Ο Αλέξης δεν θα γίνει ποτέ ... Αλεξάντερ

“Λένιν ξύπνα, ο Μπρέζνιεφ τρελάθηκε!" [*]

του Γιώργου Καλαντζόπουλου

...Το πρώτο που χρειαζόμαστε - όσο πιo επιτακτικό γίνεται - είναι η σταθεροποίηση και η ομαλοποίηση της κατάστασης στην πατρίδα μας. Ξέρω πως θα είναι πολύ δύσκολο, πρέπει όμως να το θεωρήσουμε ως μια βασική προϋπόθεση για τα επόμενα βήματα. Ακριβώς γι' αυτό βασίζομαι στη δική σας στήριξη, όπως μας τη δώσατε μέχρι σήμερα, και εύχομαι να βοηθήσετε και πάλι - αξιολογώντας νηφάλια την κατάσταση - με την εμπιστοσύνη και την ενεργό σύμπραξή σας, ακόμη και στην περίπτωση που θα αναγκαστούμε να προβούμε σε ορισμένα προσωρινά μέτρα περιορισμού του βαθμού δημοκρατίας και ελευθερίας λόγου που κατακτήσαμε, μέτρα τα οποία σε μία ομαλή κατάσταση δεν θα έπρεπε να λάβουμε. Σας ζητώ όμως να συλλογιστείτε βαθιά σε ποια εποχή ζούμε. Όσο πιο σύντομα θα καταφέρουμε να εξομαλύνουμε το πράγματα στη χώρα μας και όσο μεγαλύτερη στήριξη θα μας δώσετε τόσο γρηγορότερα θα μπορέσουμε να προχωρήσουμε στα επόμενα βήματα της πορείας που χαράξαμε τον Ιανουάριο. Δε θέλουμε να αναζητάμε μόνοι μας το δρόμο για την επίλυση των προβλημάτων, βασιζόμαστε όχι μόνο στις δικές μας δυνάμεις, αλλά κυρίως στις δικές σας, στη δύναμη του ήθους και στον χαρακτήρα σας, στην ανεπηρέαστη σκέψη σας που πρέπει να πηγάζει από την λογική, τη σύνεση και να λαμβάνει υπόψη την πραγματικότητα που υπάρχει σήμερα στην πατρίδα μας. Αυτό δεν μπορεί να αγνοηθεί.
 Μια τέτοια συνετή στάση δεν αντανακλάται δυστυχώς σε ορισμένες αντιδράσεις, όταν μετά την ομιλία του Προέδρου της Δημοκρατίας συντρόφου Σβόμποντα κάποιοι ραδιοσταθμοί έσπειραν δυσπιστία και αμφισβήτηση ως προς το αποτελέσματα των διαπραγματεύσεων της Μόσχας και τα επικείμενα μέτρα με σκοπό την αποχώρηση των στρατευμάτων. Προειδοποιούμε με όλη τη σοβαρότητα: να αποφεύγονται τέτοιες αντιδράσεις. Εμπρηστικά λόγιο εύκολα φεύγουν στους αιθέρες. Πρέπει όμως να συνυπολογίσει κανείς την ευθύνη για τυχόν άλλα θύματα και για άλλες υλικές ζημιές που ήδη τώρα δεν είναι λίγες. Η δική σας υποστήριξη, ψυχραιμία, σύνεση και η δράση των κομματικών οργάνων σε όλες τις βαθμίδες, καθώς και των στελεχών του κόμματος και των άλλων μαζικών κοινωνικών οργανώσεων αυτές τις μέρες επιβεβαίωσαν ξανά την εμπειρία που αποκομίσαμε από το φετινό Ιανουάριο, ότι είναι απαραίτητη η στενή επαφή με το λαό, να τον συμβουλευόμαστε αδιάκοπα, να στηριζόμαστε στη λογική και την πείρα του, να δίνουμε βάρος στις απόψεις του και να τις μεταφράζουμε στην πολιτική μας...

(Από την ομιλία του Αλεξάντερ Ντούμπτσεκ, Γενικού Γραμματέα της Κ.Ε. του ΚΚ Τσεχοσλοβακίας στο κρατικό ραδιόφωνο μετά την υπογραφή του “πρωτοκόλλου της Μόσχας”, 27 Αυγούστου 1968, ώρα 17:30).

Η περίοδος από την άνοδο του ΣΥΡΙΖΑ στην κυβέρνηση μέχρι την υπογραφή του 3ου μνημονίου και τις πρόσφατες εκλογές προσφέρεται για αντιστοιχίσεις αλλά και αντιστροφές ρόλων, πολιτικών πρακτικών και ταυτοτήτων με την σύγκρουση της Τσεχοσλοβακίας με την “Γερμανία” του “σοσιαλιστικού στρατοπέδου”, η οποία συμπτωματικά συνέβη σε ανάλογη χρονική περίοδο (από τον Γενάρη μέχρι τον Σεπτέμβρη του 1968) και ονομάστηκε “άνοιξη της Πράγας”.

Η Antje Vollmer, πρώην αντιπρόεδρος του γερμανικού Κοινοβουλίου κάνει τον παραλληρισμό: Άνοιξη της Πράγας 1968, Άνοιξη της Αθήνας 2015. Δεν είναι η μοναδική που κάνει κάνει παρόμοιους συσχετισμούς.Θα επισημάνουμε μερικές σημαντικές διαφορές και αντιστροφές ρόλων που εξηγούν γιατί ο Αλέξης Τσίπρας δεν ήταν, δεν είναι και δεν θα γίνει ο Αλεξάντερ Ντούμπτσεκ της Ελλάδας.

1. Η “άνοιξη της Πράγας” ξεκίνησε μέσα από το κομμουνιστικό κόμμα ως ρεύμα αμφισβήτησης του κατεστημένου “υπαρκτού κομμουνισμού” το οποίο επιχείρησε να επανακαθορίσει τις σχέσεις του με τις λαϊκές μάζες και το κράτος, αναζητώντας ένα δρόμο δημοκρατικού μετασχηματισμού του κράτους και ενός “σοσιαλισμού με ανθρώπινο πρόσωπο”. Αντίθετα στην χώρα μας η άνοδος του ΣΥΡΙΖΑ στην κυβερνητική εξουσία συνοδεύτηκε από ένα αντιδραστικό μετασχηματισμό του κόμματος στην κατεύθυνση κρατικοποίησης του, με την κατάργηση στοιχειώδους δημοκρατίας στο εσωτερικό του και την μετατροπή του σε αρχηγικό κόμμα και τον ενστερνισμό της νεοφιλελεύθερης κυβερνητικότητας.

2. Η “άνοιξη της Πράγας” συνοδεύτηκε από σημαντικές μεταρρυθμίσεις που άλλαξαν τους όρους διεξαγωγής της ταξικής πάλης και άνοιξαν τον δρόμο για ένα επαναπροσδιορισμό του πολιτικού συστήματος. Αντίθετα στη χώρα μας, η “πρώτη φορά Αριστερά” δεν κατάφερε να κάνει καμία μεταρρύθμιση αλλά τήρησε πιστά το υφιστάμενο καθεστώς των μνημονίων, πολιτική που έφερε επιπλέον τα capital controls και την χρεωκοπία του τραπεζικού συστήματος.

3. Ο Αλεξάντερ Ντούμπτσεκ ήταν ειλικρινής απέναντι στους πολίτες της Τσεχοσλοβακίας ως προς χαρακτήρα της ήττας. Παραδέχτηκε την ήττα, τις συνέπειες που σήμαινε για την χώρα και δεν ανέλαβε ο ίδιος να εφαρμόσει το “πρωτόκολλο της Μόσχας” σε αντίθεση με τον Αλέξη Τσίπρα, ο οποίος ανέλαβε να διεκπεραιώσει τους εφαρμοστικούς νόμους του 3ου Μνημονίου και να αυτοαναιρεθεί πλήρως: Μια πολιτική ήττα είναι διαχειρίσιμη, όχι όμως μια πολιτική αυτοαναίρεση...

Ο Αλεξάντερ Ντούμπτσεκ ήταν ένας ταπεινός και αγνός κομμουνιστής και παρέμεινε τέτοιος μέχρι τον θάνατό του, σε αντίθεση με τον Αλέξη Τσίπρα που είναι ένας ματαιόδοξος εξουσιαστής που αναρριχήθηκε στην θέση του πρωθυπουργού της χώρας με το προσωπείο της Αριστεράς.


Μια σύντομη παρουσίαση της “άνοιξης της Πράγας”

Ο Αλεξάντερ Ντούμπτσεκ διαδέχεται τον Αντονίν Νοβότνι τον Γενάρη του 68 στην προεδρία του Κομουνιστικού Κόμματος Τσεχοσλοβακίας και προχωρά σε μεταρρυθμίσεις με σύνθημα  «σοσιαλισμός με ανθρώπινο πρόσωπο», μεταρρυθμίσεις οι οποίες απέκτησαν ευρύτερη λαϊκή αποδοχή και οδήγησαν στην “Άνοιξη της Πράγας”.  Καταργήθηκε η λογοκρισία, άνοιξαν τα σύνορα, κάποια θύματα των σταλινικών δικών της δεκαετίας του ΄50 αποκαταστάθηκαν. Όταν όμως, εκφράστηκαν προθέσεις για εγκαθίδρυση πολυκομματικού κοινοβουλευτικού συστήματος και άλλες αλλαγές στο σύστημα διακυβέρνησης της χώρας, η Μόσχα άρχισε να ανησυχεί σοβαρά. Κάποια σκληροπυρηνικά στελέχη του ΚΚ Τσεχοσλοβακίας, βλέποντας ότι απειλείται η παντοδυναμία της εξουσίας τους, ζήτησαν «βοήθεια» από τη Μόσχα και άνοιξε ο δρόμος να παρέμβει η τότε Σοβιετική Ένωση με το πρόσχημα της «αδελφικής συμπαράστασης».

Ο Κόκκινος Στρατός, επικουρούμενος από μονάδες του Συμφώνου της Βαρσοβίας (Πολωνικές, Ουγγρικές, Βουλγαρικές και της Ανατολικής Γερμανίας) διέβη τα σύνορα της Τσεχοσλοβακίας το βράδυ της 20ης Αυγούστου 1968 και το πρωί της επόμενης μέρας η Πράγα ήταν κατειλημμένη. Οι “συμμαχικές δυνάμεις” απέκτησαν γρήγορα τον έλεγχο της Πράγας και του κτηρίου όπου συνεδρίαζε η κεντρική Επιτροπή, θέτοντας τον Ντούμπτσεκ και άλλους μεταρρυθμιστές υπό σοβιετική κράτηση. Ο Αλεξάντερ Ντούμπτσεκ, ο πρόεδρος Λούντβιχ Σβόμποντα και άλλοι πολιτικοί μεταφέρθηκαν στη Μόσχα με στρατιωτικό αεροσκάφος.

Προτού συλληφθούν, ο Ντούμπτσεκ είχε ζητήσει από τους πολίτες να μην αντισταθούν και δόθηκαν εντολές στον στρατό να παραμείνει στους στρατώνες του. .Στις αυθόρμητες εκδηλώσεις αντίστασης που ακολούθησαν, σκοτώθηκαν 108 πολίτες, 500 τραυματίστηκαν και περί τους 100.000 διέφυγαν στη Δύση.

Οι μεταρρυθμιστές της ομάδας του Ντούμπτσεκ που ηγεμόνευαν στο κόμμα, είχαν μια μικρή ελπίδα να αντέξουν ενάντια στη σοβιετική πίεση και να καταλήξουν σε ένα “έντιμο συμβιβασμό”. Όμως αναγκάστηκαν να δεχτούν τις σοβιετικές απαιτήσεις και υπέγραψαν το “πρωτόκολλο της Μόσχας” βάσει του οποίου συμφωνήθηκε η «πρόσκαιρη παραμονή» του Κόκκινου Στρατού στην Τσεχοσλοβακία, η οποία διήρκεσε 23 χρόνια.

Ο Ντούμπτσεκ και οι περισσότεροι από τους μεταρρυθμιστές επέστρεψαν στην Πράγα στις 27 Αυγούστου. Ο Ντούμπτσεκ παρέμεινε στη θέση του ως πρώτος γραμματέας του κόμματος για λίγο καιρό ως τον Απρίλιο του 1969, χωρίς καμία ουσιαστική εξουσία, αφού δεν θέλησε να αναλάβει αυτός την εφαρμογή της “συμφωνίας” με τους σοβιετικούς. Αργότερα, τοποθετήθηκε ως πρεσβευτής στην Τουρκία (1969) μέχρι τον επόμενο χρόνο που διαγράφτηκε από το κόμμα (1970), όταν ολοκληρώθηκε από τον διάδοχο του Σβόμποντα, τον Γκούσταβ Χούζακ,  η επονομαζόμενη «ομαλοποίηση». Μετά από την απομάκρυνση του από το ΚΚ ο Ντούμπτσεκ εργάστηκε ως υπάλληλος στην υπηρεσία δασονομίας στη Σλοβακία. Πέθανε στις 7 Νοεμβρίου 1992 σε αυτοκινητιστικό δυστύχημα, μόλις λίγους μήνες πριν από τη διάσπαση της Τσεχοσλοβακίας σε Τσεχική και Σλοβακία Δημοκρατία. 

---------------------------------------------------------------------------
[*]  Δυο μέρες μετά την εισβολή του “κόκκινου στρατού” στην Τσεχοσλοβακία (23 Αυγούστου 1968), η εφημερίδα Rude pravo δημοσιεύει άρθρο με τον τίτλο “Λένιν, ξύπνα!”, το οποίο ξεκινάει με την παρακάτω παράγραφο:

Αυτή είναι η πιο συχνή επιγραφή στους τοίχους της Πράγας. Έχει όμως και συνέχεια: “Ο Μπρέζνιεφ τρελάθηκε!”. Τίποτα δεν εκφράζει τόσο ξεκάθαρα και λακωνικά την κατάσταση στην οποία βρισκόμαστε. Την απίστευτη παραφροσύνη, την τρέλα, διότι κάτι τέτοιο - σύμφωνα με όλους τους λογικούς Τσέχους και Σλοβάκους και, γενικότερα, σύμφωνα με όλους τους λογικούς ανθρώπους του κόσμου - κάτι τέτοιο μπορούσε να το επινοήσει μόνον ένας άνθρωπος παράφρων.

Αυτή την θέση για τον “παραλογισμό της εξουσίας” είχε διατυπώσει και στην χώρα μας ο Κ. Βεργόπουλος “Δεν είναι πρώτη φορά στην ιστορία που το άγχος του πιστωτή για την εξουσία τον εξωθεί στον πιο ακραίο παραλογισμό, ακόμη και ενάντια στο δικό του συμφέρον.” (αναλυτικά εδώ: Να υπογράψει η κυβέρνηση ένα νέο “μνημόνιο” στις 24 Απρίλη;). Η αποδοχή αυτής της προσέγγισης των πραγμάτων οδηγεί τελικά σε πολιτικές πρακτικές αλλά και ατομικές στάσεις αποδοχής της περίφημης TINA (There is no alternative) και αναδομεί τις “σχέσεις εμπιστοσύνης” των λαϊκών στρωμάτων προς την πολιτική εξουσία, μέσα από “μετάπτωση” σε παρόμοιες πρακτικές με αυτές που λειτουργεί στις θρησκείες η “πίστη” προς τον παντοδύναμο Θεό...