Οκτώ σημεία για μια πρώτη αποτίμηση της πορείας του ΣΥΡΙΖΑ

1.Στο εκλογικό αποτέλεσμα αποτυπώνονται:

• α) Η κρίση του πολιτικού συστήματος, όπως εκφράστηκε από τα μεγάλα ποσοστά αποχής.
• β) Η συντηρητική μετατόπιση της κοινωνίας που φαίνεται να ζητά «νόμο και τάξη» και κοινωνική ομαλότητα ώστε οι πολίτες κατά μόνας και με την ψευδαίσθηση του ατομικού βολέματος να αντιμετωπίσουν τις συνέπειες της κρίσης. Αυτό εκφράστηκε με τη βουβή και δημοσκοπικά απρόβλεπτη ψήφο προς το ΛΑΟΣ.
• γ) Η αντιφατική ευαισθησία ενός κόσμου για ζητήματα περιβάλλοντος, η οποία διακηρύσσεται έντονα εκεί που είναι ανώδυνη για τον καθένα μας αλλά όταν φτάνει στις πρακτικές συνέπειες της, συγκρούεται με το περιβαλλοντοκτόνο μικροαστικό όνειρο. Αυτή η ευαισθησία στις ευρωεκλογές. συσχετίστηκε με την κρίση του πολιτικού συστήματος και παρήγαγε την ψήφο αλλά όχι τον “γάμο” ενός κόσμου με τους Ο-Π.
• δ) Η αδυναμία της αριστεράς να αποτελέσει αντίβαρο στη συντηρητική μετατόπιση, να πείσει ότι δεν αποτελεί μέρος του υπό κρίσιν πολιτικού συστήματος και ότι υπάρχει ανάγκη για μια διαφορετική πολιτική κατεύθυνση.

2.Ας έρθουμε τώρα συγκεκριμένα στον ΣΥΡΙΖΑ. Καταρχήν είναι προφανές ότι ο ΣΥΡΙΖΑ υπέστη εκλογική ήττα. Όποιος αρνείται αυτό το γεγονός ή είναι αφελής ή υφίσταται εκούσια τύφλωση για να δικαιολογήσει πολιτικές γραμμές, ηγεσίες και μηχανισμούς. Σε κάθε περίπτωση, η άρνηση του γεγονότος ότι ο ΣΥΡΙΖΑ υπέστη εκλογική ήττα οδηγεί στην πολιτική περιθωριοποίηση της αριστεράς και στην απόσχισή της από κάθε έννοια μαζικής πολιτικής. Αν κανείς συμβιβαστεί με την ιδέα ότι το 4,7% είναι η απεύθυνση της αριστεράς στην κοινωνία, με πρόσχημα το να είναι συνεπής, αντικαπιταλιστική, ριζοσπαστική ή να φέρει οποιονδήποτε άλλο χαρακτηρισμό, τότε στις επόμενες εκλογές το αποτέλεσμα θα είναι ακόμα χαμηλότερο. Παραπέρα, ο ΣΥΡΙΖΑ υπέστη ήττα και σε επίπεδο εντυπώσεων. Συγκεκριμένα, η διάψευση καλλιεργούμενων προσδοκιών για υψηλότερα ποσοστά, που με ψύχραιμες εκτιμήσεις κινούνταν στο 6-7%, αποτελεί πηγή απογοήτευσης τόσο για τον κόσμο που στρατεύθηκε στο εγχείρημα όσο και για τους ψηφοφόρους.

3.Υπάρχει ένα άλλοθι για την εκλογική αποτυχία του ΣΥΡΙΖΑ. Αυτό αφορά την επίθεση που δέχτηκε ο ΣΥΡΙΖΑ μετά τον προηγούμενο Δεκέμβρη από συμφέροντα, δημοσιογράφους και ΜΜΕ. Το γεγονός είναι αληθές. Όμως η επίκλησή του ως εξήγηση της εκλογικής αποτυχίας έχει ως συνέπεια τη θέση ότι κάθε μαχόμενη αριστερά, που ενοχλεί το σύστημα, δεν πρόκειται ποτέ να καταλάβει μεγάλα εκλογικά ποσοστά και κατά συνέπεια οι εκλογές δεν θα πρέπει να την ενδιαφέρουν. Και αυτή η αντίληψη πιστεύω ότι οδηγεί αυτομάτως εκτός πολιτικής σκηνής.

4.Επίσης, προτείνεται ως αίτιο της εκλογικής αποτυχίας του ΣΥΡΙΖΑ η μη εκπομπή ενιαίου πολιτικού στίγματος προς την κοινωνία. Πολλές φορές μειοψηφικές φωνές στον ΣΥΡΙΖΑ εξέφραζαν, με το κύρος του βουλευτή, απόψεις διαφορετικές από τη συμφωνημένη πολιτική γραμμή. Μάλιστα, συχνά αυτή η εκπεφρασμένη διχογνωμία έγινε αντικείμενο πολιτικής εκμετάλλευσης για να πληγεί ο ΣΥΡΙΖΑ. Δεν μπορεί κανείς παρά να συμφωνήσει ότι η μη ενιαία απεύθυνση αποτελεί πρόβλημα για κάθε πολιτικό οργανισμό. Ο μη ενταγμένος κόσμος, που δεν ξέρει παρασκήνια, πλειοψηφίες και μειοψηφίες, αναγνωρίζει αναξιοπιστία σε κάθε πολιτικό οργανισμό που εκφράζει παραπάνω από μία απόψεις για το ίδιο θέμα. Όμως το ζητούμενο εδώ δεν είναι μόνο να αλλάξει η αριστερά απέναντι σε αυτό, αλλά και η κοινωνία – το ακροατήριο μας. Είναι πλούτος για την αριστερά η ύπαρξη διαφορετικών απόψεων και ρευμάτων στο εσωτερικό της καθώς και αρετή η δημόσια πολυφωνία. Ιδιαιτέρως σήμερα που η στρατηγική της αριστεράς είναι θολή, που ο σοσιαλισμός και ο κομουνισμός είναι οράματα επιβαρυμένα από την ιστορική αποτυχία της αριστεράς στον εικοστό αιώνα. Αυτό ο κόσμος θα πρέπει να το χωνέψει και να το κατανοήσει. Ωστόσο, και η αριστερά θα πρέπει να αλλάξει. Ακόμα και σε έναν πολυφωνικό πολιτικό οργανισμό υπάρχουν μειοψηφίες και πλειοψηφίες, υπάρχουν συμφωνημένες και μη απόψεις και ό,τι εκφράζεται δημόσια θα πρέπει να εκφράζεται ως αυτό που είναι. Οι απόψεις μιας συνιστώσας ως απόψεις μιας συνιστώσας, οι απόψεις ενός βουλευτή ως απόψεις ενός βουλευτή και οι απόψεις της πλειοψηφίας, ή οι συναινετικές απόψεις ως απόψεις της πλειοψηφίας, ή ως συναινετικές απόψεις. Επίσης, κανείς δεν μπορεί να προσπαθεί να επιβάλλει απόψεις, εκβιασμούς και διλήμματα στο εσωτερικό του ΣΥΡΙΖΑ «κάνοντας παιχνίδι» μέσω των ΜΜΕ που εξυπηρετούν δικά τους συμφέροντα. Θα πει κανείς ότι τώρα μας λες ένα ευχολόγιο ενώ στην πράξη αυτά δεν γίνονται. Αν όμως είναι έτσι, και αυτά δεν γίνονται, ούτε και αξίζει να τα προσπαθήσουμε, τότε καλύτερα να πάμε σπίτι μας ή … ο καθένας σπίτι του αν προτιμάται.

5.Την εποχή του δημοσκοπικού φουσκώματος του ΣΥΡΙΖΑ, παρά πολύς κόσμος κυρίως από το ΠΑΣΟΚ μας προσέγγιζε σε επίπεδο δυνητικής ψήφου. Όμως ο κόσμος αυτός είχε ένα βασικό χαρακτηριστικό το οποίο επί χρόνια καλλιεργούνταν, τον κυβερνητισμό. Θεωρούσε δηλαδή ότι όλες οι κοινωνικοπολιτικές αλλαγές πραγματοποιούνται από ένα κόμμα που ασκεί κυβερνητική εξουσία. Γι αυτό και αυτός ο κόσμος έβλεπε στον ΣΥΡΙΖΑ την προοπτική ενός συνεταίρου του ΠΑΣΟΚ, τη συγκρότηση μιας κεντροαριστερής κυβέρνησης. Εμείς τότε σε όλους τους τόνους διακηρύξαμε ότι τέτοια συνεργασία δεν πρόκειται να γίνει. Και πολύ καλά κάναμε! Ωστόσο, κάναμε παιχνίδι με αυτούς τους δυνητικούς ψηφοφόρους; Παρουσιάσαμε συγκεκριμένες προτάσεις για μια αριστερή μεταρρύθμιση σε ριζοσπαστική κατεύθυνση; Προτάσεις που να απαντούν άμεσα στα προβλήματα του κόσμου; Απευθύναμε συγκεκριμένες προτάσεις σε άλλους πολιτικούς χώρους, του ΠΑΣΟΚ συμπεριλαμβανομένου; Προσπαθήσαμε να ανοίξουμε συγκεκριμένα μέτωπα; Όχι για να αυτοεπιβεβαιωθούμε, αλλά για να πιέσουμε και ενδεχομένως να κερδίσουμε και καμιά νίκη. Για παράδειγμα, ακόμα και μέσα στην κρίση όταν όλοι μιλούσαν για τα εργοστάσια που κλείνουν και την αύξηση της ανεργίας εμείς θέσαμε μαχητικά το ζήτημα του ελάχιστου εγγυημένου εισοδήματος για όσους κατοικούν στην Ελλάδα; Στις λίγες περιπτώσεις που έγιναν αυτά, οι περισσότεροι στον ΣΥΡΙΖΑ στραβοκοίταζαν και ψιθύριζαν ότι κάποιοι πάνε να το «πουλήσουν». Ή ακόμα και όταν γίνονταν κάποιες προτάσεις αυτό που εξετάζαμε δεν ήταν η ορθότητα της πρότασης αλλά πως θα διατυπωθεί έτσι ώστε να μην χωράει κανείς άλλος εκτός από εμάς. Εφόσον ορθά δεν θέλαμε συγκυβέρνηση με το ΠΑΣΟΚ πόσο επεξεργαστήκαμε και ζυμώσαμε την άποψη για αριστερή διακυβέρνηση; Πόσο σοβαρά προτείνεται σήμερα η πρωτοβουλία για τη δημιουργία τρίτου πόλου; Απ’ όσο καταλάβαινα και καταλαβαίνω όλα αυτά γίνονταν και γίνονται δειλά, με το φόβο μήπως πάμε «δεξιά». Η αριστερή διακυβέρνηση παρουσιάζονταν στις κατ’ ιδίαν συζητήσεις ως κόλπο απέναντι στο πλεύρισμα του ΠΑΣΟΚ και ο τρίτος πόλος λέγεται ότι δεν απευθύνεται στις ηγεσίες αλλά στη βάση, λες και οι βάσεις και τα ακροατήρια στα κόμματα είναι ανεξάρτητες από τις ηγεσίες. Άλλα λόγια να αγαπιόμαστε δηλαδή… Αυτά όμως δυστυχώς πέραν από τον γράφοντα τα βλέπει και τα καταλαβαίνει και ο κόσμος. Και όταν εσύ του δίνεις μόνο υποσχέσεις για κινήματα και σοσιαλισμό, είναι σαν να του λες ότι δεν θέλεις ούτε την ψήφο του αν δεν έρθει να γραφτεί στο κόμμα.

6.Όμως ο κόσμος που απογοητεύτηκε από τον ΣΥΡΙΖΑ δεν είναι μόνο οι δυνητικοί ψηφοφόροι του αλλά και κόσμος ανένταχτος ο οποίος βρίσκονταν σκόρπιος εκτός πολιτικών οργανώσεων και κομμάτων, δραστηριοποιούνταν σε κοινωνικούς χώρους και κινήματα ή ακόμα ήταν σπίτι του. Πολλοί από αυτούς στις τελευταίες εκλογές ψήφισαν με βαριά καρδιά, ενώ όταν έγινε η πρώτη πανελλαδική σύσκεψη του ΣΥΡΙΖΑ ήταν γεμάτοι ορμή και διάθεση για πολιτική δουλειά. Και ο κόσμος αυτός δεν είναι απλός ψηφοφόρος, είναι κόσμος ο οποίος φέρνει ψήφους. Τι έκανε ο ΣΥΡΙΖΑ για να κρατήσει αυτόν τον κόσμο; Προσπάθησε οργανωμένα να συγκροτήσει παντού τοπικές επιτροπές; Αλλά και όπου υπήρξαν τοπικές επιτροπές, έγιναν αυτές ζωντανά κύτταρα παραγωγής πολιτικής; Η απάντηση είναι αρνητική. Στις περισσότερες περιπτώσεις, και κυρίως οι εξαιρέσεις αφορούν την επαρχία, οι τοπικές επιτροπές του ΣΥΡΙΖΑ αντιμετωπίστηκαν είτε ως ιμάντες μεταβίβασης γραμμής και προπαγανδιστικοί μηχανισμοί των κεντρικών αποφάσεων του ΣΥΡΙΖΑ είτε ως περιβάλλοντα αλίευσης μελών για τις διάφορες συνιστώσες. Και όπου υπήρχαν ανέντακτοι αυτοί ήταν το αναγκαίο ντεκόρ, ίσα για να λέμε ότι ο ΣΥΡΙΖΑ δεν είναι άθροισμα συνιστωσών. Κάναμε το πρόγραμμα του ΣΥΡΙΖΑ αντικείμενο ευρείας πολιτικής διαβούλευσης σημείο προς σημείο στις τοπικές επιτροπές; Πότε έγινε σοβαρή συζήτηση, εσωτερική ζύμωση και παρέμβαση για ένα ζήτημα; Πότε συνδέθηκαν οι θεματικές με τις τοπικές επιτροπές για να γίνει κάποιου τύπου πολιτικός διάλογος. Και με ποιον άλλον τρόπο θα δεθεί ένα πολιτικό δυναμικό, αν όχι στη βάση ενός πολιτικού διαλόγου που οδηγεί σε συγκεκριμένες πρακτικές. Θα πρέπει να γίνει σε όλους κατανοητό ότι ο ανέντακτος κόσμος δεν είναι νεροκουβαλητής για καμιά συνιστώσα του ΣΥΡΙΖΑ, θέλει να ενταχθεί, να έχει θέση και λόγο στην διαμόρφωση της γραμμής, στην πρακτική αλλά και στις αποφάσεις ενός ενιαίου δημοκρατικού πολυτασικού σχήματος της αριστεράς.

7.Ένα κομμάτι της αποχής, ιδιαιτέρως στη νεολαία, είχε αριστερό πρόσημο. Ενδεχομένως ο ΣΥΡΙΖΑ να είναι ο επόμενος, μετά τον δικομματισμό, που επλήγη από την αποχή. Άνθρωποι με τους οποίους ο ΣΥΡΙΖΑ συναντήθηκε σε κινήματα και αγώνες του γύρισαν την πλάτη στις εκλογές. Αυτός ο κόσμος πρέπει να προσεγγισθεί και ο μόνος τρόπος για να πεισθεί να ψηφίσει ΣΥΡΙΖΑ στις επόμενες εκλογές είναι να δει εμπράγματα ότι η εκπροσώπηση στους θεσμούς δεν είναι μόνο καταγραφή κουκιών, αλλά ότι μπορούν να υπάρξουν και πρωτοβουλίες και να επιτευχθούν θεσμικές νίκες οι οποίες να είναι συμπληρωματικές προς όποια κινηματική κατεύθυνση. Θα πρέπει να δει ότι σε κεντρικό επίπεδο και γύρω από τους θεσμούς δεν αναπτύσσεται μια γραφειοκρατία και ένα κυνήγι θέσεων και εδράνων. Θα πρέπει να δει ότι οι βουλευτές δεν ορίζονται με βάση την κομματική επετηρίδα. Θα πρέπει να δει στην πράξη και αποτελεσματικά την εφαρμογή της εναλλαγής των βουλευτών. Αρχίζοντας μάλιστα άμεσα από τον ένα ευρωβουλευτή που εξελέγη. Ο κόσμος αυτός θα πρέπει να διαπιστώσει ότι θέλουμε μια αριστερά που κανένα στέλεχος της δεν διεκδικεί να γίνει βουλευτής και ότι η παρουσία κάποιων στα βουλευτικά έδρανα είναι άχθος.

8.Τέλος, δεν θεωρώ ότι κανείς περισσεύει στην αριστερά! Ο στόχος μας πρέπει να παραμείνει η συνεχής προσπάθεια εμβάθυνσης και πλατέματος της ενότητας της αριστεράς. Εμβάθυνση σε σχέση με τα πολιτικά χαρακτηριστικά με τις διαδικασίες πολιτικού διαλόγου, με τις διαδικασίες πρακτικού πειραματισμού και εξαγωγής συμπερασμάτων και πλάτεμα σε σχέση με τη συμμετοχή διαφορετικών ρευμάτων και συνιστωσών. Ο στόχος μας δεν μπορεί να είναι η διαχείριση των ανθρώπων που είναι ήδη αριστεροί, ούτε η κατανίκηση των άλλων αριστερών σχηματισμών, όπως το ΚΚΕ, αλλά το να εντάσσονται όλο και περισσότεροι άνθρωποι που μέχρι σήμερα δεν συγκινούνταν από την αριστερά, στο εγχείρημά της και το να διεισδύει ο αριστερός λόγος σε όλο και ευρύτερα ακροατήρια. Υπό αυτό το πρίσμα, ο αριστερός ρεφορμισμός, η αριστερή σοσιαλδημοκρατία θα πρέπει να αποτελούν ένα ρεύμα αυτού του εγχειρήματος. Επίσης υπό το ίδιο πρίσμα θα αποτελούσε τεράστιο πισωγύρισμα για την ενωτική προσπάθεια της αριστεράς η μετατροπή του ΣΥΡΙΖΑ σε αυλόγυρο και εκλογική σανίδα σωτηρίας του ΣΥΝ, όπως ήταν επί προεδρίας Κωνσταντόπουλου. Το πολιτικό στοίχημα για το μέλλον του ΣΥΡΙΖΑ, αυτό που απαιτεί αρετή και τόλμη, είναι η προσπάθεια υπέρβασης των συνιστωσών ως αυτόνομων πολιτικών οντοτήτων. Με ποιον τρόπο θα γίνει αυτό, με ποια επιμέρους βήματα με ποιον ρυθμό, αυτό πρέπει να συζητηθεί. Ωστόσο, η κατεύθυνση δεν μπορεί να είναι διαφορετική.

Τοποθέτηση στην τοπική επιτροπή του ΣΥΡΙΖΑ ΠΕΤΡΑΛΩΝΩΝ-ΘΗΣΕΙΟΥ
Βαλάντης Στεργίου (17/6/09)