Γερμανικά πλεονάσματα στην πλάτη μας

Το «Σύμφωνο Σταθερότητας και η Αριστερά» είναι το θέμα της συζήτησης που διοργανώνουν Δευτέρα (1η Φεβρουαρίου) και ώρα 7 μ.μ. τέσσερις συνιστώσες του ΣΥΡΙΖΑ (ΚΟΕ, ΔΕΑ, ΚΕΔΑ και ΑΠΟ) με εισηγητές τον Αλέκο Αλαβάνο και τον Κώστα Βεργόπουλο στο θέατρο «Αλφα» (Πατησίων 37 και Στουρνάρη). Με αφορμή αυτή την συζήτηση δημοσιεύουμε το άρθρο "Γερμανικά πλεονάσματα στην πλάτη μας" του Ευκλείδη Τσακαλώτου από την "Κυριακάτικη ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ"

Πριν από λίγες μέρες ονειρεύτηκα ότι είχα πάει διακοπές στο Πανεπιστήμιο του Cambridge. Εκεί συνάντησα τον John Maynard Keynes, που μου υπαγόρευσε το ακόλουθο γράμμα. Σας το παραθέτω χωρίς σχόλιο.

Αγαπητέ κ. Παπακωνσταντίνου,

Σας ζητώ συγνώμη γι' αυτή μου την παρέμβαση, αλλά παρακολουθώ εδώ και καιρό το δράμα σας. Πρέπει να σας πω ότι είχα κάποιες προσδοκίες πριν από τις εθνικές εκλογές σας, όταν λέγατε ότι θα διαπραγματευθείτε με την Ε.Ε. για το πώς θα αντιμετωπιστεί η κρίση στη χώρα σας. Αλλά μετά από τις εκλογές διαπραγμάτευση δεν είδα, τουλάχιστον όπως την καταλαβαίνω εγώ από εδώ που είμαι.

Το θέμα είναι ότι για να διαπραγματευθεί κανείς πρέπει να στηριχθεί στις δικές του αναλύσεις και στις δικές του αξίες. Και μετά πρέπει να δημιουργήσει συσχετισμούς, συμμαχώντας με άλλους που έχουν παρόμοιες αναλύσεις και αξίες. Και αυτό δεν το βλέπω να γίνεται. Η Ε.Ε. αντιμετωπίζει ενιαία, και με την ίδια συνταγή, τις αδύνατες χώρες, τα λεγόμενα PIGS (Πορτογαλία, Ιρλανδία, Ελλάδα και Ισπανία). Παρεμπιπτόντως, βλέπω ότι η ορθοδοξία στα οικονομικά παραμένει όσο αγενής ήταν στην εποχή μου, όταν αντιμετώπιζα στην επιτροπή Macmillan παρόμοια επιχειρήματα για μείωση ελλειμμάτων και μισθών σε συνθήκες ύφεσης και ανεργίας. Η ουσία όμως είναι ότι, ενώ εσείς αντιμετωπίζετε αυτή την ενιαία στάση σε επίπεδο ιδεολογίας και πολιτικής, δεν διαμορφώνετε μια εξίσου ενιαία αντεπίθεση.

Κατ' αρχάς φαίνεται να έχετε δεχθεί το επιχείρημα ότι η Ελλάδα πληρώνει τώρα το γεγονός ότι για πολλά χρόνια κατανάλωνε πάνω από το μπόι της. Αλήθεια πιστεύετε ότι μόνο έτσι εξηγούνται τα μεγάλα ελλείμματα στα δημοσιονομικά και στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών; Οτι τα PIGS έχουν τα τελευταία χρόνια ελλείμματα στο ισοζύγια τρεχουσών συναλλαγών είναι άσχετο από το γεγονός ότι κάποιες άλλες χώρες, όπως η Γερμανία και η Ολλανδία, έχουν μονίμως πλεονάσματα; Η Γερμανία, για παράδειγμα, το 2007 είχε ένα πλεόνασμα στο εμπορικό ισοζύγιο περίπου στο 8,15% του δικού της ΑΕΠ, και από αυτό πάνω από το μισό (63,4%) προερχόταν από καθαρές εξαγωγές σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Οι καθαρές εξαγωγές προς τα PIGS την ίδια εποχή αντιστοιχούσαν σε 17% του γερμανικού εμπορικού πλεονάσματος. Με λίγα λόγια, η Γερμανία εξαρτάται από τη ζήτηση που δημιουργούν οι άλλες χώρες της Ε.Ε. Να το πω και αλλιώς. Αν οι αδύνατες και ελλειμματικές οικονομίες όπως η Ελλάδα δεν είχαν την κατανάλωση και τη ζήτηση που είχαν, η Γερμανία δεν θα είχε πάει τόσο καλά.

Ας το δούμε και από την πλευρά του πληθωρισμού. Εχετε δεχθεί (ως PIGS) αδιαμαρτύρητα ότι τα ελλείμματά σας αντανακλούν μια έλλειψη ανταγωνιστικότητας, ότι η βασική αιτία έχει να κάνει με το ότι οι τιμές των δικών σας προϊόντων έχουν ανέβει πιο γρήγορα από αυτό που ισχύει γενικά στην υπόλοιπη Ε.Ε. Γιατί δεν λέτε, αντιθέτως, ότι ο λόγος που η Γερμανία έχει χαμηλότερο πληθωρισμό έχει να κάνει με το γεγονός ότι δεν βασίζεται στην εγχώρια ζήτηση; Η Γερμανία είχε τα προηγούμενα οκτώ χρόνια χαμηλότερο πληθωρισμό από τον μέσο όρο της Ε.Ε., παρά το πολύ χαμηλό επίπεδο αυτού του μέσου όρου. Αν, δηλαδή, η Γερμανία είχε μια πιο επεκτατική πολιτική, αυτό θα ανέβαζε τον πληθωρισμό της και θα βοηθούσε τα PIGS να εξάγουν περισσότερο.

Αυτό που παρατηρώ στις οικονομίες της Ε.Ε. αποτελεί μια τοπική εκδοχή του παγκόσμιου οικονομικού προβλήματος. Και βλέπω ότι οι οικονομικές ανισορροπίες συνεχίζονται και μετά από την κρίση του 2008. Η Κίνα θα συνεχίζει να είναι συστηματικά πλεονασματική και οι ΗΠΑ ελλειμματικές; Αυτό δεν αποτελεί μια βιώσιμη λύση. Το είχα πει και στις παρεμβάσεις μου στο Bretton Woods μετά τον πόλεμο, αλλά δεν εισακούστηκα. Οι παγκόσμιοι οικονομικοί οργανισμοί δεν μπορούν να αδιαφορούν για την άνιση ανάπτυξη του παγκόσμιου καπιταλιστικού συστήματος. Οφείλουν να ασκούν πιέσεις και στις πλεονασματικές οικονομίες, όχι μόνο στις ελλειμματικές. Προβλέπω ότι πολύ γρήγορα θα υπάρχει ξανά πρόβλημα αν δεν πάρετε στα σοβαρά αυτό το δίδαγμα της οικονομικής θεωρίας.

Για εσάς στην Ε.Ε. τα πράγματα έπρεπε να είναι πιο εύκολα. Δεν μπορεί σε μια νομισματική ένωση να μη βλέπουν οι οικονομίες τις μεταξύ τους αλληλεπιδράσεις. Η Ε.Ε. δεν μπορεί να λειτουργεί μονίμως υπέρ των ισχυρών, ως ένας ενιαίος οικονομικός χώρος χωρίς συντονισμό και αλληλεγγύη. Η μόνη λύση που προτείνεται για τις αδύνατες χώρες είναι μια μακρά περίοδο ύφεσης και αποπληθωρισμού. Υποτίθεται ότι με αυτό τον τρόπο -να μην κρυβόμαστε, μέσω ανεργίας δηλαδή- θα μειωθούν οι τιμές και τελικά θα γίνουν τα προϊόντα πιο ανταγωνιστικά. Μόνο που αυτή η διαδικασία παίρνει πολύν καιρό να δουλέψει, αν δουλέψει. Και συχνά εγκαταλείπεται στον δρόμο, μια και δεν αρκεί να μειωθεί ο πληθωρισμός στα ευρωπαϊκά επίπεδα αλλά χρειάζεται να μειωθούν περαιτέρω οι τιμές για να αντιμετωπιστεί το πρόβλημα των συσσωρευμένων ελλειμμάτων όλων των προηγούμενων ετών.

Η παραπάνω συνταγή δεν μπορεί να αποτελεί βάση για διαπραγμάτευση. Για να διαπραγματευθεί κανείς πρέπει να έχει τη δική του εικόνα για το πώς δουλεύουν οι οικονομίες. Μόνο έτσι θα είναι σε θέση να αποδομήσει τις ιδέες, και άρα τα επιχειρήματα, του αντιπάλου στη διαπραγμάτευση. Μόνο με μια διαφορετική προσέγγιση θα μπορέσει να βρει συμμάχους για μια εναλλακτική στρατηγική. Η χώρα σας εισέρχεται σε μια μακρά περίοδο ύφεσης. Αν δεν αλλάξετε την ατζέντα, προβλέπω τα προβλήματα να επιδεινώνονται. Θα επανέλθω!

Με εκτίμηση,   John Maynard Keynes