Η Αριστερά μετά τον "Δεκέμβρη"

Αναδημοσίευση από τον "ΙΟ"

Ο ΑΛΕΚΟΣ ΑΛΑΒΑΝΟΣ ΣΤΟΝ "ΙΟ"

Η Αριστερά μετά τον "Δεκέμβρη"

 

Μετά από την επιλογή της προεκλογικής σιωπής που διακόπηκε μόνο από ελάχιστες σιβυλλικές ομιλίες σε λογοτεχνικές συναντήσεις και την πολιτική παρέμβασή του στη συνδιάσκεψη του ΣΥΡΙΖΑ ο Αλέκος Αλαβάνος ήρθε στην Ελευθεροτυπία και μας μίλησε «για όλα».

Στην πρώτη του συνέντευξη εφ’ όλης της ύλης μετά την κρίση στην ηγεσία του ΣΥΝ και του ΣΥΡΙΖΑ, το στέλεχος της Αριστεράς, που δηλώνει «απλό μέλος του ΣΥΡΙΖΑ», αναπτύσσει τις θέσεις του στο νέο μετεκλογικό σκηνικό. Ο Αλέκος Αλαβάνος ήταν φλογερός στις αναφορές του στον "Δεκέμβρη", ανήσυχος για τις επιπτώσεις της σκληρής ευρωπαϊκής πολιτικής, προβληματισμένος από τα πολιτικά αδιέξοδα του Συνασπισμού, διαφοροποιημένος από τις παλιές αριστερές αγκυλώσεις των «εθνικών» πολιτικών και αποφασισμένος να δώσει τη μάχη κοινωνικής και πολιτικής «ανάταξης» του ΣΥΡΙΖΑ. Μπορεί να διαφωνεί ή να συμφωνεί κάποιος με τις απόψεις του αλλά οφείλει να αναγνωρίσει την καθοριστική συμβολή του στο να γίνει και πάλι ελκυστικός και μαζικός ο χώρος της ριζοσπαστικής και ανανεωτικής Αριστεράς και μάλιστα σε μια πολύ δύσκολη ιστορική καμπή.


ΙΟΣ: «Ο Δεκέμβρης δεν είναι απάντηση, είναι ερώτηση», λέει το γνωστό σύνθημα. Εσείς έχετε απάντηση;

ΑΛΕΚΟΣ ΑΛΑΒΑΝΟΣ: Είχαμε ένα κίνημα πρωτοφανές, με επίκεντρο πολύ μικρές ηλικίες. Ο πυρήνας του ήταν μαθητές και μαθήτριες. Εξερράγη κάτω από μια βαριά αφορμή. Ενας θάνατος μπορεί μέχρι και να αλλάξει τη μοίρα μιας χώρας. Είχε ένταση, είχε διάρκεια, είχε ζωτικότητα. Είναι φυσικό να μην έχει την ικανότητα να προβάλλει σαφείς στόχους. Κυρίως έφερνε μέσα στην πολιτική ζωή ένα νέο υποκείμενο, δηλαδή τη νεολαία με τις πιο ευαίσθητες ηλικίες. Επομένως η πρόκληση είναι προς τους πολιτικούς σχηματισμούς, να δώσουν απαντήσεις στα παιδιά που δεν μπορούσαν να τις βρουν μόνα τους, αλλά και που δεν δέχτηκαν να φορέσουν κάποιο κοστούμι οποιαδήποτε πολιτικής δύναμης, ακόμα και της Αριστεράς. Η απάντηση, δυστυχώς, από την κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ έμεινε αποκλειστικά στα ζητήματα των μορφών των εκδηλώσεων, της δημόσιας τάξης. Δεν κατανόησε τίποτε από το εκρηκτικό κοινωνικό μήνυμα της εξέγερσης. Είναι μια απάντηση αυταρχισμού, καταστολής, ανοησίας και αδυναμίας να συλλάβουν το εκτεταμένο και βαθύ πρόβλημα που αντιμετωπίζει η νέα γενιά.

Ο Δεκέμβρης της νεολαίας

* Για τον ΣΥΡΙΖΑ ήταν κομβική στιγμή ο Δεκέμβρης. Σηματοδότησε μια τομή, μια πτώση στις δημοσκοπήσεις κι ένα στοίχημα. Πώς το αποτιμάτε εσείς μετά από ένα χρόνο;

- Ο ΣΥΡΙΖΑ ήταν η μόνη πολιτική δύναμη η οποία άντεξε στις πιέσεις, στήριξε τον Δεκέμβρη. Δεν αναζήτησε άλλοθι να την κοπανίσει. Μπορούσε να βρει άλλοθι στις φωτιές, στις συμμορίες των ανταρτών και στο πλιάτσικο που βλέπει κανείς σχεδόν πάντοτε σε αυθόρμητες εξεγέρσεις. Ο Θανάσης Τεγόπουλος υπογράμμισε θετικά αυτόν το ρόλο του ΣΥΡΙΖΑ («Κ.Ε.», 6.12.09). Δεν έχασε απολύτως τίποτα από αυτό ο ΣΥΡΙΖΑ. Ηταν η «άλλη» δύναμη που ξεχώριζε από όλη αυτήν την ομαδοποίηση του συστήματος. Στην κοινωνία υπήρχε μια αντιφατική αντίδραση. Ακόμα και στους εμπόρους έβλεπες από τη μια θυμό για τις φλεγόμενες κούκλες στις βιτρίνες αλλά από την άλλη -επειδή ο καθένας είχε παιδί, εγγόνι, ανιψιό- έβλεπες και μια αγάπη και μια κατανόηση. Ο ΣΥΡΙΖΑ τις μέρες του Δεκέμβρη κέρδισε σε στήριξη και σε εμπιστοσύνη μέσα στην κοινωνία. Υπήρξε η κορυφαία στιγμή του.

* Παρά το γεγονός ότι έγινε τότε μια φοβερή προσπάθεια από τα ΜΜΕ να απαξιωθεί;

- Αυτή η προσπάθεια είχε γίνει περίπου στον ίδιο βαθμό και με το άρθρο 16. Δεν έχασε τίποτα τότε ο ΣΥΡΙΖΑ. Ισως το καινούριο στοιχείο τον Δεκέμβρη ήταν η σύμπηξη ενός πολιτικού μετώπου, του οποίου τη γραμμή διαμόρφωνε το ΚΚΕ και την υιοθετούσε η ΝΔ, το ΛΑΟΣ και κεντρικά στελέχη του ΠΑΣΟΚ, όπως ο Πάγκαλος και όχι ο ίδιος ο Γιώργος Παπανδρέου -προς τιμήν του. Αντέξαμε. Το αρνητικό για τον ΣΥΡΙΖΑ είναι ότι δεν είχε την ικανότητα να δώσει συνέχεια στον Δεκέμβρη. Δεν μπόρεσε να θέλξει τα πιο πρωτοπόρα, τα πιο ατίθασα, τα επαναστατικά πνεύματα, τους αντισυμβατικούς μικρούς ηγέτες, τους μικρούς Γαβριάδες. Οι συμβατικοί κώδικες, η κομματικοποιημένη γλώσσα, οι ιεραρχικές πρακτικές νέων στελεχών στον ΣΥΝ και στον ΣΥΡΙΖΑ δεν απαντούσε στη δίψα για ελευθερία μιας επαναστατημένης νεολαίας. Η συντριπτική μας ήττα ήταν ότι οι περισσότεροι μικροί ήρωες του Δεκέμβρη στράφηκαν στον αντιεξουσιαστικό χώρο. Και είναι στοιχεία ευαίσθητα, νέες και νέοι που έχουν αναζητήσεις, που διαβάζουν, που βιώνουν υπαρξιακό χάος. Για μένα είναι προς τιμή του Νιώτη ότι τα παιδιά του ήταν στο Ρεσάλτο. Το λέω αυτό, γιατί διέκρινα μια «συγκατάβαση» απέναντι σ’ έναν πολιτικό που τα παιδιά του προσπαθούν να βγουν μέσα από όρια και στερεότυπα που εγκλωβίζουν την όλη συμπεριφορά των νέων.

* Μήπως εδώ βρίσκεται η μόνιμη αδυναμία της Αριστεράς να συνδεθεί με τα αυθόρμητα κινήματα;

- Σε πρόσφατες αναλύσεις για τον Δεκέμβρη έγιναν παραπομπές στο Πολυτεχνείο, εκεί που η δικιά μου γενιά βρέθηκε μπροστά σε ένα αυθόρμητο κίνημα. Υπήρχε τότε καχυποψία, φοβία, προσπάθεια ελέγχου από οργανωμένες δυνάμεις της αριστεράς αλλά και προσπάθεια να κλείσει στα γρήγορα αυτό το γεγονός. Ο ΣΥΡΙΖΑ, όμως, στις σχέσεις του με το αυθόρμητο είχε κάνει πολύ σημαντικά βήματα. Δεν ήταν σαν το ΚΚΕ, που θεωρεί εχθρό το αυθόρμητο, ανακαλύπτοντας παντού και πάντα μόνο προβοκάτορες και μυστικές υπηρεσίες. Ο ΣΥΡΙΖΑ είναι πολύ πιο ανοιχτός, η μαθητεία του στο Κοινωνικό Φόρουμ, οι εμπειρίες από τις δυνάμεις που τον συνθέτουν του δίνουν αυτή τη δυνατότητα. Δεν είναι όμως μέχρι το τέλος ανοιχτός. Εσωτερικά ο ίδιος είναι δομημένος για το μη αυθόρμητο. Το κακό δεν είναι τόσο ότι ο ΣΥΡΙΖΑ απομακρύνεται από το αυθόρμητο. Το αυθόρμητο απομακρύνεται από το ΣΥΡΙΖΑ. Τον θεωρεί ένα χώρο που δεν ανταποκρίνεται στα εξεγερσιακά του κριτήρια ως χώρος ελευθερίας, διαλόγου, συμμετοχής και εξουσίας στην ίδια τη βάση.

Οι επιθέσεις στον ΣΥΡΙΖΑ

* Στο τέλος του Δεκέμβρη διαπίστωνε κανείς ένα αυξανόμενο άγχος του ΣΥΡΙΖΑ να ξανακερδίσει τον μεσαίο χώρο που του έδινε ψηλά νούμερα στις δημοσκοπήσεις. Τότε έγιναν και οι επαφές με την ΠΟΑΣΥ, αλλά και η οπισθοχώρηση μπροστά στην Κανέλλη που κουνούσε απειλητικά στα κανάλια το Ημερολόγιο του Δεκέμβρη που έβγαλε η ΑΥΓΗ.

- Λίγες κοινωνικές οργανώσεις αντιλήφθηκαν τη θέση μας, όπως η Ομοσπονδία Αστυνομικών. Με την έννοια ότι σε επίπεδο επίσημης τουλάχιστο τοποθέτησης έδειχνε μια κατανόηση, ότι πρόκειται κατά βάθος για ένα κοινωνικό φαινόμενο. Με αυτές τις συναντήσεις, ναι, θέλαμε να καθησυχάσουμε τον κόσμο, θέλαμε να πούμε «θέλουμε αυτή τη φλόγα που έχουν μέσα τους τα παιδιά να τη δούμε και να δώσουμε επειγόντως απαντήσεις». Το πρόβλημα εδώ βρισκόταν στον ΣΥΝ. Μέσα στον ΣΥΝ υπάρχει μια τάση που διαφοροποιήθηκε ανοιχτά από τη θέση του ΣΥΡΙΖΑ. Τη στιγμή της αδυσώπητης και καθολικής επίθεσης του συστήματος ενάντια μας. Χωρίς να υιοθετεί ίσως το λεξιλόγιο της Παπαρήγα, του Καρατζαφέρη και της Μπακογιάννη, είχε όμως την ίδια άποψη, ότι είμαστε πολύ ανεκτικοί, ότι έχουμε φύγει από τις αρχές της δημοκρατικής Αριστεράς. Το αποτέλεσμα ήταν να χάσει αρκετά η μοναχική αλλά πρωταγωνιστική τοποθέτηση του ΣΥΡΙΖΑ την αιχμηρότητά της, τη δυναμική της και κυρίως την αξιοπιστία της. Η κρίσιμη φάση, όμως, εκεί που χάθηκε το παιχνίδι, είναι μετά τα γεγονότα. Εκεί που δεν κερδίσαμε την εμπιστοσύνη και δεν δώσαμε τη συνέχεια.

* Μήπως και ο ΣΥΡΙΖΑ αρκέστηκε στις τηλεοπτικές αντιπαραθέσεις, ενώ αυτό για τα παιδιά ήταν τελικά απωθητικό;

- Η εμπειρία μου λέει ότι δεν φοβόμαστε τα ΜΜΕ. Εάν η Αριστερά έχει το δικό της μήνυμα, κανένα μέσο δεν μπορεί να της το διαλύσει. Ίσα – ίσα, η επίθεση των ΜΜΕ, και στο άρθρο 16 και τον Δεκέμβρη μας πρόσφερε κάτι στο οποίο είχαμε ένα μεγάλο έλλειμμα: την πολιτική ταυτότητα. Η δικιά τους συγχορδία μάς έδινε την ταυτότητα μιας μαχητικής δύναμης σε επαφή με την κοινωνία, με τις αδυναμίες της ενδεχομένως, αλλά που έχει όραμα και ορίζοντες έξω από το σύστημα. Πολλές φορές βλέπουμε τον Δεκέμβρη μόνο ως ένα μακροσκοπικό κοινωνικό φαινόμενο κι έτσι είναι κυρίως. Αλλά ο Δεκέμβρης υπάρχει και σε μικροσκοπικό επίπεδο, είναι μέσα στην οικογένεια. Είναι ο γιος ή η κόρη, το ανίψι, το εγγόνι, το παιδί του γείτονα, που έχει ημικρανίες ή πανικό ή ακμή ή είναι απομονωμένο στο Διαδίκυτο, ή πάσχει από κατάθλιψη, ή κάνει σχολική άρνηση ή έχει επιτυχίες που φέρνουν ματαιώσεις και ανεργία ή κινδυνεύει να γίνει πρεζόνι. Αυτά είναι τα μαρτύρια που οδήγησαν στην εξέγερση. Στη συλλογική τους διάσταση παίρνουν έναν εξεγερσιακό χαρακτήρα. Και θα ξαναπάρουν αν δεν υπάρξουν απαντήσεις.

* Η σπονδυλική στήλη του Δεκέμβρη ήταν το κίνημα του άρθρου 16. Αυτός ο κόσμος έζησε μια κρίση τρομερή. Κατάφερε να νικήσει μέσα από τους θεσμικούς διαύλους, στο δρόμο επί ένα χρόνο, ανατρέπει την πολιτική του ΠΑΣΟΚ, ανατρέπει μία συνταγματική μεταρρύθμιση και ξαφνικά την επόμενη μέρα εμφανίζεται από τον ουρανό μια οδηγία, για τα κολέγια, και ακυρώνεται το Σύνταγμα, ακυρώνεται η νίκη. Αυτό δεν είναι ένα μάθημα για τα όρια των θεσμών;

- Τα όρια των θεσμών είναι όρια της Αριστεράς μόνο αν θεωρεί απαραβίαστους τους θεσμούς της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Δεν συμμερίζομαι αυτή την άποψη. Δεν μπορεί πάντως κανένας να πει ότι η ικανότητα αυτού του κινήματος να ακυρώσει τη συνταγματική μεταρρύθμιση είναι κάτι το οποίο πρέπει να προσπεράσουμε. Είναι μοναδικό τα τελευταία χρόνια στην Ευρώπη: ένα εκπαιδευτικό κίνημα να ακυρώνει μια έτοιμη συνταγματική μεταρρύθμιση. Η ίδια η Αριστερά, όμως, δεν μπόρεσε να αναδείξει αυτή την επιτυχία. Να κάνει μια παύση ένα Σαββατοκύριακο. Να το γιορτάσει. Να καλέσει σε πάρτυ την κοινωνία μέσα στα πανεπιστήμια. Μπήκε σε μια διαδικασία συνέχισης των αγώνων με τις ίδιες ακριβώς μορφές για το Νόμο-πλαίσιο. Η ΠΟΣΔΕΠ, που βρέθηκε πολύ κοντά στους φοιτητές, ίσως και λόγω αυτής της επιμονής, οδηγήθηκε τελικά σε αδιέξοδο.

* Ομως ο ίδιος ο ΣΥΡΙΖΑ τους έφερε σε αυτή τη θέση. Ηδη νωρίτερα η μισή πανεπιστημιακή του δύναμη αποδέχτηκε το νόμο της Γιαννάκου.

- Υπάρχει ένα ερώτημα. Γιατί χάθηκαν τόσοι καθηγητές, οι οποίοι πήγαν με εκείνη την άποψη; Κι εδώ πέρα σας φέρνω ένα στοιχείο, το οποίο αναδείχνει ο Δημήτρης Σεβαστάκης στην Ελευθεροτυπία (9.12.09). Πρέπει να έχεις μια Αριστερά εξεγερσιακή, αντισυστημική, οραματική, αλλά την ίδια ώρα πρέπει να έχεις τη δυνατότητα να έχεις μια έμπρακτη και εμπράγματη Αριστερά. Να παρεμβαίνεις και σε μικρές αλλαγές που πρέπει να γίνουν στο σήμερα. Αυτές θα πείσουν ότι δεν είναι ιδιοτελής η Αριστερά, ότι είναι χρήσιμη, ότι θέλει, έχοντας ένα όραμα, κάθε μέρα να κάνουμε ένα βήμα μπροστά. Θυμάμαι τις πιο καυτές μέρες του άρθρου 16. Όταν είχαμε τον Πολύδωρα να λέει ότι ‘είστε αντισυνταγματικό κόμμα’, εμείς στα γραφεία της Κουμουνδούρου από το πρωί μέχρι το βράδυ κάναμε συσκέψεις, προκειμένου να διαμορφώσουμε λεπτομερειακά τις θέσεις μας για τον τρόπο εισαγωγής στο Πανεπιστήμιο, την αναγέννηση του Λυκείου, τον αντί-νόμο πλαίσιο τον δικό μας. Αυτά δυστυχώς δεν μπόρεσαν να γίνουν κατάκτηση των οργανωμένων μας δυνάμεων και σε επίπεδο πολιτικό και σε επίπεδο συνδικαλιστικό. Ετσι ένας κόσμος, που είχε μια φιλοδοξία να φτιάξει ένα καλύτερο δημόσιο Πανεπιστήμιο να ωθείται στο άλλο στρατόπεδο, να συμπλέει με στοιχεία που ήταν προσανατολισμένα σε εντελώς διαφορετική κατεύθυνση, της ιδιωτικοποίησης και εμπορευματοποίησης.

Ο "εργατικός Δεκέμβρης"

* Μιλήσατε για τον επερχόμενο «εργατικό Δεκέμβρη». Υπάρχουν δομές στην κοινωνική οργάνωση των διαφόρων στρωμάτων αλλά και στον ΣΥΡΙΖΑ που θα μπορούν να υποδεχτούν αυτόν τον εργατικό Δεκέμβρη που αναμφίβολα έρχεται;

- Οχι, δυστυχώς. Γίνεται ανοικτή συζήτηση για πρωτοφανή μέτρα ενάντια στον κόσμο της εργασίας και ΓΣΕΕ και ΑΔΕΔΥ δεν έχουν προκηρύξει καν μια προειδοποιητική απεργία. Ακόμα και στον ΣΥΡΙΖΑ το σκέφτονται. Πιστεύω με σαφήνεια ότι το «άρθρο 16» των ημερών που έρχονται είναι το Σύμφωνο Σταθερότητας και η Συνθήκη του Μάαστριχτ σε σχέση ακριβώς με την επερχόμενη έκρηξη του κόσμου της εργασίας και της ανεργίας.

* Δεν είναι λίγο μεταχρονολογημένη αυτή σας η πεποίθηση;

- Οχι. Εάν δείτε τις τοποθετήσεις μας στη Βουλή, σε όλα τα μεγάλα εργασιακά θέματα κατά τη διακυβέρνηση της ΝΔ, ήταν κεντρικό ζήτημα το Σύμφωνο Σταθερότητας και το είχαμε αναδείξει πολύ έντονα με την παγκόσμια οικονομική κρίση. Ατυχώς, έχουμε μια βαριά κληρονομιά που έρχεται από τον ΣΥΝ, όταν είχε ταχθεί υπέρ της συνθήκης του Μάαστριχτ επί Μαρίας Δαμανάκη. Τότε είχα διαφωνήσει. Ως ευρωβουλευτής ήμουν αντικομματικός, όλες οι τοποθετήσεις μου ήταν ενάντια στο Μάαστριχτ. Οι κυβερνητικές πολιτικές κινούνται ασφυκτικά μέσα στα όρια του Σύμφωνου Σταθερότητας. Η Ελλάδα γίνεται το θύμα της εκδικητικής μανίας των αγορών, όλων αυτών των αμαρτωλών στελεχών των χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων και των Βρυξελλών που βρίσκονταν μπροστά στο απόσπασμα πριν από μερικούς μήνες. Ήτανε για να κλειστούν στους ευρωπαϊκούς και τους παγκόσμιους Κορυδαλλούς και σήμερα παριστάνουν του αξιολογητές και τους εισαγγελείς. Χρησιμοποιούν την Ελλάδα ως πειραματόζωο. Βγάζουν τα απωθημένα τους. Κερδοσκοπούν. Ζητούν τον αποκεφαλισμό του εργαζόμενου και το ΠΑΣΟΚ σκύβει το κεφάλι. Με αυτή την έννοια, νομίζω, διαμορφώνονται συνθήκες για μια παλλαϊκή αντίδραση.

* Είναι πολύ εύκολο να αποδοθούν όλα στον μπαμπούλα της Ε.Ε. Ποιό ρόλο παίζει η εσωτερική διακυβέρνηση;
 

- Σε μία τελευταία του εκτίμηση ο οίκος Moody’s έλεγε ότι η Ελλάδα είναι ο «αδύναμος κρίκος» της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης. Αυτόν τον όρο χρησιμοποιώ εδώ και δύο χρόνια. Τα τελευταία χρόνια η Ελλάδα έχει έρθει στο κέντρο της διεθνούς δημοσιότητας απρόσμενα πολλές φορές. Με το άρθρο 16. Με τον Δεκέμβρη. Με το Βατοπέδιο. Με το δημοσιονομικό χρέος. Με τα ελλείμματα. Με τις πυρκαγιές. Είναι δύο κατηγορίες θεμάτων. Η μία έχει σχέση με την παθολογία της χώρας, οικονομική, θεσμική, οικολογική. Η άλλη, με τα κινήματά της. Ο Αλέν Μπαντιού είπε ότι ο Δεκέμβρης έφερε έναν άνεμο ελευθερίας σε ολόκληρη της Ευρώπη. Ακριβώς λόγω αυτής της θέσης, δηλαδή να είμαστε ο πιο προβληματικός εταίρος, ο αδύναμος κρίκος και ταυτόχρονα να διαθέτουμε μια κινηματική ικανότητα, ίσως λόγω ιστορικής κληρονομικότητας, γινόμαστε μια χώρα με ξεχωριστά χαρακτηριστικά μέσα στην Ευρώπη. Ειδικά η Αριστερά πρέπει να συνειδητοποιήσει ότι η Ελλάδα μπορεί να παίξει ένα σημαντικό ρόλο μέσα στην Ευρώπη, στην αποδόμηση του Συμφώνου Σταθερότητας, που σημειωτέον κανείς δεν μπορεί πια να το υποστηρίζει φανατικά. Αυτό τι σημαίνει; Ότι ξαναγυρνάμε σε μια κλειστή εθνική πολιτική; Όχι. Σημαίνει ότι ακριβώς το πρόβλημα της Ελλάδας οφείλουμε να το κάνουμε ευρωπαϊκό, πρόβλημα όλου του ευρωπαϊκού κοινωνικού και αντικαπιταλιστικού κινήματος και να λειτουργήσει ως καταλύτης για μια ριζική τομή στο θέμα του Συμφώνου Σταθερότητας. Όπως είχε πάει να γίνει με το γαλλικό «όχι» στο ευρωδημοψήφισμα. Γιατί δεν μπορεί η Αριστερά να δεχτεί ότι αυτή την κρίση που οφείλεται και στην παγκόσμια καπιταλιστική κρίση, αλλά και -συμφωνώ εδώ μαζί σας- κυρίως στην ανικανότητα της άρχουσας τάξης της Ελλάδας, να την πληρώσουν οι εργαζόμενοι.
Οι ελληνικές κυβερνήσεις προσπαθούν να λύσουν την κρίση από τη μεριά του κεφαλαίου σε βάρος της εργασίας. Βρισκόμαστε σε ένα κομβικό σημείο. Πιστεύω ότι και στην Ευρώπη και στην Ελλάδα ζούμε «τέλος εποχής». Μου έρχεται στο μυαλό η χρεοκοπία της χώρας στο τέλος του 19ου αιώνα. Συνοδεύτηκε από τυχοδιωκτισμούς και ήττες σε επίπεδο εξωτερικής πολιτικής. Τελικά ολοκληρώθηκε με την κατακρήμνιση όλης της πολιτικής τάξης της εποχής και με την ανάδειξη της αστικής τάξης ειδικά της διασποράς, ενώ τότε έκανε δυναμικά την εμφάνιση του και το οργανωμένο εργατικό κίνημα στην Ελλάδα.

Η Αριστερά και η Ευρώπη

* Υπάρχουν δύο διαφορετικές αρνητικές, ιδεολογικές τοποθετήσεις σε σχέση με την Ελλάδα στην Ευρώπη που είναι πολύ καθαρές. Η μία είναι του ΚΚΕ και η άλλη είναι του ΛΑΟΣ. Υπάρχει περιθώριο για τον ΣΥΡΙΖΑ να δώσει τη δικιά του νέα αυτόνομη εκδοχή;

- Στο χώρο της πολιτικής συναντάμε δύο πολωτικές προσεγγίσεις στην Ευρώπη. Η αρνητική, είναι αυτή που λέτε, του ΚΚΕ, υποκριτικά και του ΛΑΟΣ, που υποστηρίζει ότι δεν δίνουμε λόγο στην Ευρώπη, ότι τα ζητήματα λύνονται σε εθνικό επίπεδο, ότι πρέπει να γυρίσουμε στη δική μας αγορά, να γυρίσουμε στη δραχμή. Υπάρχει και η κυρίαρχη άποψη, την οποία υιοθετεί η ΝΔ, το ΠΑΣΟΚ, και διεισδύει ακόμα και στην Αριστερά, η οποία λέει ότι η Ευρώπη θέτει τα όρια μας. Πρέπει να σεβόμαστε ως ιερές τις κεντρικές επιλογές της Ε.Ε. και να προσπαθούμε να είμαστε πιο πειθαρχικοί, πιο σκληροί με την εργασία, πιο νοικοκύρηδες. Καμιά από αυτές τις γραμμές δεν είναι η γραμμή της ριζοσπαστικής Αριστεράς. Πολλά ζητήματα κεντρικά έχουν φύγει εκτός συνόρων εδώ και αιώνες, και αυτό έχει πάρει τεράστιες διαστάσεις με την ολοκλήρωση. Δεν μπορούν παρά να λυθούν σε επίπεδο ευρωπαϊκό, αν όχι πλανητικό. Κι αν αυτά δεν λυθούν σε αυτή τη διάσταση, τότε το πλοίο με την εθνική σημαία δεν θα φθάσει ποτέ σε ασφαλές λιμάνι. Ακόμα και μια λαϊκή προοδευτική επιλογή σε μια χώρα θα προσκρούει σε συγκεκριμένα όρια. Τι σημαίνει αυτό; Ότι περνάς στην κυρίαρχη άποψη; Όχι. Σημαίνει ότι εσύ είσαι συγκρουσιακός με τις επιλογές. Σημαίνει ότι δίνεις μεγάλο βάρος στους κοινούς αγώνες σε υπερεθνικό επίπεδο. Σημαίνει ότι τους στόχους σου προσπαθείς να τους κάνεις ευρωπαϊκούς στόχους. Μ’ αυτή την έννοια, όταν θέτω το θέμα του Συμφώνου της Σταθερότητας είναι γιατί δίνει τη δυνατότητα σε μια χώρα που είναι σε ακραία κατάσταση να προκαλέσει αλλαγές, οι οποίες μπορούν να βρουν στήριξη και να βιωθούν θετικά και στις άλλες χώρες της Ευρώπης.

* Θεωρείτε πιθανό να οδηγήσει αυτή η κρίση του «τέλους εποχής» σε εθνικιστική αναδίπλωση την ελληνική πολιτική τάξη, σε συνδυασμό με την ανάδειξη του Σαμαρά; Να γίνουν στόχος δηλαδή οι μετανάστες ή τα γειτονικά κράτη για να ξεπεραστούν εσωτερικά προβλήματα;

- Πιστεύω ότι οι κυρίαρχες τάξεις στο ουσιαστικό επίπεδο, που είναι το οικονομικό, δεν θα το κάνουν. Είναι ήδη διασυνδεμένες τόσο πολύ με τις ευρωπαϊκές οικονομικές δομές, τη διασυνοριακή διάσταση του κεφαλαίου και την εξειδίκευση που έχουν ως μια επιθετική αιχμή στο χώρο των Βαλκανίων που δεν θα το κάνουν. Είναι κλητήρες και ελάχιστες φορές εταίροι. Όμως μπορεί να συμβεί σε πολιτικό επίπεδο, να καλλιεργηθεί δηλαδή η εθνική φοβία και να προταθεί μια ‘εθνική αναγέννηση’. Ενδεχομένως αυτό θα το δούμε όχι μόνο στο ΛΑΟΣ αλλά και στην ΝΔ του Σαμαρά, ο οποίος το έχει δοκιμάσει. Είχε δοκιμάσει τη σκληρή δόση της πατριδοκαπηλίας, αλλά ενδεχομένως από την «ηρωίνη» περάσει τώρα στο «χασίς», σε πιο μαλακή ουσία, που θα τον κάνει πιο αξιόπιστο στον ευρωπαϊκό χώρο και θα του δίνει τη δυνατότητα να κάνει τη δημαγωγία του με τις κόκκινες κίτρινες γραμμές.

* Στα ζητήματα εξωτερικής πολιτικής έχετε διανύσει κι εσείς προσωπικά και ο ΣΥΡΙΖΑ ένα τόξο από μια φάση 'εθνικής αντιπολίτευσης' έως σήμερα.

- Συμφωνώ. Στην προσωπική βάση που το θέσατε υπάρχει μια πορεία. Δεν είναι μόνο στα εθνικά θέματα. Εγώ θα διευρύνω το ‘κατηγορητήριό’ σας. Ήμουν στο κομμουνιστικό κίνημα και ζήσαμε την άδοξη κατάρρευση του παγκόσμιου σοσιαλιστικού εγχειρήματος. Υπήρξαν διεργασίες, υπήρξαν δοκιμές, υπήρξαν αναζητήσεις, αστοχίες και ευστοχίες σε μια πολιτικά κατακλυσμιαία εποχή. Αυτή η διεργασία συνεχίζεται. Όσα λέω σήμερα δεν θεωρώ δεδομένο ότι θα τα υποστηρίζω με τον ίδιο ακριβώς τρόπο μετά από δύο χρόνια. Σημασία έχει να κάνεις «μετεπικοινωνία». Να προσεγγίζεις κριτικά την ίδια τη δική σου επικοινωνία. Όσο για τον ΣΥΡΙΖΑ, ναι έχει ένα εύρος τέτοιο. Επειδή παραμένει ως μία συνάθροιση, κυρίως σε επίπεδο κεντρικής πολιτικής γραμμής, συνιστωσών, δεν τολμάει να θίξει τα ζητήματα τα δύσκολα. Γι’ αυτό οφείλει να γίνει ένας χώρος δημοκρατικός σε ταχύτατο διάστημα, αν θέλει να επιβιώσει. Αυτό σημαίνει ότι μέσα από δημοκρατικές διαδικασίες τα μέλη του θα κάνουν επιλογές. Θα αποφασίζουν αν είμαστε υπέρ ή κατά του σχεδίου Ανάν, αν είμαστε με αυτή την κόκκινη γραμμή ή με την άλλη στη σχέση μας με την Πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας και ποιές θέσεις έχουμε απέναντι στην Τουρκία.

Στο "καθαρτήριο" της βάσης

* Δηλώσατε πριν από λίγες μέρες την ιδιότητα «μέλος του ΣΥΡΙΖΑ». Μέλος του ΣΥΝ δηλώνετε;

- Για μένα η περίοδος Συνασπισμού, με τις όμορφες και δύσκολες στιγμές της, έχει ολοκληρωθεί. Προσωπικά ούτε οι ομαδοποιήσεις ούτε οι ισορροπίες ούτε ο κομματικός κομφορμισμός μπορούν πιά να με εκφράσουν. Φοβάμαι ότι η κρίση στο ΣΥΝ έχει γίνει ήδη κρίση σε όλο το κοινό εγχείρημα. Η Ανανεωτική πτέρυγα κάνει κριτική στον ΣΥΡΙΖΑ ως αναχρονιστικό. Εχει όμως την ευθύνη στην υπερνομαρχία, στον μητροπολιτικό χώρο της πρωτεύουσας, όπου ζει η μισή Ελλάδα. Σας ρωτάω: Ποιές ανανεωτικές προτάσεις, γνωρίζετε; Ποιές ανανεωτικές ιδέες; Ποια ανανεωτικά εναλλακτικά σχέδια. Θεωρώ πως ο θάνατος του Μιχάλη Παπαγιαννάκη, με τον οποίο είχαμε μια εγγύτητα, που ήρθε μετά από απόσταση, μια φιλία μετά από αντιπαλότητα, υπήρξε ορόσημο. Στο Αριστερό ρεύμα υπάρχουν περισσότερο ισορροπίες, παρά πολιτική. Φτάνουμε πιά σε παράλογα σημεία. Στη Συνδιάσκεψη του ΣΥΡΙΖΑ υποστήριζαν όλοι κάτι πολύ απλό: μέλη γίνονται όσοι το ζητούν. Εξαίρεση ο ΣΥΝ, που διαφωνεί και θέλει να είναι μέλη αυτοδικαίως όσοι είναι και μέλη των συνιστωσών. Και όμως το ένα τρίτο στον ΣΥΝ, οι ανανεωτικοί, δηλώνει ότι δεν θα γίνει μέλος. Κατάσταση Ιονέσκο. Αχρηστες έριδες. Ιερογλυφικά για την κοινωνία. Περιττό, εντελώς περιττό, κλίμα παρακμής. Ο ΣΥΝ έχει εξαιρετικά αξιόλογο κόσμο και εύχομαι να βρει τον δρόμο που του αξίζει.

* Ο ΣΥΡΙΖΑ, τελικά, ποια μορφή πρέπει να έχει;

- Τον ΣΥΡΙΖΑ αυτή τη στιγμή δεν τον βλέπω ως κόμμα. Φοβάμαι τις ετικέτες. Οταν βάζεις μια ετικέτα κάπου βιάζεις ένα ζωντανό οργανισμό να προσαρμοστεί στους κανόνες της. Βλέπω τον ΣΥΡΙΖΑ ως ένα καινοτόμο, πρωτότυπο, πρωτοποριακό εγχείρημα. Μέχρι πριν ένα χρόνο ήτανε το καμάρι της αντικαπιταλιστικής Ευρώπης. Τον βλέπω ως ένα χώρο σε εξέλιξη. Δεν χρειάζεται να μπει σε καλούπια. Είναι ένας χώρος που θέλει δημοκρατία, θέλει συμμετοχή των μελών, θέλει αναγνώριση της ιδιότητας του μέλους, θέλει τοπικές και κλαδικές κινήσεις, οι οποίες θα έχουν πλήρη ευθύνη για το χώρο τους, θέλει οριζόντια συνεργασία, θέλει σώματα αντιπροσώπων με πλήρη ευθύνη να εκλέγουν την ηγεσία του και να επιλέγουν τις κατευθυντήριες γραμμές για τα χρόνια που έρχονται. Με την ομιλία μου στη Συνδιάσκεψη έκλεισα από την πλευρά μου όλα τα ερωτήματα που έρχονταν από το παρελθόν. Ομολογώ ότι αισθάνθηκα ήρεμα με την θερμή ανταπόκριση που είχε. Ο ΣΥΡΙΖΑ είναι για καιρό σε ένα σταυροδρόμι. Αυτό που είναι σημαντικό για μένα είναι να προχωρήσει μια συσπείρωση δυνάμεων και προσώπων, από τη βάση και την ηγεσία με ενδιαφέρον για θετικές δράσεις, που συνηχούν οι ανησυχίες και οι προσδοκίες τους, που έχουν πίστη στο εγχείρημα της ριζοσπαστικής αριστεράς, ώστε να διασωθεί το εγχείρημα. Να αποκτήσει πάλι δυναμισμό, αυτοπεποίθηση, εκτίμηση μέσα στην κοινωνία. Να επανακτήσει το αξιακό του φορτίο, το ηθικό πλεονέκτημα και να προχωρήσει σε αιχμηρές πρωτοβουλίες που θα το ξαναφέρουν πρωταγωνιστή των εξελίξεων.

* “Απλό μέλος” ή de facto ηγέτης του ΣΥΡΙΖΑ; Κάποιοι σας κατηγορούν για βοναπαρτισμό.

- Πιστεύω ότι χρειαζόμουν αυτή την περίοδο «απομάκρυνσης». Για μένα έγινε το αντίθετο από τον Δάντη, όπου από το καθαρτήριο πας στον παράδεισο. Εγώ από τον παράδεισο της ηγεσίας πήγα στο καθαρτήριο. Μου δόθηκε όμως η δυνατότητα, στο διάστημα αυτό, να καταλάβω ότι υπάρχει ένας κόσμος με ανησυχίες, με ερωτηματικά, με κριτικές από τον οποίο είχα τις αποστάσεις μου όχι από σνομπισμό, δεν είναι τέτοια η αντίληψή μου, πες από φόρτο εργασίας. Ήρθε λοιπόν ένας σύντροφος του ΣΥΡΙΖΑ και μου είπε: ‘αυτό που χρειαζόσουν για να πας ακόμα πιο πέρα ήταν να ταπεινωθείς’. Με αυτή την έννοια, θα έλεγα ότι οι σχέσεις μέλους-ηγέτη είναι υπό ερωτηματικό για μένα. Προβληματίζομαι και δεν το έχω απαντήσει ακόμη.

Ελευθεροτυπία, 20/12/2009