ΠΑΣΑ – Ποιος αλήθεια είμαι εγώ και πού πάω; Δέκα θέσεις και προβληματισμοί της ΠΑΣΑ

 Αναδημοσίευση από "Πρωτοβουλία για την Αντισυστημική Αριστερά"

Το παρακάτω κείμενο θέσεων και προβληματισμών προέκυψε από τη συνάντηση της συλλογικότητας στις 22.01, καθώς και από τη μετέπειτα διαδικτυακή συζήτηση και διαβούλευση μεταξύ των μελών της ΠΑΣΑ επί ενός αρχικού σχεδίου κειμένου.

ΠΑΣΑ – Ποιος αλήθεια είμαι εγώ και πού πάω;

Δέκα θέσεις και προβληματισμοί της ΠΑΣΑ

1. Η ΠΑΣΑ εμφανίστηκε στην πανελλαδική καλοκαιρινή σύσκεψη του ΣΥΡΙΖΑ στο Φάληρο πριν ενάμιση χρόνο, διεκδικώντας την κόκκινη κάρτα μέλους του ΣΥΡΙΖΑ, ως το πρώτο βήμα για την προώθηση μιας γενικότερης αμεσοδημοκρατικής οργάνωσης στην αριστερά και ειδικότερα στο ΣΥΡΙΖΑ. Είναι από τις ελάχιστες ομάδες στην αριστερά (όχι την ελευθεριακή ή την πράσινη) που διατυπώνει τα τελευταία χρόνια το πρόταγμα της άμεσης δημοκρατίας, ως απαραίτητης προϋπόθεσης για τη λειτουργία της πολιτικής αριστεράς και ως μοναδικής απάντησης στην γάγγραινα των ιεραρχικών κομματικών μηχανισμών. Οι μηχανισμοί αυτοί ελέγχουν τα κόμματα της αριστεράς και προτάσσουν τις αυτοτελείς και ιδιοτελείς τους βλέψεις, τα συμφέροντά τους και όχι τα γενικότερα συμφέροντα της αριστεράς και της κοινωνίας.

2. Διατυπώσαμε την θέση ότι, αφού επιτευχθεί η άμεση δημοκρατία στον ΣΥΡΙΖΑ, θα διαλυθούμε ως ΠΑΣΑ και ότι δεν θα μετατραπούμε σε ακόμα μία συνιστώσα. Σε ότι αφορά το πρώτο, ήρθαν έτσι τελικά τα πράγματα στον ΣΥΡΙΖΑ, ώστε όχι μόνο δεν έγινε δυνατή η αμεσοδημοκρατική λειτουργία αλλά δεν έγινε εφικτή ούτε καν η αστική αντιπροσωπευτική δημοκρατία. Το αποτέλεσμα ήταν περισσότερο η διάλυση του ΣΥΡΙΖΑ παρά η δική μας. Όσον αφορά το 2ο σκέλος της θέσης μας, αναγνωρίζουμε ότι δημιουργήθηκε η εντύπωση (και ανάμεσά μας και στον ευρύτερο πολιτικό περίγυρό μας) ότι, τελικά, λειτουργήσαμε ως συνιστώσα, και μάλιστα χωρίς να το δηλώσουμε. Η εκτίμηση αυτή δεν έχει να κάνει με μια τυπική πολιτική συμφωνία, αλλά με τον τρόπο δράσης των περισσότερων από εμάς, όσον αφορά την ενεργό υποστήριξη στο Μέτωπο Αλληλεγγύης και Ανατροπής.

3. Κατά την σύντομη ιστορία της ΠΑΣΑ, υπήρχαν έντονες φωνές -αλλά και έντονες αντίθετες απόψεις- που υποστήριζαν την ΠΑΣΑ ως ένα σχήμα για την προώθηση της άμεσης δημοκρατίας και πολιτικής παρέμβασης πέραν του ΣΥΡΙΖΑ, με ακτίνα την υπόλοιπη ριζοσπαστική αριστερά και τον αντιεξουσιαστικό χώρο, ή, ακόμη και ως μιας ελευθεριακής αυτόνομης συνιστώσας. Σήμερα, τουλάχιστον το ζήτημα της πολιτικής παρέμβασης της ΠΑΣΑ εκτείνεται πέραν (ή μάλλον μετά) τον ΣΥΡΙΖΑ. Όμως, το πιο ελευθεριακό και –σημειωτέον- και πιο νεανικό κομμάτι της ΠΑΣΑ είχε από την μια προεξοφλήσει το τέλμα του ΣΥΡΙΖΑ και από την άλλη θεώρησε ότι η ΠΑΣΑ χαρακτηριζόταν από την μονομανία της μονοθεματικής της ενασχόλησης με το ΣΥΡΙΖΑ. Οι σύντροφοι αυτοί έφυγαν και δραστηριοποιούνται σε άλλους χώρους. Η ΠΑΣΑ με την αποχώρηση των συντρόφων αυτών πραγματικά «φτώχυνε».

4. Για πολλούς από εμάς, ο ΣΥΡΙΖΑ αποτέλεσε μια μεγάλη ελπίδα και, ίσως, τον λόγο για τον οποίο ξανασυναντήσαμε την αριστερά. Σε παγκόσμιο επίπεδο, αυτή η δεκαετία ξεκίνησε με το φούσκωμα ενός μεγάλου αντιπαγκοσμιοποιητικού κινήματος που έδωσε υποσχέσεις για μια νέα αριστερά του 21ου αιώνα. Μια αριστερά που θα ξεπέρναγε τα τείχη και τις προλήψεις των παλιών –ισμων, των οποίων ο ιδεολογικός κορμός βρίσκεται στον 19ο αιώνα. Η συνέχεια δεν επιβεβαίωσε την αφετηρία του κινήματος ενάντια στην παγκοσμιοποίηση, αλλά επηρέασε καθοριστικά την ελληνική αριστερά. Η αριστερή στροφή του ΣΥΝ και η εκλογή του Α. Αλαβάνου, η «στροφή» της χιλιοδιασπασμένης εξωκοινοβουλευτικής αριστεράς σε πιο πολιτικές (και λιγότερο ιδεολογικές) ενωτικές διαδικασίες και η εμφανής «κούραση» των χιλιάδων ανέντακτων από την πολυδιάσπαση και την αναποτελεσματικότητα της μέχρι τότε πολιτικής αριστεράς, διαμόρφωσαν, με την σειρά τους, ευνοϊκές προϋποθέσεις για την δημιουργία ενός μεγάλου πολιτικού μετώπου με κέντρο και εμπνευστή την ριζοσπαστική αριστερά.

5. Οι ευκαιρίες στην πολιτική είναι περιορισμένες, και συνήθως η μεγάλη ευκαιρία σε έναν πολιτικό φορέα δίνεται μια φορά. Ο ΣΥΡΙΖΑ, την δυναμική που απέκτησε αρχικά, την κλώτσησε μετά την 1η Πανελλαδική συνδιάσκεψη, περιφρονώντας συγχρόνως το αίτημα για ένα νέο, μεγάλο και δημοκρατικό φορέα. Επικράτησε η λογική της «αιωνιότητας» των κομμάτων και των οργανώσεων, της περιφρούρησης των μελών «μας» από «ξένες» επιρροές, του κομματικού ελέγχου, επιβεβαιώνοντας την τραγική σχέση της (κομμουνιστικής ή ανανεωτικής) αριστεράς, με κάθε έννοια δημοκρατίας. Ο ΣΥΡΙΖΑ αποτέλεσε ένα αντιδημοκρατικό μόρφωμα με μια αυτοδιορισμένη ηγεσία, η οποία και τον οδήγησε στην σημερινή συνολική απαξίωση. Το μεγαλύτερο μερίδιο ευθύνης για αυτήν την κατάσταση φέρει η ηγετική ομάδα του ΣΥΝ, που αποτελεί και τον επίτιμο διδάκτορα της ίντριγκας και της κομματικής περιχαράκωσης, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι και οι υπόλοιποι, δεν έχουν τα μεταπτυχιακά τους.

6. Την εποχή που συγκροτήθηκε ο ΣΥΡΙΖΑ δεν υπήρχε η ανάγκη άμεσων απαντήσεων στα ερωτήματα που ανοίγουν τα μεγάλα ζητήματα του σήμερα, δηλαδή το Μνημόνιο, η ρήξη με τους πιστωτές της χώρας, αλλά και η σχέση με το ίδιο το ευρώ και την Ε.Ε. Σήμερα, όντως υπάρχει η ανάγκη μιας καινούργιας πολιτικής συζήτησης-συμφωνίας (αν είναι εφικτή) ανάμεσα στις δυνάμεις της αριστεράς.

Όμως, η μεγάλη ρήξη στις Περιφερειακές εκλογές δεν προέκυψε για αυτούς τους λόγους, οι οποίοι σήμερα είναι σημαντικοί. Προέκυψε, ουσιαστικά, με το δίλημμα εάν το «αντιμνημονιακό» μπλοκ θα εκφραστεί από την θολή πολιτική των λιγοστών αποχωρησάντων από το ΠΑΣΟΚ (που θα ηγούντο και της προσπάθειας), ή από μια αριστερή, ριζοσπαστική και συγκρουσιακή πολιτική της οποίας θα ηγείτο η πολιτική αριστερά. Στην πραγματικότητα, όσον αφορά την ηγεσία του ΣΥΝ, αυτό που πρυτάνευσε ήταν η παραμονή στα πλαίσια μιας ενδοσυστημικής και «λάϊτ» αντιπολίτευσης, που δεν θα επέσυρε πλέον τους κεραυνούς της «ιεράς συμμαχίας» ΠΑΣΟΚ-ΛΑΟΣ-ΝΔ-ΜΜΕ. Ήταν μια επιλογή για κοινοβουλευτική αυτό-συντήρηση στο πνεύμα του «3%+την ψήφο σας».

Η παραπάνω στροφή του ΣΥΝ αποτελούσε ταυτόχρονα και την «ρεβάνς» απέναντι στον Αλέκο Αλαβάνο, ο οποίος τάραξε τα νερά της κομματικής γραφειοκρατίας. Αναμφισβήτητα, ο Αλέκος Αλαβάνος επιχείρησε μια δημοκρατική στροφή κόντρα και σε αντίθεση μ’ αυτή την κομματική νομενκλατούρα, αν και συχνά το έπραξε με λαθεμένο, μοναχικό και απότομο τρόπο, που δυσκόλευε την κατανόηση των ενεργειών του ή δημιουργούσε ψευδείς εντυπώσεις. Σε κάθε περίπτωση, το μόνο που ενδιέφερε τον ΣΥΝ ήταν ο παραμερισμός του Αλαβάνου. Γεγονός που επιβεβαίωσε, για ακόμα μια φορά, ότι οι μηχανισμοί όχι μόνο δεν ανέχονται αλλά μισούν όποιον επιχειρεί να ψηλαφήσει μια δημοκρατική διέξοδο από τη γραφειοκρατία.

Σε τελευταία ανάλυση λοιπόν, η διάσπαση στον ΣΥΡΙΖΑ περισσότερο έχει να κάνει με αυτήν την «ρεβάνς» παρά με τις πολιτικές διαφορές οι οποίες βεβαίως υπήρχαν, αλλά μπορούσαν να συντεθούν.

Η ΠΑΣΑ, για την πολιτική επιλογή στις Περιφερειακές εκλογές, πρότεινε ένα δημοψήφισμα στις υπάρχουσες οργανώσεις του ΣΥΡΙΖΑ της Αττικής. Η αυτοδιορισμένη γραμματεία δεν καταδέχτηκε ούτε να πάρει την γνώμη τους. Τα περί σύσκεψης των συντονιστικών (Ιούνιος 2010) κ.λπ., αποτέλεσαν όλα μέρος της κωμωδίας που παιζόταν επί μέρες μεταξύ της «γκαρσονιέρας» της Βαλτετσίου και της Κουμουνδούρου.

Ο ΣΥΡΙΖΑ ως σχήμα που μπορεί να εκφράσει την ελπίδα του κόσμου της αριστεράς είναι μάλλον «κλινικά νεκρός». Το θαύμα της νεκρανάστασής του, σίγουρα δεν μπορεί να συμβεί, με το εξάμηνο ακινησίας (μορατόριουμ; Ή;!) και με την ανασύστασή του, με μοναδικό σκοπό την είσοδο του ΣΥΝ στην Βουλή, μοιράζοντας και τα ανάλογα εκλογικά μερίδια στους υπόλοιπους.

7. Το Μέτωπο Αλληλεγγύης και Ανατροπής (ΜΑΑ) κληρονόμησε τα κουσούρια του ΣΥΡΙΖΑ. Σε πολιτικό επίπεδο, αποτέλεσε βέβαια μια προωθητική πρόταση πολιτικής γραμμής για την αριστερά. Επιχείρησε να απαντήσει στην πολιτική συγκυρία προτάσσοντας πιθανές λύσεις, τόσο σε εθνικό όσο και σε διεθνές επίπεδο, κατανόησε καλύτερα τον γόρδιο δεσμό του χρέους, δεν παρέπεμψε σε λύσεις δευτέρας παρουσίας (σοσιαλισμός αλά ΚΚΕ, ή ν’ αλλάξει η Ευρώπη και η ΟΝΕ αλά ΣΥΝ). Δεν είναι τυχαίο ότι τις θέσεις του ΜΑΑ, «κουρεμένες», αποσπασματικά και χωρίς δυναμική προώθηση, τις υιοθετούσε με χρονική καθυστέρηση ο ΣΥΝ. Ας θυμηθούμε μόνο την επίθεση της ηγετικής ομάδας του ΣΥΝ, όταν ακούστηκε η θέση για δημοψήφισμα ενάντια στο Σύμφωνο Σταθερότητας.

Όμως, ο σ. Α. Αλαβάνος παραμένει μοναδικός εκπρόσωπος ενός σχήματος που λειτουργεί όπως ο ΣΥΡΙΖΑ. Λείπει, δηλαδή, η συλλογική και πολλαπλή εκπροσώπηση. Αυτή η κατάσταση δημιουργεί εύλογα ερωτηματικά για τη συνέχεια της προσπάθειας, και επιβεβαιώνει, αρνητικά, τους «εγκάρδιους φίλους».

Όσοι από την ΠΑΣΑ, υποστηρίξαμε ενεργά το Μέτωπο Αλληλεγγύης και Ανατροπής, πέρα από τις πολιτικές του θέσεις, το κατανοήσαμε και ως το κομμάτι του ΣΥΡΙΖΑ που φαινόταν διατεθειμένο να βγάλει κάποια συμπεράσματα από την πορεία του, ως την ζωντανή καρδιά του δωρητή που μεταμοσχεύεται σε ένα άλλο σώμα. Οι διαδικασίες και οι αποφάσεις των αμέσως 1-2 επόμενων μηνών θα δείξουν αν έχουμε κάνει λάθος, ή είχαμε, σε κάποιο βαθμό, δίκιο.

Με αυτήν την έννοια, δεν μας λέει τίποτα ένα μέτωπο, ως αριστερός πόλος μιας ετερόκλητης πολιτικής συμμαχίας με το brand name ΣΥΡΙΖΑ και υπό την ηγεμονία της κυρίαρχης γραφειοκρατικής ομάδας του ΣΥΝ, ούτε ως ευκαιριακή επανασυγκόλληση επιβίωσης των μικρότερων συνιστωσών, ούτε ως ένα ακόμη πολιτικό περιθώριο.

Κατά την εκλογική μάχη της Ελεύθερης Αττικής, δεν δημοσιοποιήσαμε τις έντονες διαφωνίες μας για τη λειτουργία του σχήματος και για τον τρόπο της συγκρότησης του ψηφοδελτίου της. Κάποιοι από εμάς θεωρούν ότι αυτό συνιστά διολίσθηση σε λογική μηχανισμών, υπό την έννοια ότι «ο σκοπός (εκλογική επιτυχία, να μην δημιουργούσαμε κρίση εκείνη την στιγμή) αγιάζει τα μέσα». Πολλοί αντίθετα εκτιμήσαμε ότι το Μέτωπο Ανατροπής και Αλληλεγγύης σε ζητήματα δημοκρατίας, αξίζει μια παράταση χρόνου, που έληξε εύλογα μετά τις εκλογές.

8.  Η ΑΝΤΑΡΣΥΑ, μετά και τη στροφή του ΣΥΝ σε μια «καθωσπρέπει» αριστερά, καταγράφηκε στις τελευταίες εκλογές ως βασικός εκφραστής της αντισυστημικής αριστεράς. Ωστόσο μένει να αποδειχθεί το αν θα τα καταφέρει να κάνει την υπέρβαση που δεν έκανε ο ΣΥΡΙΖΑ. Αν, δηλαδή, θα προχωρήσει σε ουσιαστική δημοκρατική συγκρότηση ενός ενιαίου φορέα ή αν θα παραμείνει σε συνεννοήσεις κορυφής, με τις οργανώσεις να μην μπορούν να δουν το σχήμα ως κάτι παραπάνω από μια ευκαιρία να διευρύνουν το ακροατήριό τους και να αυξήσουν τα μέλη τους. Και αν, εν τέλει, θα επεξεργαστεί τις αναγκαίες ενωτικές πολιτικές παίρνοντας και τις κατάλληλες πρωτοβουλίες για κοινή δράση στο κίνημα.

9. Επιμένουμε στο ζήτημα της Άμεσης Δημοκρατίας και όχι της τυπικής αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας. Όλα τα κόμματα -όχι μόνον της αριστεράς- λειτουργούν με την δεύτερη μορφή. Το αποτέλεσμα είναι γνωστό, η ανάπτυξη μηχανισμών κ.ά. Συνεπώς, δεν υπάρχουν καλοί και κακοί μηχανισμοί, αλλά οργανωτικές δομές που επιτρέπουν την (ανα)παραγωγή τους. Δυστυχώς, η λογική των μηχανισμών υπάρχει και, εν τέλει, συντηρείται και από τη νοοτροπία των αριστερών, δηλαδή την ανάθεση στους «ειδικούς», στους πάνω, και την εθελούσια υποταγή και το δέος μπροστά στις ηγεσίες  και τους αρχηγούς. Η ΠΑΣΑ τουλάχιστον στην εσωτερική της λειτουργία, προσπάθησε με βάση αυτήν την αρχή, με αρκετή επιτυχία. Για τους κομμουνιστές και τους αριστερούς εκείνους, που θεωρούν την άμεση δημοκρατία «πολυτέλεια» και αναποτελεσματική, έχουμε να πούμε ότι δεν κατάλαβαν τίποτα από την τραγική εμπειρία του υπαρκτού. Οι άνθρωποι επιθυμούν να αποφασίζουν οι ίδιοι για την ζωή τους και, κατά συνέπεια, για την οργάνωση της κοινωνίας τους, πόσο μάλλον για τις κρίσιμες αποφάσεις ενός πολιτικού φορέα στον οποίο συμμετέχουν εθελοντικά. Η Άμεση Δημοκρατία δεν είναι απλώς το μόνο οργανωτικό σχέδιο για την αποφυγή της γραφειοκρατίας, αλλά και ο θεσμός εκείνος που μεταφέρει την απόφαση στον καθένα, που επιτρέπει την όσμωση των αντιλήψεων, που διαμορφώνει τελικά ένα ανώτερο πολιτικό επίπεδο στο σύνολο και όχι στα λιγοστά επαγγελματικά (συνήθως) στελέχη, σε κάποιους (αποδεδειγμένα ανειδίκευτους) ειδικούς της πολιτικής και τροφίμους των κομματικών γραφείων. Είναι το παράδειγμα μιας σοσιαλιστικής οργάνωσης της κοινωνίας, η κόκκινη γραμμή με τα αστικά κόμματα, γιατί ο «κομμουνισμός» δεν είναι η δίκαιη μοιρασιά του κοινωνικού προϊόντος, αλλά το πέρασμα «από την διακυβέρνηση των ανθρώπων στην διαχείριση των πραγμάτων». 

Αν ο ΣΥΡΙΖΑ ακολουθούσε στο ελάχιστο αυτήν την πορεία, αν μη τι άλλο θα είχε κουβεντιάσει πραγματικά ο κόσμος του. Ακόμη και αν δεν είχε πραγματικά δώσει ως σύνολο, μια ανώτερη πολιτική απάντηση, οι πολιτικές διαιρέσεις θα ήταν πραγματικά σε επίπεδο ιδεών και όχι μηχανισμών. Αυτό που δεν θα κατανοήσει ποτέ η αριστερή γραφειοκρατία, είναι ότι για πολλούς ανθρώπους είναι πιο σημαντική η λειτουργία της πολιτικής ισότητας από την άνωθεν «πολιτική» συμφωνία, γιατί δεν μπορούν να αισθάνονται και το κόμμα τους ως μια ακόμη «ξένη» και ανεξάρτητη από αυτούς δύναμη, που κυριαρχεί απάνω τους.

10. Ως ΠΑΣΑ υποστηρίξαμε παντού την αρχή της Άμεσης Δημοκρατίας: δοκιμαστήκαμε στις διαδικασίες των ανοιχτών συνελεύσεων στην Αίθουσα Γκίνη, επιχειρήσαμε τη συνδιαμόρφωση πολιτικών θέσεων μέσω του Wiki, φιλοξενήσαμε πλήθος άρθρων και σχολίων-συζητήσεων στο μπλογκ μας. Επίσης, παρόλο που αυτό που μας ένωσε είναι η άμεση δημοκρατία, συμβάλλαμε και στο διάλογο για ζητήματα πολιτικής γραμμής, ενώ στο μπλογκ μας μπήκαν από πολύ νωρίς τα ζητήματα του ευρώ και της χρεοκοπίας της χώρας, και ήμασταν από τους πρώτους σχεδόν που συζητήσαμε αυτά που αποτελούν σήμερα το κέντρο της συζήτησης της αριστεράς. 

Στην ΠΑΣΑ πλανάται πάντα το ερώτημα της διάλυσης, στο βαθμό που οι στόχοι που έβαλε σε σχέση με τον ΣΥΡΙΖΑ δεν επιτεύχθηκαν και αφού δεν υπάρχουν ελπίδες ανασύνθεσης του εγχειρήματος. Για όσο, όμως, η συλλογικότητα παραμένει δημιουργική, αποφασίσαμε να συνεχίσουμε. Θα επιμείνουμε λοιπόν στην ανασυγκρότηση μιας ριζοσπαστικής αντισυστημικής αριστεράς, με όχημα την άμεση δημοκρατία. Δεν ξέρουμε ακριβώς ποιο θα είναι το ταξίδι της ΠΑΣΑ. Μπορεί σταδιακά να οδηγηθούμε σε μια πολιτική ενοποίηση-ή να έχουμε οδηγηθεί ήδη- μπορεί και όχι. Θα συμβάλλουμε ακόμη και στην πολιτική συζήτηση, για να συνεισφέρουμε στην διερεύνηση της πολιτικής συμφωνίας της αριστεράς, σε κομβικά ζητήματα αιχμές, για την δημιουργία ενός μεγάλου πολιτικού μετώπου. Τέλος θα επιθυμούσαμε μια συνάντηση της ελευθεριακής νεολαίας, με τους ηλικιωμένους της ριζοσπαστικής ή αντικαπιταλιστικής αριστεράς. Ίσως, όμως και οι ασθένειες της ελληνικής αριστεράς να είναι ανίατες…

Η ΠΑΣΑ συνεχίζει λοιπόν, όπως τότε, που παίρναμε το πλοίο και φεύγαμε διακοπές, χωρίς να ξέρουμε σε ποια νησιά θα τις περάσουμε…