Το περσινό πραξικόπημα και οι σημερινοί όψιμοι Νιου Ντίλερ

Αναδημοσίευση από την "εφημερίδα των συντακτών"

Του Γιάνη Βαρουφάκη

Τον Μάιο του 2015 στο υπουργείο Οικονομικών, έπειτα από πυρετώδη δουλειά, ολοκληρώθηκε εμπεριστατωμένη πρόταση προς τους δανειστές για ένα Νιου Ντιλ, μια Νέα Συμφωνία ανάκαμψης της χώρας μας. Το σχέδιο προσυπέγραφαν, πέραν εμού, ο καθηγητής Τζεφ Σακς (Πανεπιστήμιο Κολούμπια) και οι τ. υπουργοί Οικονομικών Λάρι Σάμερς και Νόρμαν Λαμόντ (των ΗΠΑ και της Βρετανίας αντίστοιχα).

Το σχέδιό μας βασιζόταν σε πέντε πυλώνες: (1) χαμηλά πρωτογενή πλεονάσματα, (2) έξυπνη αναδιάρθρωση χρέους, (3) ίδρυση δημόσιας αναπτυξιακής τράπεζας, (4) ίδρυση δημόσιας εταιρείας διαχείρισης των «κόκκινων» δανείων (bad bank), και (5) βαθιές μεταρρυθμίσεις στις αγορές προϊόντων και στη δημόσια διοίκηση.

❶ Πρωτογενή πλεονάσματα

Στο κείμενό μας καταδεικνύαμε ότι, σε μια οικονομία που είχε ήδη συρρικνωθεί κατά 25%, πρωτογενή πλεονάσματα μεγαλύτερα του 2% όχι μόνο δεν ήταν εφικτά αλλά απαξίωναν όλα τα περιουσιακά στοιχεία της χώρας – ιδιωτικού και δημόσιου τομέα. Επιπλέον, δείχναμε ότι πρωτογενή πλεονάσματα που υπερβαίνουν την ετήσια αύξηση του ονομαστικού ΑΕΠ καταδικάζουν την κοινωνία στην επιτάχυνση της φτωχοποίησής της.

Την εποχή λοιπόν εκείνη που η τρόικα επέμενε μανιωδώς σε τιμωρητικά πρωτογενή πλεονάσματα (3,5% του ΑΕΠ και άνω), με στόχο τη μονιμοποίηση της αυτο-καταστροφικής λιτότητας, σε μια προσπάθεια έντιμου συμβιβασμού προτείναμε στόχους που να αρχίζουν από το 0,8% για το 2015 (κάτι το εφικτό αν η ΕΚΤ δεν μας έκλεινε τις τράπεζες), να ανέρχονται στο 1,5% και, αφού υπάρξει σταθεροποίηση, να φτάσουν το πολύ στο 2% του ΑΕΠ.

Στον Πίνακα 1 (που αναπαράγεται από εκείνη την πρόταση-σχέδιο) παραθέταμε τις προβλέψεις μας για την πορεία του χρέους εφόσον γίνονταν αποδεκτοί οι νέοι χαμηλοί στόχοι πρωτογενούς πλεονάσματος. Παρ' όλο που το δημόσιο χρέος θα έμπαινε σε καθοδική πορεία, το 2025 θα παρέμενε (ως ποσοστό του ΑΕΠ) πάνω από το 130%, ενώ οι συμφωνημένες αποπληρωμές θα ήταν αδύνατον να καταβάλλονται. Αρα, τα χαμηλά πρωτογενή που προτείναμε απαιτούσαν αναδιάρθρωση χρέους.

❷ Ηπια αναδιάρθρωση χρέους μέσω debt swaps

Στόχος των προτάσεών μας ήταν

• (α) η μείωση των ετήσιων αποπληρωμών σε επίπεδα συμβατά με τα χαμηλά πρωτογενή που προτείναμε,
• (β) η ραγδαία μείωση του όγκου του δημόσιου χρέους έτσι ώστε εντός 15ετίας να προσεγγίζει στο 60% του ΑΕΠ (από 180% που είναι σήμερα), και
• (γ) επίτευξη των προηγούμενων χωρίς επίσημο κούρεμα (που θα κόστιζε πολιτικά στους εταίρους μας).

Στο πλαίσιο αυτό προτείναμε:

■ Το χρέος μας προς την ΕΚΤ για τα παλαιά ομόλογα ονομαστικής αξίας 27 δισ. που κατείχε η ΕΚΤ να μεταφερθεί στον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Στήριξης (ESM), επιμηκύνοντας έτσι τον χρόνο αποπληρωμής και μειώνοντας το επιτόκιο.

■ Εχοντας μηδενικό πλέον χρέος προς την ΕΚΤ, τα ομόλογα του Δημοσίου να ενταχθούν άμεσα στο πρόγραμμα ποσοτικής χαλάρωσης της ΕΚΤ.

■ Η ΕΚΤ να δημιουργήσει ειδικό λογαριασμό, τον οποίο η ίδια να πιστώσει με τις επιστροφές των κερδών της από αυτά τα ομόλογα, δηλαδή περί τα 8 δισ. Από αυτόν να αποπληρώνονταν για τα επόμενα χρόνια τα δάνεια του ΔΝΤ.

■ Δεκαετή επέκταση του πρώτου μνημονιακού δανείου (GLF) με διασύνδεση του επιτοκίου με τον ρυθμό της ανάπτυξης του ονομαστικού ΑΕΠ.

■ Σπάσιμο σε δύο ίσα μέρη του δεύτερου μνημονιακού δανείου (EFSF), με εκμηδενισμό του επιτοκίου του δεύτερου μέρους και μετατροπή του σε μακρόπνοο (100ετίας) ή διαρκές (perpetual) ομόλογο.

Οπως δείχνει ο Πίνακας 2 σε όρους πραγματικής αξίας, μέχρι το 2020 το δημόσιο χρέος θα είχε μειωθεί στο 90% του ΑΕΠ, με στόχο να φτάσει στο 60% το 2032.

❸ Ιδιωτικοποιήσεις, Αναπτυξιακή Τράπεζα και τα Ταμεία Κοινωνικής Ασφάλισης

Στο Νιου Ντιλ που προτείναμε κεντρικό ρόλο έπαιζε η επενδυτική πολιτική που βασιζόταν στην ίδρυση Αναπτυξιακής Τράπεζας στα πρότυπα της γερμανικής KfW με στόχο την ενεργοποίηση δημόσιων πόρων και ανενεργών αποταμιεύσεων (εντός κι εκτός Ελλάδος). Η νέα τράπεζα θα αξιοποιούσε τη δημόσια περιουσία, χρησιμοποιώντας την ως εγγύηση σε προσυμφωνημένες επενδυτικές πρωτοβουλίες. Οι επενδύσεις αυτές θα χρησιμοποιούνταν για τον εκσυγχρονισμό και την ανάπτυξη της ίδιας δημόσιας περιουσίας ώστε να αυξηθεί η χαμηλή της αξία.

Κάποια από αυτά τα περιουσιακά στοιχεία, αφότου η αξία τους επανέκαμπτε, θα ιδιωτικοποιούνταν υπό τα εξής κριτήρια:

• α) ελάχιστο όριο επενδύσεων,
• β) συλλογικές συμβάσεις και κατοχυρωμένα δικαιώματα των εργαζομένων,
• γ) δεσμεύσεις προς όφελος των τοπικών κοινωνιών και
• δ) διακράτηση μερίδας μετοχών από το Δημόσιο οι οποίες θα περνούσαν στα ασφαλιστικά Ταμεία με στόχο τη μόνιμη ενίσχυσή τους.

❹ Δημόσια εταιρεία διαχείρισης «κόκκινων» δανείων (bad bank)

Αντί για πώληση των «κόκκινων» δανείων του τραπεζικού συστήματος σε κερδοσκοπικά ταμεία που έχουν έννομο, αλλά αντικοινωνικό, συμφέρον τις εξώσεις και τους πλειστηριασμούς, το σχέδιο Νιου Ντιλ του υπουργείου Οικονομικών πρότεινε τη σύσταση δημόσιας εταιρείας διαχείρισής τους.

Η χρηματοδότησή της προβλεπόταν να γίνει από δευτερεύοντα χρηματοδοτικά εργαλεία (όπως το παράδειγμα της SAREB στην Ισπανία), με 49% συμμετοχή του ελληνικού Δημοσίου, υποβοηθούμενου από το εναπομείναν κεφάλαιο (10,9 δισ. τότε) που διέθετε το Ταμείο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας για σκοπούς σχετικούς με την ανάκαμψη του τραπεζικού τομέα.

❺ Βαθιές μεταρρυθμίσεις στις αγορές προϊόντων και στη δημόσια διοίκηση

Εκτενές κεφάλαιο του προτεινόμενου Νιου Ντιλ αφορούσε τις μεταρρυθμίσεις στις αγορές προϊόντων, των οποίων η ολιγοπωλιακή δομή συνεισέφερε στην ανελαστικότητα των τιμών και την προσοδοφορία της ολιγαρχίας. Εξίσου εκτενής ήταν η αναφορά στην ανάγκη μεταρρυθμίσεων στη δημόσια διοίκηση που θα αφορούσαν όχι μόνο την αποτελεσματικότητα και χρηστότητα των θεσμών αλλά και το όλο μοντέλο κοινωνικού ελέγχου του Δημοσίου.

Το σχέδιό μας για το ελληνικό Νιου Ντιλ έπεσε θύμα του τροϊκανικού πραξικοπήματος πέρσι τον Ιούλιο. Ενας από τους ενεργούς πολέμιούς του ήταν και ο διοικητής της Τραπέζης της Ελλάδος, ο οποίος μάλιστα ένωσε τη φωνή του με την τρόικα (εξωτερικού και εσωτερικού) ισχυριζόμενος πως για το 3ο Μνημόνιο ευθύνεται η επιμονή μου στο πιο πάνω Νιου Ντιλ. Ομως, την περασμένη εβδομάδα, ο ίδιος εξέφρασε την άποψη ότι η χώρα χρειάζεται ένα... Νιου Ντιλ, αναφέροντας μάλιστα αριθμούς που πολύ θυμίζουν τον Πίνακα 1!

«Κάλλιο αργά παρά ποτέ», θα πουν κάποιοι. Δεν είναι έτσι.

• Πρώτον, το Νιου Ντιλ που προτείναμε είχε λύσεις που σήμερα, μετά το πραξικόπημα, τις ακυρώνουν νέοι μνημονιακοί θεσμοί (όπως το υπερ-ΤΑΙΠΕΔ).
• Δεύτερον, χάθηκε πολύτιμος χρόνος και μεγάλο μέρος του λαού και των επιχειρήσεων βιώνουν πόνο που θα είχε αποσοβηθεί.
• Τρίτον, πώς προτείνει άραγε ο κ. διοικητής, μετά τα «Επιφάνιά» του, να πειστούν οι δανειστές να εφαρμόσουν το Νιου Ντιλ που, με τον ίδιο αρωγό, πέρσι δολοφόνησαν; Χωρίς ετοιμότητα για ρήξη, τέτοια «Επιφάνια» απλώς φαντάζουν «επικοινωνιακή» άσκηση...