Το ενοχικό «εμείς» είναι ένα δηλητηριώδες σκεύασμα

Ο Μαυροειδής Σ. γράφει στην ΑΥΓΗ:"Φταίμε όλοι. Επειδή θεωρούμε ότι η επίκληση αυτής της συλλογικής ενοχής είναι μια καλοστημένη παγίδα, θέσαμε το ερώτημα "Φταίμε όλοι λοιπόν;" ζητώντας απο την Πέπη Ρηγοπούλου, τον Δημήτρη Σεβαστάκη, τον Σταύρο Σταυρίδη και τον Ξενοφώντα Κομνηνό να απαντήσουν αντικρούοντάς το."

Αναδημοσιεύουμε την απάντηση του Σταύρου Σταυρίδη

Πέραν του αμυντικού "εμείς" του συμφέροντος, της εθνικής ταυτότητας και της καλλιεργούμενης συλλογικής ενοχής, ας αναζητήσουμε τα πολλά "εμείς" μιας ζωής που μπορεί να φτιάχνεται από άλλα συστατικά και άλλες αξίες

Ποιο είναι λοιπόν αυτό το «εμείς» που τόσο συχνά και εμφατικά χρησιμοποιούν οι κρατούντες για να απευθυνθούν στην κοινωνία στη σημερινή εποχή της κρίσης; Στο όνομα ποιας κοινής μοίρας καλούν την κοινωνία να στηρίξει τις επιλογές τους;

Πρώτα-πρώτα πρόκειται για το "εμείς" μιας φαντασιακής κοινότητας που πρέπει να ξεχάσει, να ξεχνά διαρκώς, τους ανταγωνισμούς και τις αντιστάσεις που την διαπερνούν: «είμαστε όλοι Έλληνες και η χώρα κινδυνεύει, πρέπει λοιπόν να την στηρίξουμε». Τούτο το "εμείς" είναι το "εμείς" μιας κοινής ταυτότητας που απειλείται από τους «άλλους» (τους Γερμανούς, τους μετανάστες κ.ο.κ.).

Έπειτα υπάρχει και ένα "εμείς" που συγκροτείται φαντασιακά ως το "εμείς" ενός κοινού συμφέροντος: για το καλό όλων πρέπει να συμμετάσχουμε σε βάρη και θυσίες, να δεχτούμε περιορισμούς αγαθών και δικαιωμάτων.

Αν το ένα "εμείς" εμφανίζεται ως η αθώα και άδολη υπεράσπιση μιας ταυτότητας χωρίς υστεροβουλίες, το δεύτερο "εμείς" το χαρακτηρίζει ένας υπολογισμός, είναι ένα "εμείς" που πρέπει να υπάρξει για να προστατευτούν όλα τα μεγάλα και μικρά ατομικά συμφέροντα («αν πτωχεύσει η Ελλάδα, όλοι θα χάσουμε»).

Κοινός μηχανισμός οργάνωσης και των δυο "εμείς", η αίσθηση μιας άμυνας απέναντι σε ένα κακό που από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης, τους κρατούντες και τους ισχυρούς του χρήματος εμφανίζεται σαν να είναι φυσική καταστροφή. Κάτι σαν επιδημία, που απειλεί τους πάντες το ίδιο. Χρειάζεται όμως ένα ακόμη πανίσχυρο συστατικό για να ενεργοποιηθεί τούτο το δηλητηριώδες σκεύασμα, που πασχίζει να εξουδετερώσει αντιστάσεις συλλογικές και ατομικές: το ενοχικό "εμείς". Όλοι κάτι έχουμε κάνει για να φτάσει η οικονομία ώς εδώ, μας λένε: Εσύ δεν έκοβες αποδείξεις, εσύ δεν δούλευες αρκετά, εσύ ζητούσες φακελάκι, εσύ ήθελες να διοριστεί το παιδί σου, εσύ… Μικρές και μεγάλες απάτες εξισώνονται σε τούτο το ενοχικό "εμείς" και κάποιοι, συχνά πιο ένοχοι από τους περισσότερους, αναλαμβάνουν τον ρόλο του εξομολογητή ιεροκήρυκα: θα πληρώσουμε όλοι την ευημερία που ζήσαμε εξαπατώντας.

Υπάρχουν δυστυχώς απόψεις που ενώ κρίνουν την κοινωνία, δέχονται σαν πραγματικότητα το εξαναγκαστικό "εμείς", τουλάχιστον σε κάποια από τις εκδοχές του. Το ενοχικό "εμείς" συχνά αποτελεί τη βάση καταγγελιών που προέρχονται από οικολογικές ευαισθησίες: «όλοι μαζί ευθυνόμαστε για την κατάντια του πλανήτη, την κατάντια της Ελλάδας…», λες και αρκεί να γίνουμε όλοι πιο προσεκτικοί στις συνήθειές μας για να πάψει η όποια BP να αφανίζει τη θάλασσα και τον αέρα.

Το συμφεροντολογικό "εμείς", αντίστοιχα, στον καταγγελτικό λόγο κάποιων αριστερών και αναρχικών περιγράφει την κοινωνία ως μια θάλασσα βουλιμικών μικροαστών χωρίς διακρίσεις: το αυθαίρετο πανωσήκωμα στη Νίκαια κάποιου που πασχίζει να δώσει χώρο στο παιδί του εξισώνεται, έτσι, με την αυθαίρετη ή αδήλωτη πισίνα μιας βίλας στην Εκάλη.

Να καταστρέψουμε τη γλώσσα του εξαναγκαστικού "εμείς" δεν σημαίνει να δούμε ξανά την κοινωνία σαν μια απέραντη αρένα αντικρουόμενων συμφερόντων, επιβεβαιώνοντας είτε χιλιαστικές προβλέψεις είτε κυνικές επιλογές. Σημαίνει να αναζητήσουμε, εμείς που δεν χρωστάμε, αλλά μας χρωστάνε, τρόπους να οργανώσουμε την αντίστασή μας. Γιατί τα "εμείς" ως συλλογικότητες αντίστασης, σήμερα παρά ποτέ, μπορεί να γεννήσουν συναντήσεις αλληλεγγύης, αλληλοσεβασμού και, επιτέλους, πραγματικής ανιδιοτέλειας. Πέραν του αμυντικού "εμείς" του συμφέροντος, της εθνικής ταυτότητας και της καλλιεργούμενης συλλογικής ενοχής, ας αναζητήσουμε τα πολλά "εμείς" μιας ζωής που μπορεί να φτιάχνεται από άλλα συστατικά και άλλες αξίες. Όλοι εκείνοι μιλούν για το χρέος. Εμείς χρειάζεται να μιλήσουμε και για το δώρο, την προσφορά. Την προσφορά που μπορεί να γεννά δίκτυα αλληλοστήριξης και αγώνα για ένα αλλιώτικο μέλλον.