Πολλές ανοησίες κυκλοφορούν στα κοινωνικά δίκτυα σχετικά με τον Γκορμπατσόφ με αφορμή τον πρόσφατο θάνατό του

Όταν ο Γκορμπατσόφ είπε στον Χόνεκερ: «Η ζωή σε τιμωρεί όταν αργείς»

Η κατάρρευση της ΕΣΔΔ δεν ήταν βέβαια μια κατάρρευση του σοσιαλισμού ή ενός εργατικού κράτους, αλλά η κατάρρευση μιας ιδιότυπης οικονομίας της χώρας που είχε οδηγηθεί σε αδιέξοδο και δεν μπορούσε να σταθεί στον διεθνή ανταγωνισμό. Η απόφαση για την διάλυση της ΕΣΣΔ ήταν ταυτόχρονα και μια κήρυξη “πτώχευσης”.

Η πεμπτουσία της πολιτικής του φιλοσοφίας της «περεστρόικας» (αναδόμηση) και της «γκλάσνοστ» (διαφάνεια) που είχε προηγηθεί, ήταν μια προσπάθεια εκσυγχρονισμού της οικονομίας με την επέκταση των κανόνων της ελεύθερης αγοράς, αφού οι πολιτικές του κεντρικού σχεδιασμού είχαν χρεοκοπήσει και είχαν οδηγήσει την χώρα σε οικονομικό αδιέξοδο, επιλογές που είχαν αρχίσει να διαμορφώνονται από την εποχή του Αντρόποφ και είχαν παγώσει μετά τον θάνατό του όταν ανέλαβε τα ηνία της “αυτοκρατορίας” ο Τσερνιένκο. Ο Γκορπατσόφ ανέλαβε να συνεχίσει το έργο του Αντρόποφ σε συνθήκες που η οικονομία είχε επιβαρυνθεί ακόμα περισσότερο, άλλα και η διάχυτη δυσαρέσκεια απέναντι σε αυτό το “κομμουνιστικό” καθεστώς είχε αυξηθεί. Η συναίσθηση αυτής της κατάστασης αποτυπώνεται στη φράση που ο Γκορμπατσόφ είπε στον Χόνεκερ: «Η ζωή σε τιμωρεί όταν αργείς»...

Αυτός ο “εκσυγχρονισμός” απέτυχε ως μια μορφή «σχεδιασμένης» κρατικής πολιτικής, επιβλήθηκε όμως ως μια μορφή "αυτορύθμισης" της ίδιας της καπιταλιστικής οικονομίας κάτω από το καθεστώς των νόμων της αγοράς, με τον περιορισμό του ρυθμιστικού ρόλου του κράτους: Σε συνθήκες πτώχευσης, στην σύγκρουση ανάμεσα στον Γκορμπατσόφ (που εξέφραζε την «συντεταγμένη» επέκταση της ελεύθερης οικονομίας) και τον Γέλτσιν (που εξέφραζε την γρήγορη και χωρίς όρους επέκταση της ελεύθερης αγοράς), νικητής αναδείχτηκε ο Γέλτσιν, ο οποίος πήρε με το μέρος του και την μεγάλη πλειοψηφία του λαού. Ενός λαού που επιθυμούσε την ταχεία έξοδο από την κρίση, ελπίζοντας ότι η πολυπόθητη “ανάπτυξη” θα βελτίωνε και το βιοτικό του επίπεδο.

Ο Γιέλτσιν έκανε μια κρίσιμη πολιτική κίνηση για να χειραγωγήσει την λαϊκή δυσαρέσκεια και να επιταχύνει την βίαιη αναδιάρθρωση της οικονομίας: Μοίρασε τον πλούτο της Ρωσίας σε μετοχές ίσες σε αριθμό με το σύνολο των πολιτών της-που ήταν παράλληλα και τίτλοι ιδιοκτησίας, έτσι ώστε ο καθένας από τους πολίτες της χώρας να κατέχει υποτίθεται ισόποσα τον πλούτο της χώρας. Αλλά τότε η μεγάλη πλειοψηφία των Ρώσων πεινούσε. Έδιναν λοιπόν τον τίτλο-μετοχή τους από την απελπισία τους για λίγα τρόφιμα σε κάθε τυχάρπαστο συνεργό του Γιέλτσιν, έτσι αυτοί «νομότυπα» απέκτησαν τον έλεγχο των περισσότερων μετοχών των πλουτοπαραγωγικών πηγών αυτής της χώρας. Με αυτό τον τρόπο ανασυγκροτήθηκε το ιδιοκτησιακό καθεστώς κατά τα δυτικά πρότυπα και ανασυγκροτήθηκε η ελίτ που κυβερνά έκτοτε την χώρα.

Όμως αυτή η βίαιη αναδιανομή μεγάλωσε τις κοινωνικές αντιθέσεις, αλλά και τις αντιθέσεις και τους ανταγωνισμούς ανάμεσα στους κεφαλαιοκράτες. Αυτός που θα μπορούσε να βάλει τάξη στα πράγματα και να εξασφαλίσει την αναπαραγωγή της κεφαλαιακής σχέσης ήταν το κράτος ως μηχανισμός που συμπυκνώνει την ταξική πάλη στο χώρο της εξουσίας και κοινωνικής αναπαραγωγής. Και πράγματι το κράτος ανέλαβε αυτόν τον ρόλο και επανήλθε το καθεστώς του “κρατικού καπιταλισμού”. Σε αυτή την διαδικασία ο “λαϊκός παράγοντας” ήταν απών ως αυτόνομος κοινωνικός δράστης που διεκδικούσε ένα δικό του ρόλο στις εξελίξεις. Δεν τέθηκε τότε στο περιθώριο, είχε τεθεί πολλά χρόνια πριν από την κομματική νομεγκλατούρα που κυβερνούσε την "αυτοκρατορία"...

Εξέχουσα πολιτική φυσιογνωμία για αυτή την επανίδρυση του κράτους ήταν και παραμένει ο Πούτιν, ο οποίος δεν δίστασε να βάλει σε τάξη στους Ρώσους “ολιγάρχες” και να τους υπενθυμίσει με κάθε τρόπο και μέσο ότι το κράτος/πατρίδα είναι πάνω από τα ατομικά τους συμφέροντα και να επαναφέρει όλα τα στοιχεία που δομούν ένα σύγχρονο καπιταλιστικό “έθνος – κράτος” που διεκδικεί τον δικό του ρόλο στην ιμπεριαλιστική αλυσίδα...

Όπως επισημαίνει ο Γιάννης Αναστασόπουλος:

“Ο Γκορμπατσόφ ανέλαβε τα ηνία μιας αυτοκρατορίας σε αποδρομή. Και βρισκόταν ήδη σε αποδρομή η ΕΣΣΔ επειδή, έχοντας αποδυθεί σε έναν εξοντωτικό αγώνα υπερεξοπλισμών, παρουσίαζε μεγάλη αναπτυξιακή υστέρηση. Τα συνθήματα περί γκλασνόστ και περεστρόικα που αποτέλεσαν την επιτομή των διακηρύξεων του Γκορμπατσόφ, δεν ήταν ούτε πρωτότυπα ούτε ουσιαστικά. Αντίστοιχα συνθήματα είχαν χρησιμοποιήσει όλοι οι μεταρρυθμιστές ηγέτες της Ρωσίας. Και δεν είχαν ουσία επειδή αυτό που θα έπρεπε να αλλάξει άρδην σε ένα οικοδόμημα που είχε προσανατολιστεί να επιβιώνει σε συνεχή περικύκλωση, δεν ήταν οι όροι διαφάνειας και δημοκρατικής συμμετοχής αλλά η αλλαγή του τρόπου σκέψης της νομενκλατούρας. Οι Ρώσοι σε αυτό απέτυχαν, ενώ οι Κινέζοι που προσαρμόστηκαν πραγματικά, όχι απλώς επιβιώνουν, αλλά και κυριαρχούν.

Άρα, όποιος συνάγει το συμπέρασμα περί επικράτησης του καπιταλισμού επί του σοσιαλισμού, θα έπρεπε να το ξανασκεφτεί. Η ΕΣΣΔ ουδέποτε είχε πραγματικό σοσιαλισμό. Όπως δεν έχει ούτε και η Κίνα. Πρόκειται περί παραδειγμάτων κρατικομονοπωλιακού καπιταλισμού.

Ο Γκορμπατσόφ εστίασε σε αυτό που θεωρούσε αιτία των προβλημάτων της ΕΣΣΔ και που ήταν η κούρσα των εξοπλισμών. Πέτυχε σημαντικότατες συμφωνίες με τις ΗΠΑ που απομάκρυναν τον κίνδυνο πυρηνικού ολοκαυτώματος, ανακούφισαν τον σοβιετικό προϋπολογισμό αλλά δεν ανέστρεψαν την πορεία προς την καταστροφή.

Και μετά ήρθε η καταστροφή του Τσερνομπίλ. Αυτό ήταν το τελειωτικό χτύπημα που έστειλε την ΕΣΣΔ οριστικά στο καναβάτσο. Ανυπολόγιστο το κόστος σε ανθρώπινους και υλικούς πόρους. Κυριολεκτικά, ανυπολόγιστο. Έχω διαβάσει διάφορες εκδοχές που αποτιμούν το σύνολο των υλικών καταστροφών από 800 δισ έως 2 τρισ δολάρια. Η ΛΔΓ οδηγείτο σε χρεωκοπία η οποία απετράπη χάρη στη βοήθεια της ΟΔΓ και του Ρέιγκαν. Το παιχνίδι είχε χαθεί οριστικά.

Όσοι θεωρούν ότι ο Γκορμπατσόφ ήταν προδότης, ενεργούμενο της Δύσης ή εγκάθετος των ΗΠΑ, σφάλλουν. Δεν ήταν τίποτε από αυτά και αυτό αποδεικνύεται από το γεγονός ότι απεσύρθη ουσιαστικά πάμφτωχος και έφτασε στο σημείο να εξευτελίζεται με τα διαφημιστικά σποτάκια της ΡΙΖΖΑ ΗUΤ και της LOUIS VOUITTON. Όμως, και μόνο το γεγονός ότι παρέδωσε την εξουσία στον απίθανο τσαρλατάνο Γιέλτσιν που ουσιαστικά άνοιξε τις πόρτες για την καταλήστευση των σοβιετικών πόρων, αποτελεί τη σφραγίδα της ΑΠΟΛΥΤΗΣ ΑΠΟΤΥΧΙΑΣ ΤΟΥ.

Όσοι θεωρούν ότι ήταν ένας οραματιστής ενός καλύτερου μέλλοντος (πρωτίστως για τους λαούς της ΕΣΣΔ) σφάλλουν και αυτοί. Το μόνο που προσπάθησε ήταν να αποτρέψει την πτώση της σοβιετικής αυτοκρατορίας, επί ματαίω.

Και όσοι θεωρούν ότι μας απάλλαξε από τα δεινά του σοσιαλισμού, αφού εγκύψουν στη σημερινή πραγματικότητα ας αναρωτηθούν: είναι καλύτερος ή χειρότερος ο κόσμος για τους λαούς του κόσμου χωρίς την ΕΣΣΔ;”