήταν ταυτόχρονα και μια κήρυξη “πτώχευσης”. Η πεμπτουσία της πολιτικής του φιλοσοφίας της «περεστρόικας» (αναδόμηση) και της «γκλάσνοστ» (διαφάνεια) που είχε προηγηθεί, ήταν μια προσπάθεια εκσυγχρονισμού της οικονομίας με την επέκταση των κανόνων της ελεύθερης αγοράς, αφού οι πολιτικές του κεντρικού σχεδιασμού είχαν χρεοκοπήσει και είχαν οδηγήσει την χώρα σε οικονομικό αδιέξοδο.

Αυτός ο εκσυγχρονισμός απέτυχε ως μια μορφή «σχεδιασμένης» κρατικής πολιτικής, επιβλήθηκε όμως ως μια μορφή "αυτορύθμισης" της ίδιας της καπιταλιστικής οικονομίας κάτω από το καθεστώς των νόμων της αγοράς, με τον περιορισμό του ρυθμιστικού ρόλου του κράτους .Ενδεικτικό της κατάστασης που επικρατούσε στα κυβερνητικά κλιμάκια είναι το τηλεφώνημα του Γκορμπατσόφ προς τον τον Γερμανό ΥΠ.ΕΞ. Χανς Ντίτριχ  Γκένσερ: «Χρειαζόμαστε χρήματα για τις τρέχουσες ανάγκες ! Τουλάχιστον ένα δισεκατομμύριο δολάρια». Ο Γκένσερ του υπενθυμίζει ότι αυτά δε λέγονται από τηλεφώνου και ότι  θα μεταφέρει το αίτημά του με κρυπτογραφημένο τηλεγράφημα. Ο Γκορμπατσόφ πίστευε τότε ότι ο καλός του φίλος Χέλμουτ Κολ, Καγκελάριος της Γερμανίας θα τον βοηθούσε ανταποδίδοντας την βοήθεια που του είχε προσφέρει για την επανενοποίηση της Γερμανίας (1990). Ο Κολ θυμόταν με ευγνωμοσύνη την στάση του Γκορμπατσόφ και έπαιρνε το μέρος του, ιδίως στις συγκρούσεις του με τον Μπόρις Γέλτσιν. Όμως η κατάσταση δεν μπορούσε να σωθεί με παρόμοια τηλεφωνήματα και η Ρωσία οδηγήθηκε σε χρεωκοπία με αποτέλεσμα να μπει στην χώρα μετά από μερικά χρόνια το ΔΝΤ και να ακολουθήσει “αναδιάρθρωση χρέους”...

Σε συνθήκες πτώχευσης, στην σύγκρουση ανάμεσα στον Γκορμπατσόφ (που εξέφραζε την «συντεταγμένη» επέκταση της ελεύθερης οικονομίας) και τον Γέλτσιν (που εξέφραζε την γρήγορη και χωρίς όρους επέκταση της ελεύθερης αγοράς), νικητής αναδείχτηκε ο Γέλτσιν, ο οποίος πήρε με το μέρος του και την μεγάλη πλειοψηφία του λαού. Ενός λαού που επιθυμούσε την ταχεία έξοδο από την κρίση, ελπίζοντας ότι η πολυπόθητη  “ανάπτυξη” θα βελτίωνε και το βιοτικό του επίπεδο.

Ο Γιέλτσιν έκανε μια κρίσιμη πολιτική κίνηση για να χειραγωγήσει την λαϊκή δυσαρέσκεια και να επιταχύνει την βίαιη αναδιάρθρωση της οικονομίας: Μοίρασε τον πλούτο της Ρωσίας σε μετοχές ίσες σε αριθμό με το σύνολο των πολιτών της-που ήταν παράλληλα και τίτλοι ιδιοκτησίας, έτσι ώστε ο καθένας από τους πολίτες της χώρας να κατέχει υποτίθεται ισόποσα τον πλούτο της χώρας. Αλλά τότε η μεγάλη πλειοψηφία των Ρώσων πεινούσε. Έδιναν λοιπόν τον τίτλο-μετοχή τους από την απελπισία τους για λίγα τρόφιμα σε κάθε τυχάρπαστο συνεργό του Γιέλτσιν, έτσι αυτοί «νομότυπα» απέκτησαν τον έλεγχο των περισσότερων μετοχών των πλουτοπαραγωγικών πηγών αυτής της χώρας. Με αυτό τον τρόπο ανασυγκροτήθηκε το ιδιοκτησιακό καθεστώς κατά τα δυτικά πρότυπα.

Όμως αυτή η βίαιη αναδιανομή μεγάλωσε τις κοινωνικές αντιθέσεις, αλλά και τις αντιθέσεις και τους ανταγωνισμούς ανάμεσα στους κεφαλαιοκράτες. Αυτός που θα μπορούσε να βάλει τάξη στα πράγματα και να εξασφαλίσει την αναπαραγωγή της κεφαλαιακής σχέσης ήταν το κράτος. Και πράγματι το κράτος ανέλαβε αυτόν τον ρόλο και επανήλθε το καθεστώς του “κρατικού καπιταλισμού”. Εξέχουσα πολιτική φυσιογνωμία για αυτή την επανίδρυση του κράτους ήταν και παραμένει ο Πούτιν, ο οποίος δεν δίστασε να βάλει σε τάξη στους Ρώσους “ολιγάρχες” και να τους υπενθυμίσει με κάθε τρόπο και μέσο ότι το κράτος/πατρίδα είναι πάνω από τα ατομικά τους συμφέροντα...