Η άλλη όψη των “μεγάλων προσδοκιών”

(ένα σχόλιο στο άρθρο του Χρήστου Λάσκου: “Ενάντια στις μειωμένες προσδοκίες”)

Η κεντρική θέση του κειμένου είναι πως “το αποτύπωμα του νεοφιλελευθερισμού στο μυαλό των δυτικών ανθρώπων έπαιρνε τη μορφή των μειωμένων προσδοκιών. Που σημαίνει πως η κοινωνική πλειοψηφία εσωτερίκευε και αποδέχονταν, κατά κάποιο τρόπο, την ήττα από το καπιταλιστικό τέρας προσαρμόζοντας όνειρα, ζωή και διεκδικήσεις στην πρόγνωση πως τα καλύτερα είναι τα παρελθόντα”.

Απέναντι στις πραγματικότητες του νεοφιλελευθερισμού ο Χ. Λάσκος καταθέτει τις δικές του ανατρεπτικές και αντικαπιταλιστικές προθέσεις. Δεν αμφισβητούμε αυτές τις προθέσεις. Όμως όσο καταγράφονται ως επιθυμίες που δεν μετασχηματίζονται σε πολιτικές πρακτικές, δεν μπορούν να συγκροτήσουν το “αντίπαλο δέος” στο χώρο της ταξικής πάλης. Η “μεγάλες προσδοκίες” τον προηγούμενο αιώνα συγκροτήθηκαν ως “αντίπαλο δέος” στον καπιταλισμό μέσα από μια σειρά συμβάντων (νικοφόρες επαναστάσεις, εθνικοαπελευθερωτικά κινήματα, εργατικό κίνημα κλπ). Αυτή το υλικό υπόβαθρο σήμερα απουσιάζει, δεν έχει ακόμα οικοδομηθεί κάποιο αντίστοιχο νέο.


Με αυτά τα δεδομένα σήμερα οι “μεγάλες προσδοκίες”, πολύ εύκολα μπορούν να απογειωθούν από τον πραγματικό κοινωνικό και ταξικό συσχετισμό και να γίνουν “μεγάλες αυταπάτες”. Ο Χ. Λάσκος έχει την αίσθηση αυτού του κινδύνου, όμως προσπαθεί να τον αντιμετωπίσει με έναν ιδεολογικό και όχι πολιτικό τρόπο, που τελικά “αναπαράγει” με άλλους όρους αυτό που υποτίθεται ότι αντιμάχεται. Χαρακτηριστική είναι η κατάληξη στο κείμενο του:

“Να το πω και αλλιώς, σε ό,τι αφορά ειδικά τα καθημάς: αυτό που παίζεται είναι κάτι πολύ περισσότερο από την κυβέρνηση, την Ευρωζώνη, τη συμφωνία, τη ρήξη ή όλα όσα είναι στην επικαιρότητα. Προφανώς αυτό που παίζεται συνδέεται με όλα αυτά, αλλά, ταυτόχρονα, είναι κάτι πολύ περισσότερο.
Θα κλείσω λίγο κρυπτικά. Ο Σπινόζα έλεγε πως είναι πολύ συνηθισμένο, για μας τους ανθρώπους, «να αγαπάμε τη σκλαβιά μας σαν να πρόκειται για την ελευθερία μας». Αν διαθέτουμε και «εξουσία», αυτή η συνθήκη γίνεται ακόμη πιθανότερη. Να, τι πρέπει να αποφύγουμε, πάση θυσία (sic). Κι όποιος κατάλαβε κατάλαβε.”

Οι “μεγάλες προσδοκίες” προϋποθέτουν και μια κοινωνική και πολιτική υποκειμενικότητα ως εκφραστή/ενσαρκωτή τους. Αυτό είναι “αυτό που παίζεται”. Οι “μεγάλες προσδοκίες” δεν μπορεί να προσδιορίζονται παρά ως “αντεξουσίες” στο εσωτερικό της “υπαρκτής Αριστεράς” και σε αντιπαλότητα με το κράτος. Από αυτήν την θέση οι “μεγάλες προσδοκίες” δεν μπορεί να είναι πρώτα απ' όλα παρά “μικρές προσδοκίες” από την “υπαρκτή Αριστερά” και ιδιαίτερα από την “κυβερνώσα”. Δεν πρόκειται για “κάτι πολύ περισσότερο” αλλά για κάτι που είναι “πέρα απ' αυτά” και ταυτόχρονα “ανταγωνιστικό μέσα αυτά”...

Με αυτά τα δεδομένα η φράση με την οποία καταλήγει το κείμενο: “Κι όποιος κατάλαβε κατάλαβε” μπορεί να εκληφθεί και ως δήλωση αδυναμίας μπροστά στην συναίσθηση των “μεγάλων αυταπατών” της υπαρκτής Αριστεράς και παραίτηση τελικά από την πολιτική...