Η 19η Οκτωβρίου εξηγεί την 20ή

(εικόνες από τη μεγαλειώδη διαδήλωση της 19ης Οκτώβρη στην Αθήνα)

Του Κριτόβουλου Μπαταξή

Στις 19 Οκτώβρη ένα ανυπολόγιστο και οργισμένο πλήθος κόσμου, πρωτοφανής αριθμός απεργών, καταληψιών και διαδηλωτών ήθελε επιτέλους να επιβάλει το δίκιο της πλειοψηφίας επάνω στην ισχύ 154 ψήφων προστατευμένων από ΜΑΤ.

Το κοινό αίσθημα, όπως φαινόταν από άπειρα συνθήματα, ανέκδοτα, καλαμπούρια και “ελικόπτερα” ήθελε “Να Πέσει η Κυβέρνηση”, ασχέτως αν αυτό δεν λεγόταν από κανένα επίσημο στόμα.

Η απεργία στην ουσία δεν ήταν κατά του πολυνομοσχεδίου μόνο αλλά ήταν άρρητα μια ΠΟΛΙΤΙΚΗ απεργία με κεντρικό σύνθημα ΚΑΤΩ η κυβέρνηση.

Όλες ανεξαιρέτως οι ηγεσίες του κινήματος, συνδικαλιστές πρώην πασόκοι, κκε και αριστεριστές, αποδείχτηκαν για πολλοστή φορά κατώτερες των προσδοκιών του κόσμου που περίμενε αυτή τη φορά να γίνει “κάτι” διαφορετικό, όπως το περίμενε και στις 28 και 29 Ιούνη. Από την άλλη, οι μεμονωμένοι αντικοινωνικοί οπαδοί της ατομικής βίας, διατήρησαν γι' άλλη μια φορά το μονοπώλιο της βίας κατά της εξουσίας.

Μα τι θα μπορούσαμε να περιμένουμε;

“Μια νύχτα μαγική σαν τη Αργεντινή” όπως έλεγε ένα σύνθημα, προϋποθέτει υπέρβαση των ορίων της νομιμότητας (δεν είναι “νόμιμο” να πέφτει μια κυβέρνηση) και αληθινή ήττα των δυνάμεων καταστολής. Στην Αργεντινή, τα δίμετρα κάγκελα έπεσαν όλα, το πλήθος πέρασε τα αγκαθωτά συρματοπλέγματα, νίκησε τους οπλισμένους με πυροβόλα όπλα φρουρούς του προεδρικού μεγάρου και το κατέλαβε.

Έτσι αναγκάστηκε ο πρόεδρος Ντε Λα Ρούα να φύγει με “ελικόπτερο” που είναι τόσο αγαπητό στους Έλληνες διαδηλωτές και το προβάλλουν στα πανό και τα συνθήματά τους.

Ωστόσο αυτό δεν έγινε με την καθοδήγηση κάποιου μηχανισμού αλλά με την αυθόρμητη αυτοοργάνωση. Το πλήθος αποφάσισε να “μείνει” στην πλατεία και να μπει μέσα στο προεδρικό μέγαρο. Είχε διαπιστώσει όμως ο κόσμος ότι δίχως κάποια μέτρα η αστυνομία εύκολα διαλύει τις συγκεντρώσεις, όπως γίνεται σε κάθε διαδήλωση στην Ελλάδα. Τα ΜΑΤ ψεκάζουν και τελειώνουν.

Στο Μπουένος Άιρες, όπως και σε άλλες καταστάσεις μαζικής ανατροπής, το πλήθος πέρασε στην επίθεση και στην άμυνα ταυτόχρονα, με οδοφράγματα και μάχες σώμα με σώμα με τις δυνάμεις καταστολής. Τα οδοφράγματα εμπόδισαν τη διάλυση του πλήθους και την ήττα. Οι καταλήψεις κτιρίων και οι αποκεντρωμένες δράσεις ήταν επίσης καθοριστικές.

Στην Ελλάδα η κυβέρνηση είχε άψογη στρατηγική την 19η Οκτωβρίου για την αντιμετώπιση του πλήθους.

Τις παραμονές ο Παπουτσής είχε κάνει σημαντικές αλλαγές στην ηγεσία της αστυνομίας και των ΜΑΤ με αποτέλεσμα να είναι περισσότερο πειθαρχημένοι και λιγότερο μια αυτοκέφαλη χρυσαυγίτικη συμμορία αυθαίρετης βίας κατά του πλήθους. Ως τις 4 το απόγευμα περίπου είχαν εντολή αυστηρής αμυντικής στάσης και την τήρησαν με ελάχιστες παρεκλίσεις. Αργότερα, με τις συνήθεις μεθόδους, έκαναν τη συνήθη σκούπα για να ξεμπερδεύουν και να πάνε για ξεκούραση.

Για την επόμενη μέρα, η κυβέρνηση επέλεξε μια δοκιμασμένη και άψογα επιτυχημένη μέθοδο, την περιφρούρηση του ΚΚΕ. Η τακτική έχει δοκιμαστεί με επιτυχία στα “Πολυτεχνεία”. Από την εποχή που ανέλαβε το ΚΚΕ την περιφρούρηση του Πολυτεχνείου, έπαψε το τριήμερο να γίνεται πανυγήρι των διάφορων ομάδων ατομικής βίας και καταστροφής.

Τώρα, από τις 20 Οκτωβρίου και μετά τα γνωστά γεγονότα αναλαμβάνουν πλέον οι γνωστές μεταπολιτευτικές ηγεσίες (κκε, πασόκ, αριστεριστές) να σταματήσουν την ανεξέλεγκτη ατομική βία, με ό,τι ονόματα κι αν της δίνουν (κουκουλοφόροι, μπαχαλάκηδες, αναρχικοί, προβοκάτορες, ασφαλίτες κλπ). Απ' ό,τι φαίνεται υπάρχει μια γενικευμένη διάθεση συνεργασίας μεταξύ αριστερών οργανώσεων. Ακόμα και από πλευράς ΚΚΕ για πρώτη φορά μεταπολιτευτικά, κάτι που κάνει τους αριστεριστές να τα “κάνουν πάνω τους από τη χαρά τους” και να εκδίδουν ανακοινώσεις με κάμποσο σάλιο.

Ωστόσο, τα κοινωνικά γεγονότα δεν εξηγούνται μόνο με τις επιλογές των ηγεσιών, είτε του κινήματος είτε της εξουσίας.

Ο κύριος όγκος των ανθρώπων που σήμερα εξεγείρονται (σ' όλη την Ευρώπη) δεν είναι “αυτοί που δεν έχουν να χάσουν παρά μόνο τις αλυσίδες τους”. Αντίθετα, είναι στρώματα που έχουν να χάσουν και ΧΑΝΟΥΝ πολλά, τη δουλειά τους, το σπίτι τους, τη σύνταξή τους, την εξασφάλιση περίθαλψης και μόρφωσης κλπ Ορισμένοι έχουν να χάσουν πολύ περισσότερα, μια επιχείρηση, ένα μαγαζί ή ένα ταξί δεκάδων χιλιάδων ευρώ και άλλα.

Δεν μπορούν να απεργούν και να διαδηλώνουν επ' αόριστο, κάθε απεργία κοστίζει 70 ευρώ στο δάσκαλο των 1000 ευρώ το μήνα, στον ταξιτζή πολύ περισσότερο, στον εφοριακό το ίδιο. Αρχίζουν ν' αναζητούν άλλες μορφές πάλης όπως οι πρωτοφανείς καταλήψεις στα υπουργεία, τα ασφαλιστικά ταμεία, τις εφορίες, το Γενικό Λογιστήριο του Κράτους.

Αναζητούν επίσης μια γρήγορη διέξοδο, για το τώρα, το σήμερα, όχι για το “σοσιαλιστικό αύριο”, την “άλλη κοινωνία” του μέλλοντος. Δεν δείχνουν διατεθειμένοι, (όπως ίσως οι πατέρες και οι παπούδες πολλών) να περάσουν 80 χρόνια αγώνες και θυσίες, φυλακές, ξερονήσια και βασανιστήρια για να ζήσουν δύο τρία χρόνια νομιμότητας ή κάτι άλλο οι μέλλουσες γενεές. Την παραμονή της γενικής απεργίας άκουγα έναν ελεύθερο επαγγελματία που μάλλον δεν είχε ξανακατέβει ποτέ σε απεργία και διαδήλωση να λέει “αύριο όχι μόνο θα το κλείσω, αλλά θα κατέβω και κάτω και θα δείρω και κανέναν, αν χρειαστεί”.

Οι πολιτικές εκφράσεις που βρίσκει αυτό το ρεύμα είναι δύο και αντίθετες μεταξύ τους. Από τη μία παλαίμαχα κόμματα και βετεράνοι συνδικαλιστές προτείνουν το μακρόχρονο δρόμο της οργάνωσης, άλλοι την αργή κι επίπονη “αλλαγή συσχετισμών”, άλλοι τις “εκλογές” και άλλοι την υπομονή ως τη δημιουργία προϋποθέσεων για την “επανάσταση” και το “νέο κόσμο”. Άλλοι μιλούν για “Κάιρο”, για “Αργεντινή” και για “ελικόπτερα” αλλά την κρίσιμη ώρα αγνοούν τι να κάνουν. Ωστόσο συνιστούν όλοι μαζί το υπάρχον κίνημα.

Οι απόψεις αυτές δεν είναι “καπέλωμα”, δεν είναι από τα πάνω και απ' έξω, είναι προϊόν της κοινωνικής κατάστασης των αγωνιζόμενων μαζών και της ιστορίας τους.

Επίσης δεν είναι 'εξωκοινωνικό' παρότι 'αντικοινωνικό' το φαινόμενο της ατομικής βίας, είναι απλώς η άλλη τάση. Δεν είναι αποτέλεσμα προβοκατόρων, ούτε “ανεγκέφαλων” (παρότι μάλλον υπάρχουν και τέτοιοι ανάμεσά τους, γιατί να μην υπάρχουν άλλωστε). Είναι γεγονός ότι εδώ και πάρα πολλά χρόνια στην Ελλάδα υπάρχει τόσο μεγάλη και τόσο διαρκής, αμείωτη, τέτοια δράση, με πολλές ομάδες που επιδιώκουν την κατά μέτωπο και ατομική σύγκρουση με τον κατασταλτικό μηχανισμό του κράτους, συχνά με πλάτες άλλων και εις βάρος άλλων, αλλά προπαντός αρκετοί με αυτοθυσία και καταστροφή της ίδιας της ζωής τους. Αυτά τα γεγονότα και η μακρόχρονη ιστορία τους αποτελούν απόδειξη ότι οι ενέργειες αυτές διαθέτουν κοινωνικό έρεισμα, ότι εκφράζουν μια 'διάθεση”, μια τάση, μέσα στον κόσμο που κινητοποιείται κατά της εξουσίας. Πρόκειται για την τάση που θέλει “τώρα σύγκρουση” επιτέλου, και όχι υπομονή για αλλαγή συσχετισμών. Προς το παρόν, αυτή η τάση δεν έχει βρει καμία άλλη έκφραση, πέρα από ορισμένες απόπειρες για το “παραμένουμε στις πλατείες” , ορισμένες καταλήψεις και ορισμένες απόπειρες σύγκρουσης κάποιων συνδικάτων. Ειδάλλως γίνεται ατομική επιλογή και καταλήγει επίσης χειραγωγούμενη.

Είναι δυνατό να υπάρξει υπέρβαση αυτής της ιστορικά διαμορφωμένης κατάστασης στους μαζικούς αγώνες;

Φυσικά. Όμως ας λάβουμε υπόψη ότι μεταπολεμικά στην Ελλάδα ποτέ δεν έπεσε Κυβέρνηση “άμεσα” ύστερα από κινητοποίηση μαζών, παρά μόνο “έμμεσα”, δηλαδή στο επόμενο χρονικό διάστημα και μέσω κοινοβουλευτικών διαδικασιών και χειρισμών σε επίπεδο ηγεσίας.

Η παράδοση είναι πολύ ισχυρός παράγοντας. Η αριστερά στην Ελλάδα είχε πάντα το ρόλο του θύματος και του αμυνόμενου, σπανιότατα είχε την επιθετική πρωτοβουλία. Ο αναρχισμός, παρότι επιθετικός, ήταν στις περισσότερες περιπτώσεις εξατομικευμένος, χωρίς παράδοση αναρχοσυνδικαλισμού, δίχως συλλογικές δράσεις και κοινωνική δικτύωση. Τα περισσότερα συνδικάτα εξαρτώνται από το ρόλο 'προσωπικοτήτων' που έχουν άμεση σχέση με τις παλιές καθιερωμένες αντιλήψεις περί πολιτικής και συνδικαλιστικής δράσης και με τα κόμματα. Η εμφάνιση αυθόρμητων ξεσπασμάτων, εξεγέρσεων κλπ λόγω οικονομικής αγανάκτησης είναι πολύ περιορισμένη στην Ελλάδα για τους παραπάνω ιστορικούς λόγους. Οι αγανακτισμένοι του Ιούνη κουράστηκαν ή απογοητεύτηκαν αλλά τον Οκτώβρη πήραν τη θέση τους άλλοι, οι εργαζόμενοι στους ΟΤΑ ή στα Υπουργεία. Τώρα ηττήθηκαν ή κουράστηκαν ή απογοητεύτηκαν κι αυτοί. Αύριο θα έρθουν άλλοι στη θέση τους. Τελικά κάποια στιγμή θα προκυρηχθούν εκλογές. Η νέα κυβέρνηση θα μας κάνει να ξεχάσουμε την τωρινή. Ο Τρικούπης μιας παλιάς χρεωκοπίας είναι σήμερα Άγαλμα, Εθνικός ήρωας και Οδός. Ο παλιότερος Βενιζέλος (Ο Ελευθέριος) των χιλιάδων θυμάτων των πολέμων, ο κύριος υπεύθυνος των εθνοτικών σφαγών στα Βαλκάνια και τη μικρά Ασία, ο “αναθεματισμένος”, είναι επίσης τώρα Εθνικός Ήρωας και Αεροδρόμιο, ενώ ακόμα και αριστεροί τον θεωρούν “προοδευτικό” σε σχέση με το βασιλιά. Ο νυν Παπανδρέου, περίγελος χιλιάδων ανεκδότων και γελοιογραφιών, μισητό πρόσωπο σήμερα όπως ο Πάγκαλος ή ο νέος Βενιζέλος, θα γίνει κι αυτός με τη σειρά του δρόμος ή πλατεία, αν και θα έχουν πρόβλημα να τον διακρίνουν από τον παππού του, το Γέρο της Δημοκρατίας και ένοχο για τις σφαγές στις μάχες της Αθήνας του '44.

Αυτό είναι το ένα σενάριο, όχι όμως και το μοναδικό. Πάντα υπάρχει η ελπίδα της ανατροπής, η ελπίδα πεθαίνει τελευταία. Όμως όσοι επιθυμούν και πιστεύουν σε κάποια ριζική ανατροπή, έστω και με μεταρρυθμιστικό αποτέλεσμα τύπου Αργεντινής ή Αιγύπτου, μάλλον πρέπει να την κάνουν επιτέλους τώρα, σε λίγο θα είναι πολύ αργά.

Όσοι πάλι δεν πιστεύουν πια σε μεγάλες και ριζικές ανατροπές μέσα σ' αυτά τα κοινωνικά δεδομένα, ιδιαίτερα της μικροαστικής Ελλάδας, ας φροντίσουν να οργανωθούν διαφορετικά, σε άλλου είδους συλλογικότητες, με οριζόντιες μορφές αλληλεγγύης και δικτύωσης, αλληλέγγυα ανταλλαγή προϊόντων εκτός εμπορίου, παραγωγικούς συνεταιρισμούς, αυτοδιαχείριση και άλλα διαμορφώνοντας μια κουλτούρα που βοηθάει στο να επιβιώσουμε σήμερα αξιοπρεπώς.

Αθήνα, 22/10/2011