Το "ευρώ" ή το "μεταναστευτικό" θα σφραγίσει την προεκλογική περίοδο;

από το «Το λιµάνι της Χάβρης» του Ακι Καουρισµάκι

Αν ένας συνήθης άνθρωπος, ένας από αυτούς που περνάνε καθημερινά έξω από την ΑΣΟΕΕ, έλληνας ή μετανάστης έμπαινε μέσα από απλή περιέργεια προχθές το Σάββατο και πήγαινε στην αίθουσα “Αντωνιάδη”, εκεί που το ΜΑΑ συζητούσε τις σπουδαίες υποθέσεις που ταλανίζουν την αριστερά - δηλαδή το ευρώ και τις εκλογές - θα είχε την αίσθηση ότι βρέθηκε ξαφνικά σε ένα άλλο παράλληλο κόσμο. Έναν κόσμο ο οποίος αγνοεί ότι υπάρχει έξω, από στην οδό Πατησίων ως τα σύνορα της χώρας.

Η πολιτική εξουσία και ο αστισμός έχουν καλύτερη αίσθηση των πραγμάτων απ' ότι έχει η Αριστερά. Γιαυτό και γνωρίζουν πως να διαμορφώνουν τις νέες "εθνικές" συναινέσεις. Η προεκλογική περίοδος δεν θα σφαγιαστεί από τις διαφορετικές πολιτικές διαχείρισης της κρίσης του ελληνικού καπιταλισμού και τις σχέσεις του με την Ευρωπαϊκή Ένωση και το Ευρώ, αλλά από την εθνική αναδίπλωση και την ξενοφοβία, είτε πρόκειται για οικονομικούς μετανάστες είτε για Γερμανούς κεφαλαιοκράτες.  Και μέσα σε αυτό το τοπίο, κάποιοι που αγωνίζονται να κάνουν πιο "στενό" το αντιμνημονιακό μέτωπο, γιατί δεν θέλουν να συμπορεύονται με τον Π. Καμμένο, βάζοντας τις διαχωριστικές γραμμές στην έξοδο από το Ευρώ και την ΕΕ, βρίσκονται  χωρίς να το καταλάβουν να συμπορεύονται με την "χρυσή αυγή"!  Όσο και αν προσπαθούν να διορθώσουν τα πράγματα, προσθέτοντας  ότι όλα αυτά θα γίνουν προς "αντικαπιταλιστική και σοσιαλιστική κατεύθυνση" πρακτικά δεν μπορούν να ακυρώσουν αυτή την συμπόρευση γιατί εκείνο που μετράει δεν είναι οι προθέσεις, αλλά ο στόχος.

Η Αριστερά με αυτές τις πολιτικές της  στρώνει το χαλί στις συντηρητικές δυνάμεις και την ακροδεξιά. Επιπρόσθετα, εγκλωβισμένη στην αναπαραγωγή των αστικών μύθων για την “παραγωγική ανασυγκρότηση” της χώρας και την “εθνική ανάπτυξη” και άλλα συνδιαχειριστικά παρόμοια, διαμορφώνει προγραμματικές κυβερνητικές προτάσεις οι οποίες για να πραγματωθούν δεν απαιτούν ισχυρό λαϊκό κίνημα, αλλά ισχυρό κράτος. Αυτό το ισχυρό κράτος όμως μπορούν να το στηρίζουν και να το εγγυηθούν, άλλες πολιτικές δυνάμεις. Αυτές που υπόσχονται με αξιόπιστο τρόπο την επιβολή της "τάξης" και της "ασφάλειας" στο εσωτερικό της χώρας. Με αιχμή  το "μεταναστευτικό", ήδη έχουν αρχίσει να διεκδικούν ακριβώς αυτόν τον ρόλο και να κάνουν πράξη το όραμά τους για το διάδοχο πολιτικό καθεστώς που θα αποκαταστήσει την κρίση του σημερινού πολιτικού συστήματος.  Το αστικό μπλοκ εξουσίας σήμερα δεν ενοποιείται στα ζητήματα υπεράσπισης της πολιτικής της ΕΕ και του ευρώ, γιαυτό θέλει να μην έχει δεσμεύσεις ως προς αυτά τα ζητήματα και να μπορεί να τα διαπραγματευτεί. Γιαυτό, αυτά τα θέματα δεν θα είναι τα επίδικα της προεκλογικής περιόδου. Αλλού θα δώσει τις μάχες του ο αστισμός και θα τις κερδίσει... Ο εθνικισμός και ο ρατσισμός με αιχμή το μεταναστευτικό θα είναι τα ισχυρά όπλα του  για την διαμόρφωση των νέων συναινέσεων και το ξεπέρασμα της κρίσης του πολιτικού συστήματος.

Με αφορμή τις παραπάνω σκέψεις, θα θέλαμε να προτείνουμε στους αναγνώστες μας το βιβλίο του Zygmunt Bauman  με τον τίτλο “Η ΜΕΤΑΝΕΩΤΕΡΙΚΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΤΑ ΔΕΙΝΑ ΤΗΣ” σε μετάφραση Γιώργου – Ίκαρου Μπαμπασάκη,  έκδόσεις ΨΥΧΟΓΙΟΣ.  Για κίνητρο παρουσιάζουμε ένα μικρό απόσπασμα από το κεφάλαιο "Η κατασκευή και η εξόντωση των ξένων" (σελίδα 64 ως την σελίδα 68) που αναφέρεται στο θέμα των "ξένων":

Ο ξένος είναι μισητός κι επίφοβος όπως η γλίτσα, και για τους ίδιους λόγους (όχι σε όλα τα μέρη, βέβαια, και όχι πάντοτε• όπως παρατήρησε ο Μαξ Φρις στο δοκίμιο του «Foreigni- zation 1» [η κατασκευή του ξένου] συζητώντας γύρω από τα αισθήματα μας για τους ξένους, οι οποίοι έρχονται να μείνουν στις πόλεις μας, «απλώς είναι πάρα πολλοί - όχι τόσο στην οικοδομή, ούτε στο εργοστάσιο, ούτε στο στάβλο, ούτε στην κουζίνα όσο στις αργίες. Ιδιαίτερα τις Κυριακές φαίνονται ξαφνικά πάρα πολλοί»). Αν πράγματι έτσι συμβαίνει, τότε το ίδιο αξίωμα σχετικότητας που διέπει την ποιότητα του «γλοιώδους» ρυθμίζει και την ποιότητα των μισητών ξένων, δηλαδή οι ξένοι γίνονται οι άνθρωποι εκείνοι που πρέπει να μισούμε: ο βαθμός ευαισθητοποίησης ως προς το ξενικό στοιχείο και η ένταση των εχθρικών αισθημάτων εναντίον του στοιχείου αυτού αυξάνονται όσο αυξάνεται η αδυναμία μας και αντίστροφα ελαττώνονται όσο αυξάνεται η ελευθερία μας. Μπορεί κάνεις να περιμένει πως όσο λιγότερο ελέγχει ο καθένας τη ζωή του και τις στοιχειώδεις λεπτομέρειες γύρω από την ταυτότητα του, τόσο περισσότερο θα βιώνει την παρουσία των ξένων ως κυκλωτικό, πνιγηρό, απορροφητικό κι άμορφο" φαινόμενο και θα προσπαθεί φρενιασμένα να απεμπλακεί και" να αποσυνδεθεί από αυτό. Στη μετανεωτερική πόλη, οι ξένοι έχουν άλλη σημασία για εκείνους που η απαγόρευση της κυκλοφορίας (σε «κακόφημους δρόμους», σε «βίαιες γειτονιές») ισοδυναμεί με το «δεν θα πάω εκεί», και άλλη για εκείνους που η απαγόρευση της κυκλοφορίας ισοδυναμεί με το «δεν μπορώ να βγω έξω».

Κάποιοι κάτοικοι της σύγχρονης πόλης, που νιώθουν ασφαλείς μέσα στα εξοπλισμένα με αντικλεπτικά συστήματα σπίτια τους στα όλο πράσινο προάστια, μέσα στους ενισχυμένους χώρους των γραφείων τους σε αστυνομοκρατούμενα επιχειρηματικά κέντρα και μέσα στα υπερπλήρη με μικροσυστήματα ασφαλείας αυτοκίνητά τους, τα οποία τους μεταφέρουν από τα σπίτια τους στα γραφεία και τανάπαλιν, θεωρούν τον «ξένο» τόσο ευχάριστο όσο τις κυματοδρομίες στην παραλία, και κάθε άλλο παρά γλοιώδη. Γι' αυτούς οι ξένοι διευθύνουν εστιατόρια τα οποία υπόσχονται ασυνήθιστες και συναρπαστικές εμπειρίες στις γευστικές τους αισθήσεις, οι ξένοι πωλούν παράξενα και μυστηριώδη αντικείμενα κατάλληλα για θέματα συζήτησης στο επόμενο πάρτι, οι ξένοι προσφέρουν υπηρεσίες τις οποίες άλλοι απαξιούν ή δεν καταδέχονται να προσφέρουν, οι ξένοι αφήνουν αναζωογονητικά κομματάκια σοφίας να αιωρούνται στην ατμόσφαιρα αλλάζοντας το κλίμα της μονοτονίας και της ανίας. Οι ξένοι είναι εκείνοι που τους πληρώνεις για να σου προσφέρουν υπηρεσίες που έχεις το δικαίωμα να τερματίσεις όταν δεν σε ευχαριστούν πια. Καμιά στιγμή δεν διακυβεύεται η ελευθερία του καταναλωτή από την παροχή υπηρεσιών από τους ξένους, καθότι ο τουρίστας, ο θαμώνας, ο αγοραστής, ο καταναλωτής έχει πάντα τον πρώτο λόγο: αυτός απαιτεί, θέτει τους κανόνες και πάνω απ' όλα αποφασίζει πότε αρχίζει και πότε τελειώνει η επαφή. Αναμφίβολα οι ξένοι προσφέρουν ευχαρίστηση. Η παρουσία τους σπάει τη μονοτονία. Θα έπρεπε κανείς να ευχαριστεί τον Θεό που οι ξένοι είναι εδώ. Τότε γιατί όλη αυτή η φασαρία και η κατακραυγή;

Η φασαρία και η κατακραυγή έρχεται - ας μην πλανηθεί εδώ κανείς - από άλλες αστικές περιοχές τις οποίες δεν επισκέπτονται ποτέ οι καταναλωτές που αποζητούν απολαύσεις, πόσο μάλλον που δεν ζούνε εκεί. Οι περιοχές αυτές κατοικούνται από ανθρώπους που δεν έχουν τη δυνατότητα να επιλέξουν το πότε και ποιον θα συναντήσουν, ούτε τη δυνατότητα να πληρώσουν για να γίνει σεβαστή η επιθυμία τους• είναι ανήμποροι άνθρωποι που βιώνουν τον κόσμο ως παγίδα και όχι ως πάρκο ψυχαγωγίας, αποκλεισμένοι σε μια εδαφική ζώνη χωρίς έξοδο τη στιγμή που οι άλλοι μπορούν να μπαίνουν η να βγαίνουν από αυτή κατά βούληση. Αφού τα μόνα τεκμήρια για να εξασφαλίσουν ελευθερία επιλογής, που είναι το νόμιμο μέσο" στην καταναλωτική κοινωνία, είναι λίγα σε αριθμό ή δεν τους"' αναγνωρίζονται καθόλου, αναγκάζονται να καταφύγουν στα μοναδικά μέσα που κατέχουν σε αρκετά μεγάλη ποσότητα ώστε να αποσπάσουν την προσοχή: υπερασπίζονται την πολιορκούμενη ζώνη (για να χρησιμοποιήσω τη νευρώδη έκφραση του Dick Hebdidge) με «τελετουργικό τρόπο, βάζοντας παράξενες φορεσιές, παίρνοντας αλλόκοτα στάσεις, σπάζοντας κανόνες, μπουκάλια, τζάμια, κεφάλια και κάνοντας ρητορικές εξαγγελίες κατά του νόμου». Σε έξαλλη κατάσταση και με ξαναμμένα πρόσωπα, αντιδρούν άγρια και λυσσασμένα όπως αντιδρά κανείς στην εξουθενωτική ελκτική και απορροφητική ισχύ της γλίτσας. Το γλοιώδες στοιχείο στους ξένους -το επαναλαμβάνουμε- είναι η αντανάκλαση της αδυναμίας των γνώριμων άλλων. Και η φοβερή ισχύς των ξένων είναι το έλλειμμα δύναμης των γνώριμων άλλων που αποκρυσταλλώνεται στα ίδια τους τα μάτια. Οι αδύναμοι έρχονται αντιμέτωποι με τους αδύναμους, αλλά και οι δύο νιώθουν όπως ο Δαβίδ εναντίον του Γολιάθ. Ο ένας είναι «γλίτσα» για τον άλλο, αλλά ο καθένας πολεμά το γλοιώδες στοιχείο στον άλλο στο όνομα της δικής του καθαρότητας.

Καθώς οι ιδέες, και οι λέξεις που τις εκφράζουν, ταξιδεύουν από το ένα μέρος στο άλλο, το νόημά τους αλλάζει - και το ταξίδι από τα σπίτια των ευχαριστημένων καταναλωτών μέχρι τους τόπους διαμονής των αδύναμων είναι πολύ μακρύ. Αν οι ικανοποιημένοι και εξασφαλισμένοι άνθρωποι ενθουσιάζονται με το κάλλος του έθνους, με τη Νέα Ιερουσαλήμ, με τη δοξασμένη κληρονομιά και το κύρος της παράδοσης, οι ανασφαλείς και κατατρεγμένοι θρηνούν για τον εκφυλισμό και την ταπείνωση της φυλής. Αν οι πρώτοι χαίρονται με την ποικιλία των φιλοξενούμενων και υπερηφανεύονται για το ανοιχτό μυαλό και τις ανοιχτές πόρτες τους, οι δεύτεροι τρίζουν τα δόντια στη σκέψη της χαμένης καθαρότητας. Από τον καλοκάγαθο πατριωτισμό των πρώτων μεταπηδάμε λοιπόν στο ρατσισμό των δευτέρων.

Τίποτα δεν παρακινεί σε τόσο φρενήρη, ασελγή και ταραχώδη δράση όσο ο φόβος για τη διάλυση της τάξης που την περικλείει το σχήμα της γλίτσας. Όμως αναβράζει πολλή ενέργεια μέσα σ' αυτό το χάος, και με κάποιο βαθμό δεξιοτεχνίας και καπατσοσύνης μπορεί κανείς να τη συλλέξει και να την ανασυντάξει για να δώσει κατεύθυνση στην αταξία. Ο φόβος για τη γλίτσα, ενισχυμένος από το αίσθημα της αδυναμίας, αποτελούσε πάντα ένα δελεαστικό όπλο στα χέρια των αρχομανών. Κάποιοι από αυτούς, που προέρχονται από τις τάξεις των φοβισμένων, μπορεί να προσπαθήσουν να χρησιμοποιήσουν τον συσσωρευμένο θυμό και τις φοβίες για να ξεφύγουν από το πολιορκούμενο γκέτο ή, όπως έξυπνα υπαινίχθηκε ο Ervin Goffman, για να μετατρέψουν το δεκανίκι τους σε μπαστούνι του γκολφ. Μπορούν με κάποια προσπάθεια να συμπυκνώσουν τη διάχυτη ανάμεσα στους αδύναμους εχθρότητα και να τη στρέψουν εναντίον εξίσου αδύναμων αντιπάλων, ζυμώνοντας τα αισθήματα φόβου και θυμού και πλάθοντάς τα σε θεμέλιο λίθο της ισχύος τους, τόσο τυραννικής και αδιάλλακτης όσο οποιαδήποτε άλλη, και μάλιστα υποστηρίζοντας διαρκώς ότι μάχονται υπέρ των αδυνάτων και ενάντια στους καταπιεστές τους. Όμως κι άλλοι διεκδικητές της εξουσίας έλκονται από αυτή την κατάσταση. Εξάλλου δεν χρειάζεται παρά να οδηγήσει κάποιος μερικά χιλιόμετρα έξω από την πόλη, για να γεμίσει το άδειο ντεπόζιτο του εθνικισμού με ρατσιστικά καύσιμα. Δεν χρειάζεται πολλή εμπειρία στην πλοήγηση για να κάνει τα πανιά του εθνικισμού να μαζέψουν τον άνεμο που στέλνει κατά κει το εθνικιστικό μίσος, και με τον ίδιο τρόπο να στρατολογήσει τους αδύναμους και να τους εντάξει στην υπηρεσία των αρχομανών. Το μόνο που χρειάζεται είναι να τους θυμίσει τη γλοιώδη ποιότητα των ξένων...