Τι διάβαζε μικρός ο Δημήτρης Χρήστου;

Ο θείος Σκρουτζ και ο καπιταλισμός

(Μια απάντηση στο κείμενο του Δ. Χρήστου “Οι δογματισμός, ο Θανάσης, ο Φάλιν και οι Χρουστσόφ...” που δημοσιεύθηκε στην ΑΥΓΗ της 19.3.2014)

του Γιώργου Καλαντζόπουλου

Το κείμενο του Δ. Χρήστου τελειώνει με την παράγραφο:

“ΛΥΠΑΜΑΙ που γράφω τόσο συχνά για αυτονόητα και απαντημένα από τη ζωή ζητήματα. Όταν όμως, ειδικά σήμερα, που οι ανιστόρητες και δογματικές απόψεις υπονομεύουν την πατριωτική ανάγκη να πρωταγωνιστήσει και να λυτρώσει τους Έλληνες η νέα μεγάλη Αριστερά του Δημοκρατικού Σοσιαλισμού, δεν μπορώ να κάνω ότι δεν βλέπω, δεν ακούω και δεν ανησυχώ”

Οι πραγματικές ζωές των ανθρώπων είναι μεταξύ τους διαφορετικές. Η ζωή του εργάτη και του μετανάστη, δεν είναι ίδια με την ζωή ενός τραπεζίτη. Αν θέσουμε το ερώτημα σε κάθε άνθρωπο τι τον δίδαξε η ζωή του, και επιχειρήσουμε να κατηγοριοποιήσουμε τις απαντήσεις, τότε θα χρειαστούμε την θεωρητική συμβολή του Α. Μπαντιού για να αντιληφθούμε το πραγματικό μέγεθος της οντολογικής πολλαπλότητάς τους. 

Ο Δ. Χρήστου όταν ομιλεί για την ζωή και τα διδάγματά της, δεν αναφέρεται στην ζωή των πραγματικών ανθρώπων, αλλά στην ζωή ενός άλλου “ακατονόμαστου” υποκειμένου. Η ενικότητα της ανύπαρκτης ζωής αυτού του υποκειμένου, εκλαμβάνεται ως μια “προφανής” αλήθεια για να θεμελιωθεί η ενικότητα μιας υπέρτατης ανάγκης. Αυτή η ανάγκη κατονομάζεται στην καταληκτική πρόταση του κειμένου και ο Δ. Χρήστου δίνει όρκο υπεράσπισής της ενάντια σε όσους την υπονομεύουν.

Το κείμενο ξεκινάει με την πρόταση:

“Μια μελέτη που οδηγεί σε πρόταση πρέπει να δοκιμαστεί έστω και σε προσομοίωση στις συνθήκες της πραγματικής οικονομίας, όπως είναι σήμερα, για να διαπιστωθεί η αποτελεσματικότητά της”.

Ακόμα και ένας μέτριος μαθητής της μέσης εκπαίδευσης στη χώρα μας γνωρίζει ότι ούτε “αυτονόητη” ούτε “απαντημένη από την ζωή” είναι η “προσομοίωση” κοινωνικών και οικονομικών φαινομένων. Τέτοια προσομοίωση δεν μπορεί να γίνει σήμερα σε βαθμό άξιο λόγου. Καλά καλά δεν μπορεί να γίνει ούτε για φυσικά φαινόμενα, όπως για μια καταιγίδα. Πώς λοιπόν μπορεί να γίνει για κοινωνικά φαινόμενα και μάλιστα σε συνθήκες κρίσης; Αν υπήρχε αξιόπιστο μοντέλο “προσομοίωσης” της ταξικής πάλης θα είχε επέλθει το “τέλος της ιστορίας” και θα είχαν εξοβελιστεί οι αστρολόγοι και οι χαρτορίχτρες από τις αυλές των κυβερνείων του σύγχρονου καπιταλισμού.

Πιο κάτω ο Δ. Χρήστου γράφει:

“Όταν μάλιστα στον βιομηχανικό τομέα δεν υπάρχουν κλάδοι με προϊόντα υψηλής προστιθέμενης αξίας και κανείς δεν σχεδιάζει νέες καινοτόμες επενδύσεις, τα λουκέτα είναι αναπόφευκτα. Το παράδειγμα του Ντιτρόιτ είναι χαρακτηριστικό των οικονομικών και παραγωγικών εξελίξεων, των συνεπειών της παγκοσμιοποίησης και μάλιστα σε μια χώρα πλούσια από κάθε άποψη”.

Το συμπέρασμα λοιπόν είναι ότι ήταν ηλίθιοι οι βιομήχανοι στο Ντιτρόιτ. Και στο Σικάγο θα συμπληρώναμε. Δυστυχώς δεν είχαν κάποιον στο πλευρό τους να τους συμβουλέψει τι να κάνουν για να μην κλείσουν τα εργοστάσιά τους! Όμως, αν ο Δ. Χρήστου γνώριζε λίγο τα της εργατικής τάξης στην Αμερική θα είχε άλλη εικόνα γιατί μπήκαν τα λουκέτα εκεί. Και τότε δεν θα χρειαζόταν να τον παραπέμψουμε σε ένα πρόσφατο άρθρο του Γιάννη Βαρουφάκη (Κι αν το κεφάλαιο του μέλλοντος δεν μας έχει ανάγκη; ) για να αντιληφθεί ότι η σχέση ανάμεσα στις καινοτόμες επενδύσεις και τις θέσεις εργασίας, είναι τελείως διαφορετική από αυτή που περιγράφει στο κείμενό του.

Όπως δείξαμε παραπάνω, ο Δ. Χρίστου ίσως δεν ήταν καλός μαθητής στο γυμνάσιο, αλλά όπως φαίνεται δεν του αρέσει να διαβάζει και την ιστορία της εργατικής τάξης. Με ένα τελευταίο απόσπασμα από το κείμενο του, θα σας αποκαλύψουμε πιο ήταν μάλλον το αγαπημένο του βιβλίο όταν ήταν μικρός:

“Η ΤΕΧΝΗ και η ικανότητα να παράγεις πλούτο είναι εξαιρετικά δύσκολη υπόθεση, ανεξάρτητα από την μορφή ιδιοκτησίας των μέσων παραγωγής. Αν δεν έχεις την ικανότητα να βρεις λύσεις από πρωτοπόρες κοινωνικές και παραγωγικές δυνάμεις, δεν θα μπορέσεις να κάνεις διανομή πλεονασμάτων και θα συνθλιβείς από την καλπάζουσα φτώχεια και τον υψηλό πληθωρισμό”

Ο Δ. Χρήστου όταν ήταν μικρός φαίνεται ότι διάβαζε πολύ “μίκυ μάους” και ως πρότυπο του καπιταλιστή εκλαμβάνει τον θείο Σκρουτζ. Όμως ο καπιταλισμός δεν δημιουργεί “πλεονάσματα” πλούτου σε “θησαυροφυλάκια” σαν αυτό του θείου Σκρουτζ. Πρώτα απ' όλα γιατί δεν παράγει πλούτο αλλά αγαθά με την μορφή του εμπορεύματος. Το κεφάλαιο δεν είναι συσσωρευμένος πλούτος αλλά σχέση, μέσω της οποίας η κυκλοφορία του χρήματος ως εμπόρευμα παράγει νέο χρήμα. Οι ιδιοκτήτες των μέσων παραγωγής δεν ενδιαφέρονται για τον πλούτο αλλά για το κέρδος. Και για να αυξάνουν τα κέρδη τους δεν συσσωρεύουν “πλεονάσματα”, αλλά δανείζονται και υποθηκεύουν ακόμα και τα μέσα παραγωγής τους. Επίσης, η οργάνωση της παραγωγής στον καπιταλισμό ούτε στερείται καινοτόμων επενδύσεων, ούτε έχει κανένα πρόβλημα ως προς την παραγωγή υλικών αγαθών. Το αντίθετο μάλιστα. Το πρόβλημά των καπιταλισμού είναι ότι αυτά τα αγαθά που παράγονται δεν μπορούν να κυκλοφορήσουν ως εμπορεύματα επιφέροντας τα αναμενόμενα κέρδη...